اصلاح سیستم بانکداری کشور راه حل متعارفی ندارد

به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه تحلیلی «این.ج.ا» که به بررسی الگوی کشورداری در جمهوری اسلامی ایران می پردازد با موضوع «حکمرانی بانکی» با اجرای محمد لسانی و باحضور طهماسب مظاهری رییس کل اسبق بانک مرکزی و حسین درودیان، پژوهشگر اقتصادی روز جمعه به روی آنتن شبکه چهار رفت.

در ابتدای این برنامه محسن مهدیان، روزنامه نگار برای باز کردن موضوع به تعداد شعبات بالای بانک ها در کشور اشاره کرد و گفت: چه اتفاقی افتاده که بانک های ایران به این سطح از سودآوری رسیدند که تعداد شعبات شان اینقدر بالاست. گزارش بانک جهانی نشان می دهد میزان شعبات بانکی ما از سطح استاندارد جهانی و حتی کشورهای با درآمدبالا نیز بیشتر است . این به معنای سودآوری قابل اعتنای نظام بانکی ماست

وی افزود: بانک های ایران در شرایط اقتصادی مختلف از سودآورترین بخش ها هستند. در یک دوره مشخص که نرخ رشد اقتصادی بین صفر تا 3 درصد است سود بانکی ما 40 درصد می باشد. در این شرایط بین منافع بانکی، منافع تولیدی و منافع سیاست های حکومتی تعارض وجود دارد.

وی درادامه مهمترین مانع برای رشد تولید را پرداخت تسهیلات بانکی دانست و اظهار کرد: با توجه به نظرسنجی مرکز پژوهش های مجلس تولیدکنندگان مهمترین معضلاتشان را پرداخت تسهیلات بانکی می دانند و این موضوع برای آنها از فساد اقتصادی و تحریم های بانکی مانع جدی تری قلمداد می شود. نظام بانکی ما به چه نحوی عمل کرده که تولیدکنندگان همچنان معترض مشکل نقدینگی هستند و دولت نیز حمایتی نمی کند. 

پس از اظهارات مهدیان، در ابتدای این برنامه مظاهری در پاسخ به این سوال که در حال حاضر جریان نقدینگی و بانکداری کشور، ارزش پول پنج هزارتومانی منتشرشده در دوره ریاست شما بر بانک مرکزی را به کجا رسانده است، گفت: ارزش پول ملی تابعی از نسبت افزایش نقدینگی در کل اقتصاد و رشد تولید ناخالص کشور است. اگر در کشوری رشد نقدینگی و رشد تولید ناخالص هماهنگ و تقریبا مساوی رشد کند ارزش پول ملی حفظ می شود. معمولا برخی کشورها برای افزایش سرعت حرکت اقتصادی اجازه می دهند  نقدینگی یک درصد  محدودی از رشد اقتصادی سریعتر رشد  کند. اگر رشد نقدینگی دو الی سه درصد بیشتر از رشد اقتصادی باشد تورم یکی دو درصد ایجاد می شود که این تورم می تواند اقتصاد کشور را روغن کاری کند.

وی در ادامه افزود: با یک سیاست اشتباه ‌طی 12 سال گذشته اجازه دادیم نقدینگی کشور بسیار بیشتر از تولید ناخالص شود. روزی که من رییس بانک مرکزی بودم نقدینگی 140 میلیارد تومان بود اما امروز به 1600 میلیارد تومان یعنی 12 برابر رسیده است . در این مدت به طور متوسط تولید ناخالص کشور دو یا سه درصد بوده است که در سه سال اخر دوره آقای احمدی نژاد منفی و در دولت روحانی متوسط 4درصد بوده است.

رییس اسبق بانک مرکزی ادامه داد: در این مدت حدود 50 درصد رشد تولید ناخالصی داشتیم در حالی که  میزان نقدینگی 10 برابر شد. در نتیجه نقدینگی حدودا 7 برابر بیشتر از تولید ناخالص شده که به همین میزان ارزش پول ملی کاهش پیدا کرده است و تورم به شدت بالا رفت.

مظاهری بیان داشت: اگر به عملکرد چهارسال دولت آقای روحانی متمرکز شویم، این دولت نقدینگی را با 600هزار میلیاردتومان تحویل گرفت اما در حال حاضر با 1600 میلیاردتومان نقدینگی شاهد دو و نیم برابر شدن آن هستیم. این افزایش نقدینگی قدرت خرید ایجاد می کند اما اگر در مقابل قدرت خرید، تبدیل به قدرت خرید کالاو خدمات نشود تورم ایجاد می شود. دولت علی رغم ایجاد نقدینگی با ابزارهای مختلف از خرید خدمات و کالا ممانعت به عمل آورد که نتیجه چنین عملی سرکوب تورم در بازده یک یا دوساله شد اما بعد از این مدت تورم به طورناگهانی جهش پیدا کرد و همین وضعی که هم اکنون شاهدش هستیم به وجود آمد.

در ادامه برنامه درودیان درخصوص وضعیت نظام بانکی و حکمرانی بانکی کشور گفت: آخرین آمار نقدینگی حدود 1600 هزار میلیاردتومان است که این رقم در نیمه سال 92 حدود 506هزار میلیاردتومان بوده است که نشان دهنده رشد سالانه 27 درصد نقدینگی در کشور است.

این پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه نرخ سودبانکی سپرده و تسهیلات در ایران رقم قابل توجهی است، گفت: نرخ سود بانکی با میزان تورم تعیین می شود اما در چند سال گذشته میزان تورم پایین آمد ولی نرخ سود همچنان بالا ماند و این شکاف سبب شد که تعادل به هم بخورد و مشکل ایجاد شود. این نرخ سودبانکی سبب شد تا 83 درصد سپرده های مردم به صورت فریز شده در بانک ها بماند که در نتیجه سرعت گردش پول پایین آمد و رکود ایجاد شد. عامل اصلی رکود عدم گردش اقتصاد است که در کوتاه مدت اثر ضد تورمی دارد اما سپس مانند فنر آزاد شده نرخ تورم جهش پیدا می کند.

درودیان با بیان اینکه برای حل مشکل نقدینگی بجای توجه به گذشته باید نگاه رو به آینده داشته باشیم گفت: اعدادی که در کوتاه مدت اضافه می شود به قدری سنگین و قابل توجه است که اگر هم و غم مان این باشد که در گذشته چه شد وعدد الان را چیکار کنیم عدد بعدی می آید و سیل ما را می برد. در حال حاضر طبق براوردها بانک ها زیان انتظاری 35 تا 50 درصدی را تجربه می کنند و سرمایه بانک های خصوصی هم منفی شده است. این زیان های عظیم از نسبت نقدینگی به تولید ملی کشور ناشی می شود .

مظاهری در پاسخ به این سوال که نقدینگی از کجا می آید که به این شکل رشد می کند، اظهار داشت: یکی از مهمترین دلایل ایجاد نقدینگی رشد پایه پولی است، رشد پایه پولی یعنی پولی که بانک مرکزی به دولت و بانک ها می دهد و به طور کلی هر پولی که از بانک مرکزی خارج می شود رشد پایه پولی است. که امروز این شش برابر شدن رشد پایه پولی منجر به نقدینگی شده است.

وی در ادامه علت افزایش رشد پایه پولی را ارجاع دولت برای تامین هزینه ها به منابع نظام بانکی دانست و گفت:  بانک مرکزی بخشی از اعتباراتش را برای واگذاری به دولت و مردم در اختیار بانک ها گذاشته یا به طور مستقیم خود به دولت داده و دولت برای تامین نیازهایش بیش از حد نیاز و تصور به بانک مرکزی اتکا کرده است.

رئیس اسبق بانک مرکزی به سه مکانیزم تسهیلات بانک ها اشاره کرد و گفت: دولت و بانک مرکزی درقالب سه مکانیزم تسهیلات تکلیفی، اجباری و دستوری را ایجاد کردند و سپس در قالب این سازوکار به بانک ها دستور دادند که این پرداخت ها صورت گیرد. این سازوکار تحت عنوان تسهیلات دیکته شده دولت به بانک ها بود. اگر بانک مرکزی استقلال داشت و در مقابل دستور، تقاضا و خواست دولت برای تسهیلات مقاومت می کرد شاهد مشکلات این چنینی نبودیم.

مظاهری اظهار کرد: یکی از عوامل بسیار مهم در رشد نقدینگی تسهیلاتی است که به مشتریان داده می شود در چنین فرایندی سودی توسط مشتریان به دست نمی آید که به بانک ها بپردازند اما بانک ها سودها را به سرعت شناسایی کرده و در اختیار سپرده گذاران می گذارند . اقتصادی که در شرایط رکود است سودآوری ندارد و مجموعه فعالیت های اقتصادی اش نمی تواند سودآوری داشته باشد.

سپس درودیان درخصوص علت وضعیت امروز نظام پولی و بانکی گفت: وضعیت امروز معلول یک دستگاه فکری است که ما در 5 سال اخیر آن را اتخاذ کردیم. ایده فکری ای که در جریان متعارف و اصلی تحلیل اقتصادی در جهان وجود دارد این است که می گوید نقدینگی زمانی رشد می کند که دولت از بانک مرکزی قرض یا آزادسازی نرخ بهره انجام می گیرد. اگر دولت به سمت بانک مرکزی نرود و نخواهد از بانک مرکزی قرض بگیرد، نقدینگی مهار و تورم کنترل می شود.

وی افزود: بحث درون زایی نقدینگی محصول کنش و واکنش خود سیستم بانکی است. سرکوب  تورم و رفتار نیمه انقباضی باعث می شود که نرخ بهره بالا رفته، سرعت گردش پول کاهش یابد در نتیجه اقتصاد دچار رکود می شود.  از آن طرف تورم موقت پائین می آید ولی نقدینگی با نرخ 27 درصد همچنان رشد می کند اینها با هم جمع و یک جا رها می شود و اثر خود را وارد می کند.

درودیان در پاسخ به این سوال که سیستم بانکداری ما باید چه کند، گفت: من تأکید دارم که ما باید بگوییم که چه کاری نباید بکنیم. باید ببینیم این وضعیتی که الان رقم خورده تابع کدام افکار و اندیشه ها بوده است. این داستان دولت قبل نیست که براساس آن فهم و درک اولیه تصمیم گیری می شود. اینها بحث هایی است که مدعیان آن ادعا دارند که ما می فهمیم و دیگران نمی فهمند.

در یایان این برنامه مظاهری در پاسخ به این سوال که راه حل و وظیفه بانک مرکزی برای حل این مشکلات چیست، گفت: حدود 35 سال از بانکداری بدون ربا می گذرد و بانک ها ناچار شدند به روش هایی دست بزنند که از طرف همه صاحب نظران، اقتصاددانان، مراجع و مردم عادی، شایعه ربوی بودن آن مطرح می شود. راه حل: اول اینست که دنبال مقصر نباشیم و دوم اینکه تصویر روشنی از شهریور 98 با ادامه روند فعلی ارایه دهیم و اگر نگرانی ایجاد شد جلوی آن را بگیریم.

رییس اسبق بانک مرکزی تاکید کرد: اصلاح این سیستم راه حل متعارفی ندارد و به راه حل های خیلی جدی نیاز دارد. این راه حل های غیرمتعارف و جدی نیازمند یک تیم قوی، گردن کلفت، مختار و دولتی مقتدراست که اجازه دهد این کار انجام شود. امیدواریم باحضور آقای همتی و درک آن توسط آقای روحانی تیم بانک مرکزی بتواند این برنامه را عملی سازد.

برنامه تحلیلی «این.ج.ا» به تهیه کنندگی مصطفی پورمحمدی هر جمعه ساعت 17.30 با اجرای محمد لسانی از شبکه چهارم سیما به روی آنتن می رود.