دلیلی برای نا امیدی نیست/ گستردگی رحمت بی‌پایان خداوند

به گزارش خبرنگار مهر، شرح دعای روز نهم ماه مبارک رمضان به قلم حسین محمدی فام نویسنده کتاب «تاآسمان» را در ادامه می خوانید؛

اَللّهُمَّ اجْعَل لی فیهِ نَصیباً مِن رَحمَتِکَ الواسِعَةِ، وَ اهْدِنی فیهِ لِِبَراهینِکَ السّاطِعَةِ، وَ خُذْ بِناصِیَتی إلی مَرْضاتِکَ الجامِعَةِ بِمَحَبَّتِکَ یا اَمَلَ المُشتاقینَ.

ای خدا! امروز مرا نصیبی کامل از رحمت واسعه خود عطا فرما و به ادله و برهانهای روشن خود هدایت فرما و پیشانی مرا بگیر و به سوی رضا وخشنودی کاملت سوق ده ، به  محبتت ای آرزوی مشتاقان.

رحمت خداوند از واژگان مهم قرآنی و روایی است که سخنان زیادی پیرامون آن گفته شده اما آنچه در متن دعای این روز وارد شده و ما باید به شرح آن بپردازیم گستره رحمت الهی است.

صفت الواسعه که برای رحمت به کار رفته است گویای عظمت و گستردگی رحمت بی‌پایان خداوند و از قرآن گرفته شده است.

در قرآن کریم می‌خوانیم: وَ رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیءٍ ؛ رحمت من همه چیز را فراگرفته است.‌[۱]

قرآن از زبان ملائکه‌ای که عرش خداوند را حمل می‌کنند این طور بیان می کند: رَبَّنا وَسِعَتْ کُلَّ شَیءٍ رَحْمَةً‌ وَ عِلْمَاً ؛ خداوند رحمت و علم تو بر همه چیز احاطه دارد.[۲]

این همان مضمونی است که در بیشتر ادعیه مأثوره آمده‌و همواره رحمت خداوند با صفت واسعه توصیف شده است.

در دعای کمیل نیزمی‌خوانیم:بِرَحْمَتِکَ الَّتی وَسِعَتْ کُلُّ شَیء در دعای ابوحمزه ثمالی نیز می‌گوییم:اَیْنَ رَحْمَتُکَ الْواسِعَه. این نوع نگاه به رحمت الهی در غالب دعاهای فرهنگ شیعه به چشم می‌خورد.

مهم این است که، از این رحمت بی‌پایان، ناامید نشویم و چشم امید به رحمت واسعه الهی داشته باشیم.

این دستور خداوند است که می‌فرماید: لا تَقْنَطوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ[۳] یعنی از رحمت خداوند ناامید نشوید.

قرآن کریم در داستان حضرت یوسف(ع) با اشاره به گناه بزرگ برادران یوسف از قول حضرت یعقوب نبی(ع) چنین می فرماید: و لا تَیأسوا مِن رَوحِ الله إنَّهُ لا یَیأسُ مِن رَوحِ الله إلّا القومُ الکافَرون[۴] یعنی از رحمت خدا نا امید نباشید زیرا جز گروه کافران از خداوند نومید نمی‌شوند.

خداوندا مرا به سوی برهان های درخشانت هدایت فرما

بُرهان را علمای علم لغت به دلیل روشن، بیانی برای حجت، دلیل و توضیح آن و محکم‌ترین دلیل‌ها ترجمه کرده‌اند. در قرآن نیز چند مرتبه این واژه به کار رفته است که در غالب آنها همان معنای حجت و دلیل محکم استفاده می شود.

در آیه‌ای می‌خوانیم: یا اَیُهَا النّاسُ قد جاءَکُم برهانٌ مِنْ رَبِّکم و اَنْزَلْنا اِلَیْکُمْ نوراً مُبیناً[۵]؛ ای مردم برای شما از جانب پروردگارتان حجت و دلیل روشن آمده است و به سوی شما نوری آشکار کننده نازل کردیم.

مفسرین از این برهان، به قرآن یا دین حق یا رسول خدا(ص) تعبیر کرده و احتمال داده‌اند که معنای برهان هر کدام از این معانی باشد.[۶]

در دعای این روز از خداوند طلب می‌کنیم که ما را به سوی برهان‌های روشن هدایت کند؛شاید این برهانی که از خداوند طلب می‌کنیم همان برهانی باشد که یوسف را از دام گناه زلیخا نجات داد.

در داستان پیشنهاد زلیخا به حضرت یوسف برای انجام گناه، خداوند در قرآن کریم چنین می‌فرماید: وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا اَنْ رَأی بُرْهانَ رَبّهِ ...[۷]

اگر یوسف برهان پروردگارش را مشاهده نمی‌کرد، قصدِ زلیخا می‌نمود.

البته برخی مفسرین قصدِ گناه را در تفسیر خود آورده‌اند ولی برخی دیگر هم با ادلّه محکمی یوسف را از قصد گناه دور و مبرّا دانسته و قصدِ کشتن و یا  ضربه زدن به زلیخا را صحیح دانسته‌اند. در هر صورت این مشاهده برهان الهی ،یوسف را از مکر زلیخا نجات می‌دهد.

در تفاسیر گوناگون ذیل این آیه، برهان را به یادآوری خدا بر تحریم زنا و خیانت، روح ایمان و تقوی، مقام عصمت یا نوعی تعیین مکشوف و مشهود معنا کرده‌اند.[۸]

شاید مراد از این فراز دعای روز نهم ماه مبارک رمضان این گونه باشد که:خدایا از آن برهانی که به یوسف پیامبر ارزانی داشتی و او را از نفس و شیطان و هوی و هوس نجات دادی، به ما هم عطا فرما.

در شرح ادعیه روزهای گذشته پیرامون رضایت الهی و موجبات خشنودی خداوند مطالبی از نظر گذشت. در اینجا و در توضیح حرکت به سوی خشنودی خدا به ذکرآیه و حدیثی بسنده می‌کنیم:

خداوند هنگامی که متقین را به بهشت و نعمت‌های جاودان آن وعده می‌دهد می‌فرماید: وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ اَکْبَرُ[۹]: و خشنودی خداوند [از بهشت و نعمت‌هایش] بزرگ‌تر است.

اگر چه از خداوند می‌خواهیم که ما را به رضایت کامل خویش نزدیک کند اما مسلما ما نیز باید اعمالی را انجام دهیم که موجبات خشنودی خداوند را فراهم سازد. همانطور که در روایتی از معصوم(ع) ذکر شده است: که هر کس از روی ایمان یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد،مستوجب خشنودیِِ بزرگ خداوند می‌شود.[۱۰] 

و کلام آخر این که با مطالعه در قرآن، روایات و سیره اهل بیت (ع) می توانیم، کارهایی را  که موجب خشنودی خداوند است بیابیم و ان‌شاءالله به آنهاعمل کنیم.