افزایش بیش از ۲ برابری «برد» موشک‌های کروز هواپایه ایران

خبرگزاری مهر، گروه سیاست، هادی رضایی: خبر دستیابی سپاه پاسداران به موشک کروز با برد ۱۵۰۰ کیلومتر قابل نصب بر روی هواپیما، آنچنان مهم بود که به سرعت با واکنش های مختلفی در رسانه های داخلی و خارجی و البته با طرح مباحث مختلف در فضای مجازی روبرو شد و برخی نیز در دستیابی ایران به این توانایی را تشکیک کردند. به همین دلیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نظر به اهمیت این خبر و نقش این دستاورد در ارتقای توانمندی های دفاعی کشور برای مقابله با تهدیدات دشمن و همچنین پاسخ به برخی اظهارنظرهای غیرکارشناسی از سوی اشخاص ناآشنا به فناوری های نظامی در فضای مجازی که منجر به سوالاتی در افکار عمومی شد، مصاحبه ای را با یکی از متخصصان و مدیران پروژه های موشکی نیروی هوا فضای سپاه منتشر و در آن جزئیات جدیدی از این دستاورد نوین را اعلام کرد.

این کارشناس هوافضای سپاه بکارگیری موشک های کروز زمین پایه، هواپایه و دریاپایه در بردهای مختلف را در ارتش های جهان دارای پیشینه و سابقه ای طولانی توصیف و تصریح کرد: «ـاین موشک ها از زمین و دریا به وسیله بوستر و پیشران اولیه پرتاپ شده و با روشن شدن موتورهای مرحله دوم که معمولاً از نوع جت است، مسیر خود را ادامه می دهند و در نوع هواپایه نیز هواپیما نقش پیشران اولیه را ایفا می کند.»

وی با بیان اینکه ساخت و تولید موشک های کروز دریایی و زمین به زمین در ایران سابقه چندین ساله دارد، اظهار داشت: «نیروی هوافضای سپاه به همت متخصصان جهادگر داخلی و با استفاده از زیرساخت موشک های کروز زمین پایه، به طراحی و ساخت موشک کروز با برد ۱۵۰۰ کیلومتر اقدام کرده است.»

این کارشناس هوافضای سپاه هدف عملیاتی موشک های کروز هوا پایه را انهدام اهداف از پیش تعیین شده در فواصل تا ۱۵۰۰ کیلومتر عنوان و خاطرنشان کرد: «ناوبری این موشک با استفاده از Ins، Gps، Glonass، Terom و Dsmac است.»

برای اولین بار بود که مقامات عالی نظامی کشورمان اعلام می کردند، موشک کروز هواپایه برد بلند در اختیار دارد، آن هم با برد ۱۵۰۰ کیلومتر. البته تا پیش از این صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران، دستاوردهای خوبی در حوزه موشک‌های کروز هوا به زمین که قابل نصب روی انواع جنگنده‌ها و بالگردهای نیروهای مسلح داشت، به‌دست آمده بود که با دستیابی سپاه به موشکی کروز با برد ۱۵۰۰ کیلومتر، عملاً برد موشک های کروز به بیش از دو برابر ارتقا پیدا کرده است.

سابقه حمل موشک های کروز هواپایه در کشورمان به تسلیح جنگنده های F-۴ فانتوم نیروی هوایی ارتش به موشک های ضدکشتی باز می گردد که به عنوان دست بلند نهاجا در آب های دوردست و با قابلیت عملیات های موثر در نظر گرفته می شود، اما موشک های کروز تولیدی کشورمان تنها محدود به نسخه های ضدکشتی نیست، چرا که در بازه های زمانی گوناگون نمونه هایی جهت اجرای عملیات علیه اهداف زمینی نیز معرفی شده است که نمونه بارز و واضح آن کروز «یاعلی» جهت تولید کروز برد بلند با قابلیت پرتاب از سکوهای زمینی و هواپیماهای شکاری است که بنابر مشخصات رسمی منتشر شده بردی به اندازه ۷۰۰ کیلومتر دارد.

برای مشخص شدن میزان ارتقای توان دفاعی کشور در زمینه موشک های کروز هواپایه به بررسی جزئیات ۶ کروزی که در گذشته وارد چرخه نظامی کشور شدند، می پردازیم:

۱- کروز ۷۰۰ کیلومتری «یاعلی»

از مختصات موشک کروز «یاعلی» نسبت به دیگر کروزهای دریایی ایران اطلاعات کمتری ارائه شده است. این موشک که در جریان بازدید مقام معظم رهبری از نمایشگاه هوا فضای سپاه پاسداران برای نخستین بار به نمایش درآمد و قابلیت های لازم را در انهدام اهداف دریایی دوربرد دارد.

کروز یاعلی با برد ۷۰۰ کیلومتری در صورت نبرد احتمالی ایران و ایالات متحده در خلیج فارس، خطر بزرگی برای ناوگان جنگی آمریکا محسوب می شود و مسلما یکی از کارآمدترین سیستم های جنگی ما به حساب می آیند.

می توان مهمترین چالش موشک کروز یاعلی را می توان ساخت سامانه های هدایت میانی و نهایی برای طی مسیر طولانی تا هدف و تأمین دقت بالا در اصابت به هدف دانست؛ فناوری که لازمه موشک کروز دوربرد مشکات (در صورت تایید چنین پروژهایی) نیز بوده و بنا بر این نمونه های بومی از آن باید توسعه یافته باشد.

۲- کروز دریایی «قادر» منهدم کننده شناورهای متخاصم در شعاع ۲۰۰ کیلومتری

کروز دریایی «قادر» که برای نخستین بار در رژه ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۰ به نمایش درآمد، در واقع در کلاس خانواده موشک های نور قرار دارد و به لحاظ شکل ظاهری تنها طولی کشیده تر از موشک دریایی نور دارد؛ که علت آن مخزن بزرگ سوخت و برد بیشتر این موشک (۲۰۰ کیلومتر)  در قیاس با برادر کوچک خود است.

بالوره های مشابه و یک اندازه و قطر یکسان این دو موشک و کلاهک یکسان تخم مرغی شکل محفظه رادار همگی این شائبه را تداعی می کند که نور و قادر هر دو از سامانه های مشابه بهره می برند و به احتمال زیاد قادر نیز از یک بوستر کمکی پرتاب اولیه مشابه نور بهره می برد. طول بلندتر قادر نشان می دهد که این موشک بنا به مأموریت با برد بیشتر که بالغ بر ۲۰۰ کیلومتر است می بایست به محفظه سوخت بزرگتری مجهز باشد و اگر این فرض را بپذیریم که سرعت سیر موشک قادر نیز مانند موشک نور باشد، احتمالاً باید از موتوری قوی تر از نور بهره ببرد؛ چون می بایست از پس بار اضافه وزن و جرم بزرگتر و انرژی پسای بیشتر (به علت طول بزرگترش)، برآید.

موشک قادر دارای یک خلبان خودکار دیجیتال است (DAP- digital auto pilot) است؛ که مسیر پروازی آن را تا هدف تنظیم و برخورد آن را به هدف تضمین میکند.

کروز هواپایه قادر منصوب بر بالگرد میل ۱۷۱ سپاه

موشک قادر نیز مانند برادر کوچک خود از لحاظ جثه، قابلیت گریز از سیگنال های پارازیت و سامانه های جنگ الکترونیک را دارد. به گفته منابع نظامی این موشک قابل توسعه برای حمل بر روی هواگردهایی مانند بالگردهای MI۱۷۱ (میل ۱۷۱) روسی به صورت هواپایه نیز هست که در این صورت می توان بردی بیشتر برای این موشک متصور شد.

کروز دریایی قادر منصوب بر اف ۴

موشک کروز قادر به دست متخصصان توانمند نهاجا بر روی جنگنده های اف ۴ نصب شده و بدینوسیله قادرند با سیستم هدایت راداری چون سکوی پرتاب آتش متحرک، اهداف مورد نظر را با دقت و سرعت بیشتری مورد هدف قرار دهند.

قطر این موشک ۳۶ سانتیمتر و طول آن در قیاس تصویری با موشک نور ۷۴۰ سانتیمتر تخمین زده می شود و سیستم هدایت آن مبتنی بر رادار داخلی فعال و همچنین سرعت و ارتفاع پروازی آن ۰.۹ ماخ و ۲۰ متر از سطح دریاست.

۳- کروز دریایی «نصر»؛ قاتل شناورهای فوق سنگین دشمن

موشک نصر قادر است شناورهای سه هزار تنی را منهدم کند. این موشک در کلاس موشک های کوتاه برد است که قابلیت شلیک از ساحل و انواع شناورها و بالگردها را دارد.

موشک هوشمند و کروز نصر با قرار گرفتن در لایه های دفاع ساحلی مکمل خوبی برای پدافند ساحلی در کنار سامانه های توپخانه ای است که قابلیت انهدام شناورهای نفوذکننده به آبهای ساحلی جمهوری اسلامی را دارا است.

تولید انبوه این موشک و تحویل آن به نیروی دریایی سپاه و ارتش، توان دفاع دریایی نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران را به نحو چشمگیری افزایش داده است.

این کروز ضدکشتی با سرعتی معادل ۲۷۰ تا ۳۰۰ متر بر ثانیه به سمت هدف خود در ارتفاع پایین حرکت می کند.

طول باله بزرگ این موشک کروز که در میانه طول موشک و روی مرکز جرم موشک واقع شده، ۰.۹ متر است و موجب می شود موشک تعادل دینامیکی خود را زمان حرکت به خوبی حفظ کند؛ همچنین سبب افزایش پایداری نصر پیش از برخورد به هدف می شود.

نصر هواپایه منصوب بر جنگنده اف ۴

کروز نصر دارای وزنی معادل ۳۵۰ کیلوگرم است و این وزن در طول ۳.۵ متری و قطر حدود ۳۰ سانتیمتری موشک است. در واقع نصر نه تنها با کمک سامانه های پرتاب ساحلی قادر به هدف قرار دادن اهداف است، بلکه با قابلیت پرتاب از روی جنگنده و بالگردها (در مدل هواپایه) قدرت مقابله با شناورهای متخاصم را افزایش میدهد.

کلاهک جنگی این موشک با وزن ۱۵۰ کیلوگرم توانست در آزمایشی که در خلال رزمایش بزرگی در کشور انجام شد، یک شناور ۳۰۰۰ تنی را غرق کند.

قدرت انفجاری و تخریبی بالای نصر به علت نفوذ بالای این کروز در شناورهای زرهی است که علت آن احتمالاً وجود حسگرهای سختی سنجی است که در سر جلوی کلاهک جنگی نصر است.

اما همانطور که مطرح شد، مزیت ممتاز نصر قابلیت عبور از کشتی های با زره نیمه سنگین است؛ در واقع کروز نصر پس از عبور از زره شناور منفجر می شود و شناور متخاصم را منهدم می کند.

۴- کروز دریایی «ظفر» با قابلیت رادار گریزی و پنهان کاری

ظفر نمونه ای از موشکهای کروز کوتاه برد ضدکشتی جمهوری اسلامی ایران است که در مدت کوتاهی پس از پرتاب، ارتفاع پروازی خود را کاهش می دهد؛ تا از دید رادارهای دشمن پنهان بماند. از دیگر قابلیت های موشک ضدکشتی ظفر می توان به ابعاد کوچک آن و رعایت اصول طراحی در دو حوزه آیرودینامیکی و مقطع راداری اشاره کرد.

ظفر دارای سطح مقطع راداری بسیار کم و سرعتی زیر سرعت صوت است؛ که این دو خاصیت موجب ارتقای سطح پنهانکاری این کروز ضدکشتی شده است.

در طراحی این موشک کروز از بالک های پهن میانی استفاده شده است که این قابلیت را به موشک می دهد تا تغییر مسیر خود را با سرعت بیشتری انجام دهد. ابعاد ظفر به نسبت برد و قدرت تخریب بالای آن بسیار کم است و از این رو قابلیت نصب و شلیک از روی شناورهای کوچک را دارد.

در واقع بالهای بزرگ میان این کروز ضدکشتی تامین کننده نیروی اصلی جهت پرواز در هواست و همچنین بالکهایی که در عقب موشک قرار گرفته اند به منظور متعادل نگهداشتن موشک، تامین پایداری و انطباق محور موشک با زاویه حرکت  در مسیر پرواز است.

۵- موشک ضد کشتی و کروز «نور»

  موشک ضد کشتی و کروز نور از اولین نمونه‌های موشک‌های کروز ساخت کشورمان بود که در سال‌های دهه ۱۳۷۰ به خدمت نیروهای مسلح کشورمان در آمد. موشک نور با طول ۶٫۳۸ متر که ۱٫۲۴ متر آن مربوط به موتور راکتی اولیه است، ۷۱۵ کیلوگرم جرم داشته که ۱۷۵ کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی نفوذگر نیمه زرهی موجود در آن است. برد این موشک ۱۲۰ کیلومتر بوده و می‌تواند با سرعت نزدیک به ۰٫۹ ماخ پرواز کند.

علاوه بر ناوچه‌ها و ناوهای نیروهای مسلح، هواناوهای BH-۷، بالگردهای میل-۱۷/۱۷۱ و هواپیماهای جنگنده مانند اف-۴ فانتوم از جمله تجهیزات نیروهای دریایی سپاه و ارتش و نیروی هوایی ارتش هستند که این موشک را به کار می‌برند. در فواصل نزدیک هدف، موشک ارتفاع خود را به چند متری سطح آب می‌رساند تا کار شناسایی و درگیری دشمن با آن سخت شده و موشک به بخشی از هدف که نزدیک آب است اصابت کند که سبب ایجاد بیشترین آسیب در هدف شده و احتمال غرق شدن آن را افزایش می‌دهد.

با توجه به اینکه استفاده از موشک های کروز دریایی در جنگنده ها و بالگردهای رزمی از جمله تکنیک هایی است که برای مقابله با تهدیدات دریایی دشمن، همواره مد نظر فرماندهان و متخصصان صنعت دفاعی کشورمان بوده، پروژه «قائم» توسط نیروهای مسلح کشورمان به اجرا درآمد که منجر به تجهیز جنگنده های ارتش به موشک های ۱۲۰ کیلومتری هوا به سطح  «نور» شد.

۶- موشک «کوثر»  

موشک کوثر یک موشک کروز ضد کشتی سبک برد کوتاه با سطح مقطع راداری (RADAR CROSS SECTION- RCS ) پایین است؛ که می تواند با کشتی ها و ناوچه های کلاس سبک درگیر شده و آنها را نابود سازد.

موشک کوثر از یک موتور سوخت جامد تک مرحله ای بهره می برد که سرعت این موشک را به ۰.۸ ماخ، (حدود ۹۸۰ کیلومتر بر ساعت) می رساند. برد این موشک ۲۰ کیلومتر و وزن کلی آن ۱۰۰ کیلوگرم عنوان شده است که حدود ۳۰ کیلوگرم آن به سرجنگی آن اختصاص دارد. طول این موشک ۲.۶ متر است و از موتور یک بوستر سوخت جامد با سوخت ذخیره استفاده می کند.

این موشک برای هدایت و کنترل به یک سامانه هدایت رادار فعال و در نوع کاملاً رادارگریز آن، به یک تلویزیون دید روبه رو مجهز است که با اتکا به آن هدف خود را دنبال کرده و مورد اصابت قرار می دهد.

نوع هدایت رادار داخلی آن به علت سطح مقطع راداری کم و سامانه ضد اخلالگر الکترونیک خود قابل انحراف و فریب توسط سامانه الکترونیک ضد موشک نیست و در مقابل اهداف مجازی مانند تراشه های چف- فلیر نیز قدرت تشخیص هدف اصلی از غیر اصلی را دارد و با قابلیت قفل کردن روی هدف به راحتی به طرف آن حرکت و آن را منهدم میسازد.

این موشک به علت وزن سبک و اندازه کوچک قابلیت حمل و پرتاب از سکوهای متحرک ساحل به دریا یا ناوچه های کوچک و سیلوهای زیردریایی، یا حتی به شکل هواپایه آن، از بالگردهای دریایی یا هواپیماهای جنگنده مختلف را دارد.

کوثر ۳ مدل پیشرفته این موشک است که ۱۲۰ کیلوگرم وزن و بیش از ۳۰ کیلومتر برد دارد و با نصب روی قایق های تندرو ازجمله ذوالفقار (IPS-۱۸) و سایر شناورهای تندرو نقش مهمی در افزایش توان تهاجمی آنها ایفا می کند. 

سامانه های موشکی ضد کشتی و کروز ایرانی هر یک برای طیفی از اهداف و بردهای مختلف توسعه یافته اند؛ که در مجموع آرایه ای همگون از سلاح هایی دقیق، کارآمد و با احتمال اصابت بالا را برای دفاع همه جانبه از سواحل طولانی کشورمان در جنوب و شمال در برابر انواع شناورهای کوچک و بزرگ دشمن به وجود آورده اند.

افزایش بیش از ۲ برابری «برد» موشک کروز هواپایه/ پیشرفت؛ در اوج تحریم ها

همانطور که مشاهده می شود، با بررسی جزئیات موشک های کروز هواپایه در بالا می توان دریافت، دستاورد پیشین ایران در این حوزه ۷۰۰ کیلومتر برد داشت اما اکنون با دستیابی سپاه به موشک کروز هواپایه با برد ۱۵۰۰ کیلومتر، جمهوری اسلامی ایران وارد عرصه طراحی و تولید سلاح‌های دوربرد هوا به زمین شده است که برد موشک جدید سپاه بیش از دو برابر برد موشک های کروز هواپایه قبلی است. این پیشرفت های کشورمان در حالی صورت گرفته است که در حوزه نظامی تحت شدیدترین تحریم ها قرار داشته ایم و ایران اسلامی با اتکا به دانش متخصصان داخلی توانست به این علوم پیشرفته و نوین دست بیابد.