به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس بودجه سال‌جاری که بر اساس نفت هر بشکه 40 دلار تدوین شد، حدود 75 درصد درآمدهای دولت را صادرات نفت تشکیل می‌داد که با برداشت‌های دولت از حساب ذخیره ارزی این رقم به حدود 90 درصد رسیده است اما روند نزولی بهای نفت طی چند ماه اخیر، امکان حفظ سطح بالای درآمدهای نفتی در سال مالی آینده را با تردید روبرو ساخته است.
براساس برنامه چهارم توسعه قرار است سالانه 20 درصد از وابستگی کشور به درآمدهای حاصل از نفت خام کاسته شود و سال آینده که سومین سال اجرای برنامه چهارم توسعه است، باید 60 درصد وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی کاهش یافته باشد که مبنای این کار، پایین نگاه داشتن قیمت پایه نفت است، چرا که اگر قیمت پایه نفت در بودجه بالا تعیین شود، دولت برای برداشت از درآمدهای نفتی بیش از سطح معین در قانون برنامه چهارم، مجاز خواهد بود و بدین ترتیب، قانون برنامه نادیده انگاشته خواهد شد.
در زمانی بررسی لایحه بودجه 85 در صحن علنی و کمیسیون‌های تخصصی مجلس در سال گذشته بیشترین بحث‌ها و انتقادها نسبت به پیشنهاد دولت به مجلس درباره بستن بودجه با نفت بیش از 40 دلار بود، زیرا وزیر امور اقتصاد و دارایی دولت نهم معتقد بود با توجه به هزینه های جاری دولت، امکان بستن بودجه سال 1385 با قیمت نفت کمتر از 39 دلار و30 سنت وجود ندارد.
این در حالی بود که رضا عبداللهی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در همان زمان که بحث بستن بودجه 85 برمبنای نفت 40 دلار مطرح شد، نسبت به افزایش قیمت پیش بینی شده نفت در لایحه بودجه ابراز نگرانی کرد و متذکر شد: با این کار، عملا صرفه جویی معنایی نخواهد داشت.
در این میان، کارشناسان مسایل اقتصادی معتقدند که اداره کشور با فروش ثروت ملی کشور (نفت) هنر نیست بلکه باید بتوانیم منابع درآمدی دیگری در این زمینه پیدا کنیم و نگاه‌ها را در این خصوص تغییر بدهیم. البته مجلس در نهایت در سال گذشته با پیشنهاد دولت برای بستن بودجه برمبنای نفت 40 دلاری مخالفت کرد و این رقم را کاهش داد.
با این وجود، اگر قیمت پایه نفت در بودجه امسال را 40 دلار و میانگین صادرات روزانه نفت کشورمان را 2.6 میلیون بشکه در نظر بگیریم (949 میلیون بشکه نفت خام صادرات کل ایران در یک سال) به نتایج جالبی از عدم تطابق عملکرد بودجه با قانون برنامه چهارم دست می‌یابیم.
بر اساس جدول شماره 5 قانون برنامه چهارم توسعه (پیش‌بینی تراز پرداخت‌های خارجی) میزان درآمد دولت از محل صادرات نفت و گاز در سال‌جاری 23.2 میلیارد دلار شامل 18 میلیارد دلار صادرات نفت خام پیش‌بینی شده است که بدین ترتیب بهای هر بشکه نفت در بودجه امسال می‌بایست حدود هر بشکه 18.9 دلار تعیین می‌شد اما در قانون بودجه 85، دولت مبنای قیمت 45 دلار را برای قیمت پایه نفت پیشنهاد کرد که نمایندگان مجلس آن را به کمتر از 40 دلار کاهش دادند.
با نفت هر بشکه 40 دلار و صادرات روزانه 2.6 میلیون بشکه در روز، بودجه دولت امسال 37.9 میلیارد دلار به درآمدهای نفتی وابسته بود که با احتساب برداشت‌ها از حساب ذخیره ارزی، این رقم از 50 میلیارد دلار فراتر رفته است حال آنکه بر اساس قانون برنامه چهارم توسعه دولت امسال حداکثر می‌باید 23.2 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی را جزو درآمدهای بودجه خود استفاده می‌کرد که نشانه تخلف بیش از 100 درصدی از قانون برنامه چهارم توسعه است.
اما با توجه به اینکه در هشت ماه نخست امسال، دولت بیش از 14 میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برداشت کرده است که با احتساب ارقام پیشنهادی لوایح متمم بودجه حجم برداشت از حساب ذخیره ارزی بیش از پیش افزایش می‌یابد.
بنابر گزارش بانک مرکزی، اتکای بودجه در سال 1385 به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام همانند بودجه سال 84 (با احتساب متمم‌ها) شدید است. در این سال، بر اساس بودجه مصوب، مجموع درآمدهای نفتی (شامل فروش نفت، مالیات عملکرد شرکت نفت، سود سهم دولت در شرکت نفت و استفاده از حساب ذخیره ارزی) به حدود 37.4 میلیارد دلار بالغ می‌شود که نزدیک به 57.5 درصد از کل منابع بودجه است که البته آمار فوق مربوط به بودجه مصوب است، اما در طول سال نیز دولت از حساب ذخیره ارزی برداشت کرده است و بدین ترتیب سهم واقعی درآمدهای نفتی در بودجه کشور افزایش می‌یابد.
در سال 1385 طبق قانون بودجه مجموع استفاده دولت از فروش نفت خام ، حساب ذخیره ارزی و تسهیلات خارجی ، مبلغ 39.5 میلیارد دلار است.
بر اساس جدول شماره 5 قانون برنامه چهارم توسعه کشور، در بودجه سال 86 میزان درآمدهای نفت و گاز در بودجه 23.7 میلیارد دلار شامل 18 میلیارد دلار صادرات نفت خام پیش‌بینی شده که در صورت حفظ صادرات روزانه 2.6 میلیون بشکه در روز (949 میلیون بشکه در کل سال) قیمت هر بشکه پایه نفت خام صادراتی کشور باید همچون سال گذشته (طبق قانون برنامه) 18.9 دلار محاسبه شود.
در اخبار منتشر شده از دولت و مجلس، اینگونه به نظر می‌رسد که قیمت پایه نفت صادراتی (که سال گذشته مهمترین چالش دولت و مجلس در بودجه 85 بود) بیش از رقم 18.9 دلار فوق محاسبه خواهد شد.
در عین حال، هم‌اکنون سازمان مدیریت چندین سناریو به دولت برای بستن بودجه سال آینده بر مبنای قیمت پایه نفت (همچون 45، 46.8 و حدود 50) دلار پیشنهاد کرده، اما به نظر می‌رسد مقامات ارشد دولت نهم با این پیشنهادات مخالفت کرده و در نهایت قیمت پایه حدود 40 تا 45 دلار تدوین شود.
قیمت نفت در بودجه دیگر کشورها
بررسی تعیین مبنای قیمت نفت در بودجه برخی کشورهای خارجی نیز می‌تواند دولت را در تدوین بودجه سال آینده یاری دهد.
جمهوری آذربایجان بودجه سال 2007 خود را بر مبنای میانگین 50 دلار بست و عربستان اعلام کرد که درآمدهای سال 2007 خود را به علت نوسانات غیرقابل پیش‌بینی بهای نفت، به طور عامدانه کمتر از رقم مورد انتظار بسته است و آن را حدود 35 دلار در نظر گرفته است.
عمان نیز بودجه سال 2007 خود را بر اساس بهای نفت 40 دلار بست که 10 دلار از بهای نفت در بودجه سال 2006 بیشتر است. کشورهای عربی خلیج فارس به طور سنتی قیمت نفت پایه در بودجه‌های خود را به طور محافظه‌کارانه تعیین می‌کنند و کسری بودجه‌های احتمالی بودجه نیز در پایان سال به مازاد چشمگیر (وابسته به میزان رشد درآمدهای نفتی) تبدیل می‌شود.
"شکری غانم" رئیس شرکت ملی نفت لیبی نیز اعلام کرد که این کشور در نظردارد برای سال 2007 قیمت پایه هر بشکه نفت خام صادراتی خود را 30 تا 32 دلار در نظر بگیرد و مازاد درآمدهای صادرات نفت را به صندوق ذخیره ارزی واریز نماید.
در روسیه نیز که دولت قیمت پایه نفت برای سال 2007 را هر بشکه 61 دلار پیشنهاد کرده بود، اقتصاددان‌های روسی هشدار دادند که بودجه این کشور نسبت به با نوسانات نفت آسیب‌پذیر خواهد بود، اما مقامات دولتی روسیه اعلام کردند که حتی با کاهش بهای نفت به 40 دلار نیز بودجه سال 2007 دارای انعطاف لازم خواهد بود
با این حال، اخباری که پیش از آغاز سال نوی میلادی منتشر شد نشان می‌داد که با وجود پیش‌بینی کاهش بهای نفت در سال 2007، اکثر اعضای اوپک در بودجه سال آینده خود بهای نفت صادراتی را نسبت به رقم سال‌جاری افزایش داده‌اند.
به گزارش گلف‌دیلی نیوز، بودجه‌های سالیانه 2007 اعضای اوپک از سه ویژگی عمده افزایش بهای نفت، کاهش حجم موجودی صندوق‌های ذخیره، و اتکای بیشتر به وجوه نقد قابل دسترس برخوردارند.
در شرایطی که پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها حکایت از کاهش بهای نفت در سال 2007 دارد و اعضای اوپک باید به کاهش تولید این سازمان پایبند باشند، اکثر آنها بودجه‌های خود را بر اساس نفت گران‌قیمت‌تری بسته‌اند.
منوچهر تکین کارشناس مرکز مطالعات جهانی انرژی می‌گوید: کشورهای تولیدکننده نفت میل چندانی به پس‌انداز مازاد درآمدهای نفتی خود ندارند و وابستگی آنها به درآمدهای نفتی در حال افزایش است.
دیدگاه کارشناسان
در همین باره، مرتضی بهروزی‌فر کارشناس اوپک در موسسه بین المللی انرژی نیز معتقد است: با توجه به روند کاهشی قیمت نفت، ایران باید بودجه سال آینده خود را بر مبنای نفت هر بشکه 35 دلار تنظیم کند.
به گفته وی، با توجه به اینکه قیمت نفت در بازارهای جهانی به دلیل کاهش تقاضا روندی نزولی دارد درنتیجه پیش بینی می شود قیمت نفت از وضعیت موجود نیز پایین تر رود.
بهروزی فر افزود : درحالی که در سال 2006 میانگین قیمت نفت 65 دلار بود اما این قیمت در سال 2007 دور از دسترس است، درنتیجه ایران باید در تنظیم بودجه سال آینده خود قیمت نفت را پایین تر از 40 دلار در نظر بگیرد.
وی با اشاره به بودجه تدوین شده کشور عربستان گفت: کشور عربستان قیمت نفت را در بودجه سال آینده خود 35 تا 37 دلار در نظر گرفته است، این درحالی است که ایران پیش بینی نفت 45 دلاری را کرده که برآوردها نشان می دهد قیمت نفت در سال 2007 روندی رو به نزول داشته باشد.
وی تصریح کرد: برآوردهای صورت گرفته نشان می دهد که تقاضا برای نفت اوپک در سال جاری میلادی یک میلیون بشکه کاهش یابد.
بهروزی فر از بین رفتن تنش های خاورمیانه و آرامش نسبی در این منطقه ، جایگزین شدن نفت کشورهای غیرعضو به جای نفت اعضای اوپک و گرمای هوا در آمریکا را از مهمترین دلایل کاهش قیمت نفت دانست.
وی پیش بینی کرد قیمت نفت ایران در تابستان بیش از پیش کاهش یابد مگر اینکه مساله ای غیر از عوامل بنیادین بربازار تاثیر گذارد.عربستان بودجه سال 2007 خود را بر اساس قیمت نفت هر بشکه 35 دلار و مازاد بودجه 5.3 میلیارد دلار بست.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز گفت: پیش‌بینی قیمت 35 تا 40 دلار برای هر بشکه نفت خام برای لایحه بودجه 86 مناسب است، زیرا اگر قیمت آن بالا در نظر گرفته شود، امکان آسیب‌پذیری بودجه بالا می‌رود.
مرتضی تمدن در مورد محاسبه قیمت نفت در لایحه بودجه 86 گفت: با توجه به شرایط موجود، محاسبه قیمت نفت باید خیلی محتاطانه و واقعی باشد، براساس اطلاع به دست آمده کشور عربستان قیمت 38 دلار و کشور روسیه 61 دلار برای فروش هر شبکه نفت خام را در بودجه‌شان منظور کرده‌اند.
تمدن گفت: با توجه به این که 70 درصد بودجه کشور به درآمدهای نفتی وابسته است، باید جانب احتیاط در تعیین قیمت نفت در لایحه بودجه در نظر گرفته شود، زیرا اگر پیش‌بینی واقعی نباشد، امکان دارد، آثار سوء اقتصادی ایجاد شود.
به اعتقاد نماینده شهرکرد در مجلس پیش‌بینی قیمت 35 تا 40 دلار برای هر بشکه نفت خام برای لایحه بودجه 86 مناسب است، زیرا اگر قیمت آن بالا در نظر گرفته شود، امکان آسیب‌پذیری بودجه بالا می‌رود.
در عین حال، مدیرعامل شرکت ملی نفت بستن بودجه 86 را بر مبنای قیمت نفت 40 تا 45 دلاری منطقی ارزیابی کرده است.
حال باید به انتظار بمانیم که در نهایت دولت چه رقمی را برای تعیین پایه قیمت نفت در بودجه 86 به مجلس پیشنهاد می‌دهد.
نظر شما