خبرگزاری مهر- گروه استانها: وقتی حرف از خانه‌های تاریخی و تجلیگاه معماری ایرانی - اسلامی می‌شود، در غرب کشور کمتر شهرستانی را می‌توان پیدا کرد که به‌مانند بروجرد دارای این‌همه قابلیت و ظرفیت درزمینهٔ این میراث ارزشمند باشد.
گشتی در محلات قدیمی بروجرد
وجود آثاری چون مسجد امام و مسجد جامع به‌عنوان نمادی از معماری ارزشمند ایرانی - اسلامی، وجود ده‌ها خانه تاریخی منحصربه‌فرد و زیبا و محله‌های قدیمی که همچنان ساختار گذشته خود را حفظ کرده‌اند همه و همه از بروجرد یک شهر کم‌نظیر ساخته است.
بروجرد را دیار خانه‌های تاریخی و پایگاه هنر «ورشو» نام نهاده‌اند، شهرستانی که همچنان بخش عمده‌ای از بافت تاریخی خود را حفظ کرده تا بتواند به‌عنوان یکی از ارزشمندترین شهرستان‌ها به لحاظ بافت تاریخی در ایران اسلامی خود را مطرح کند.
محدوده قدیمی شهر بروجرد نزدیک به ۵۰ خانه تاریخی را در خود جای‌داده
محدوده قدیمی شهر بروجرد با مساحتی بالغ‌بر ۲۸۰ هکتار همچنان ساختار تاریخی خود را حفظ کرده است، محدوده‌ای که نزدیک به ۵۰ خانه تاریخی را در خود جای‌داده و امروزه بیشتر در محدوده خیابان‌های جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرارگرفته‌اند.
این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه‌شده تعریف‌شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان داشته است. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود.
محله‌هایی یاد شده هرکدام دارای بیش از یک زیر محله بوده که با دارا بودن ویژگی‌های یک مجموعه شهری محدودتر از محله‌های اصلی هستند.
بافت ارزشمند و تاریخی بروجرد باوجود زیر محله‌ها و محله‌های منسجم خود دارای ارزش تاریخی و گردشگری فراوانی است که متأسفانه از این سرمایه چندان استفاده برای رونق گردشگری تاریخی در این شهر صورت نگرفته است.
بناهای تاریخی قابل‌توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در بافت تاریخی بروجرد قرارگرفته‌اند که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از هزار سال می‌رسد.
بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرارگرفته‌اند. بیش از ۵۰ خانه تاریخی در این بافت قرارگرفته که برخی از آن‌ها از معماری جالب‌توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخار الاسلام از این گروه هستند.
خانه افتخار الاسلام طباطبایی گونه شاخص معماری ایرانی- اسلامی
خانه افتخار الاسلام طباطبایی از گونه‌های شاخص منازل مسکونی بروجرد و مشتمل بر سه بخش اصلی شامل بیرونی، اندرونی و خلوت است. این خانه تاریخی مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، خیابان صفا، کوچه هلال‌احمر، کوچه آقا احمدی واقع‌شده است.
این خانه متعلق به یکی از روحانیون برجسته شهر و از خانواده سادات طباطبایی بروجرد به نام حاج افتخار الاسلام نبوی طباطبایی بوده است. خانه در کوچه معروف به حاج افتخار از محله صوفیان واقع‌شده که در زمان خود یکی از بزرگ‌ترین خانه‌های مسکونی شهر بوده و در حال حاضر از زیباترین منازل مسکونی قدیم در شهر بروجرد است.
بخش بیرونی این اثر تاریخی سال‌ها پیش تجدید بنا شد و قسمت اندرون و خلوت شامل فضاهای تعریف‌شده‌ای نظیر حیاط اصلی، تالار هفت دری، پس تالار، شبستان زمستانی، آب‌انبار، حمام اختصاصی، مطبخ و ... است که به طرز ماهرانه ارتباط بین فضاهای آن برقرارشده است.
این خانه تاریخی با تزئینات زیبایی نظیر آجر، کاشی، نقاشی روی چوب تزئین شده است.
این بنای تاریخی در حدود اوایل قاجاریه ساخته‌شده و مشتمل بر یک ورودی با سردری بزرگ و زیباست، در دو لنگه چوبی بر آن نصب‌شده است که پس از عبور از فضای هشتی بر حیاط خانه وارد می‌شود.
حیاط خانه از سه جهت با فضاهای معماری و از سمت غرب با دیوار بزرگ و قطور محصور است که با طاق‌نماهای نیم‌دایره کوچک و بزرگ و تزیینات زیبای آجرکاری و کاشی معرق نماسازی شده است.
ساختمان اصلی عمارت در سمت شمال حیاط قرار دارد این بخش در دوطبقه ساخته‌شده که در نمای بیرونی با دو پلکان قرینه به سه قسمت تقسیم‌شده است. طبقه زیرین بنا دو اتاق بزرگ سه‌دری قرینه در طرفین پلکان با پوشش سقف طاق آهنگ، دو اتاق کوچک در زیر پله و یک تالار پنج‌دری در قسمت میانی است.
این تالار در داخل از یک تالار در جلو یک پس تالار پشت آن تشکیل‌شده است. راه ورود به طبقه بالا از دو پلکان آجری قرینه است که نمای فوقانی آن‌ها با کاشی‌های زیبای معرق و خشتی مزین شده است.
طبقه بالا نیز همانند پایین دو اتاق قرینه در طرفین ورودی دارند و اروسی سه‌دری مشرف‌به حیاط بر آن است.
سراسر سمت شرقی حیاط با اتاق‌ها و فضاهایی متنوع معماری پوشیده است و حمامی زیبایی در انتهای جنوب شرقی آن قرار دارد حمام همانند تمامی حمام‌های سنتی شامل بخش‌های مختلف سربینه، گرمینه است.
این اثر زیبا با معماری منحصربه‌فرد در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۷۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه‌های تاریخی بروجرد نیازمند مرمت هستند
حجت یار محمدی در این رابطه در سخنانی، اظهار داشت: برخی محلات تاریخی بروجرد طی این سال‌ها به دلایلی تجدید بناشده‌اند و یکی از قطعاتی که کمترین تغییرات را داشته است و خانه‌های باکیفیت‌تری در آن ایجادشده مجموعه فرهنگی تاریخی طباطبایی است که به‌طور عمده سادات طباطبایی بروجرد در این محله ساکن بوده‌اند.
وی ادامه داد: به‌طور تقریبی در این قطعه یک هکتاری که یکی از زیر محلات، محله صوفیان بروجرد است حداقل ۳۰ عنصر ارزشمند تاریخی مسکونی داریم و در کنار آن مسجد تاریخی، آب‌انبار تاریخی و مقبره تاریخی و بناهای دیگر عام‌المنفعه و حمام تاریخی وجود دارد.
خانه تاریخی «افتخار الاسلام» موزه «عاشورایی» می‌شود
مدیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد بابیان اینکه در بروجرد و در این بافت تاریخی ۲۰ مسجد تاریخی وجود دارد، ادامه داد: مسجد امام(ره) و مسجد «جامع» کارکرد شهری دارند و مابقی کارکرد محله‌ای دارند.
یاراحمدی با تأکید بر اینکه از محله طباطبایی بروجرد سه خانه به‌هم‌پیوسته وجود دارد که یکی از آن‌ها خانه تاریخی «افتخار الاسلام» است، گفت: از این خانه‌ها برخی تملک شده، برخی وضعیت خوبی ندارند و نیازمندترمیم هستند.
وی بابیان اینکه خانه تاریخی «افتخار الاسلام» به‌عنوان موزه «عاشورایی» پیش‌بینی‌شده است، عنوان کرد: خان‌های طباطبایی درگذشته در ماه‌های محرم و صفر مراسم کاملاً منضبط و منسجمی داشتند و از بین اشیای تاریخی که در این خانه وجود داشت تقریباً ۵۰ قلم مربوط به مراسم محرم را خریداری کرده‌ایم.
مرمت خانه‌های تاریخی بروجرد نیازمند اعتبار و توجه بیشتر
عباس گودرزی نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی هم در نشست با خبرنگاران با انتقاد از وضعیت اعتبارات مرمتی بناهای تاریخی بروجرد اظهار داشت: اعتبارات بسیار محدود است و بودجه‌ای که در یک سال به خانه‌های تاریخی بروجرد داده می‌شود حدود ۳۰ میلیون تومان است که عملاً کار خاصی نمی‌توان با آن انجام داد.
برای شکوفایی شهر باید مزیت هر شهر احیا شود و امروز مزیت گردشگری بروجرد خانه‌های تاریخی است که با این اعتبارات سرانجام خوبی دیده نمی‌شودوی با بیان اینکه قبول داریم اگر اعتبارات بروجرد کم است، اعتبارات استانی محدود است، عنوان کرد: در گذشته بسیار راحت اعتبارات ملی تخصیص داده می‌شد چراکه وضعیت اعتباری کشور خیلی بهتر از امروز بود.
نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی گفت: در جلسه با رئیس سازمان میراث فرهنگی تأکید کردیم که خانه‌های تاریخی بروجرد ظرفیت کم‌نظیری است که باید در اولویت باشد.
گودرزی ادامه داد: برای شکوفایی شهر باید مزیت هر شهر احیا شود و امروز مزیت گردشگری بروجرد خانه‌های تاریخی است که با این اعتبارات سرانجام خوبی دیده نمی‌شود.
وی تصریح کرد: حجم مرمت و تعدد خانه‌های تاریخی بروجرد به حدی است که نیازمند به اعتبار و توجه بیشتری است.
نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سفر رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور به شهرستان بروجرد گفت: این سفر استانی بود و امیدواریم خیروبرکت داشته باشد.
نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در این سفر من عنوان کردم که خانه‌های تاریخی بروجرد در غرب کشور نمونه بوده اما متأسفانه در حال تخریب هستند.
گودرزی در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد به ساخت چند سازه «سیاه‌چادر» در پشت «تپه چغا» تصریح کرد: بیش از هشت میلیارد ریال تا امروز هزینه ساخت آن بناها شده و دو و نیم میلیارد ریال هزینه چند «سیاه چادر» شده است که سنخیتی با فرهنگ گردشگری بروجرد ندارد.
وی ادامه داد: می‌شد این حجم مبلغ را در خانه‌های تاریخی سرمایه‌گذاری کرد و جلوی تخریب آن‌ها را گرفت و گردشگری را شکوفا کرد.
بنابراین گزارش، تابستان و زمستان و بهار و پاییز ندارد، در دیار خانه‌ها و تکیه‌باغهای تاریخی ایران زیبایی و نشاط چهارفصل اوج می‌گیرد تا در گرمای تابستان خنکای طبیعت دیار چشمه‌ها همگان را به خود بخواند.
تصاویر بیشتر از خانه تاریخی افتخار الاسلام را در زیر ببینید:
نظر شما