فیلمی معناگرا که شعار نمی‌دهد

به گزارش خبرنگار مهر، فیلم با کابوس زودهنگام علی یار آغار می شود. چند کد بطئی در کنار این کابوس فضای بحران پیش رو را ترسیم می کند. سکانس جنگ گاوها، خشونت حاکم بر تماشاچیان که بخصوص در چهره مرد ساده دل (ابراهیم) برجسته می شود و نهایتاً چهره غلامحسین در قالب یک مترسک که خلوت علی یار میان علف ها را به کابوس تبدیل می کند. همه اینها کدهایی هستند برای فضاسازی و زمینه ساز اتفاق بعدی: تدارکی که علی یار برای تلافی کار غلامحسین می بیند و منجر به رم کردن قاطر و افتادن غلامحسین در دره و ... مرگ او می شود.

از این پس فیلم، بحران علی یار را در نگه داشتن راز قتل دوستش به گونه ای ترسیم می کند که او با چیدمانی حساب شده به سئوال ذهنی اش در موقعیت جدید می رسد: دم مسیحایی که می تواند مرده را زنده کند، چیست و کجاست؟ برای تغییر سطح قصه از روابط ساده آدم های روستایی به مفاهیم معنایی، فیلمساز چند کد تدریجی را به قصه تزریق می کند.

روستای شمالی دو مذهب مسیحی و مسلمان را در خود جای داده که به تبع خود یک امامزاده و یک کلیسا هم در روستا وجود دارد. آغاز قصه همزمان می شود با رسیدن صلیب جدیدی که کشیش سفارش داده و نصب آن، مسلمان و مسیحی را کنار هم قرار می دهد. فیلمساز با پرداخت موازی بالا بردن صلیب و پائین افتادن غلامحسین، این دو اتفاق را در راستای هم قرار می دهد که به همسویی نهایی آنها پهلو می زند.

گله اهالی از آخوند روستا که امامزاده در مقابل جلوه صلیب و کلیسا رنگ باخته و ... به گونه ای باورپذیر این مفاهیم را وارد مسائل روزمره و گفتگوهای مردم می کند و نهایتاً گفتگوی کلیدی که بین علی یار و مادرش جاری شده و به گونه ای روان به زنده شدن مردگان و دم مسیحایی می رسد، برخی از این کدهای تدریجی هستند. همانطور که موقعیت هابیل و قابیل و داستانشان وارد روند گفتگوهای عادی شده و  سئوال ذهنی علی یار می شود. او دنبال دم مسیحا می گردد تا خطای سهوی اش را جبران و دوستش را زنده کند.

کارکرد و طراحی از پیش تعیین شده این مفاهیم وقتی می تواند اهمیت خود را برجسته کند که موکد شود. مثلاً مادر غلامحسین وقتی علی یار را می بیند او را (برادر ـ یار ـ رفیق) پسرش می نامد و این قرینه پردازی ها را در ذهن او موکد می کند و چند مورد مشابه که به این مسائل دامن می زنند.

ویژگی مهم "سینه سرخ" در همین پرداخت غیرمستقیم است که فیلمی معناگرا را تبدیل به اثری غیرشعاری می کند که حتی ارجاعات فرامتنی اش هم در منطق رئال قصه جای می گیرند. همراهی دو کودک مسلمان و مسیحی (علی یار و آندره) وقتی شکل می گیرد که علی یار رازش را با او در میان می گذارد و تلاش آنها برای رساندن صلیب کلیسا به جسد غلامحسین از مسیری می گذرد که با تعابیر عینی آنها از دم مسیحا همخوانی پیدا می کند.

رجوع به کشیش، آخوند، امامزاده، پزشک و همراه بردن کلاه خود نمادین امام حسین (ع) که به نوعی مکمل معنایی صلیب می شود، برخی نشانه های معنایی هستند که در طی مسیر، رسیدن به مقصد را تا حدی تحت تأثیر قرار می دهند. به علاوه دیالوگ های ساده ای که بین آندره و علی یار شکل می گیرد و به زبانی کودکانه و ساده، مفاهیم معنایی را به چالش می کشد از ویژگی های برجسته ای است که بخش میانی فیلم یعنی رسیدن به غلامحسین و زنده کردن او را واجد زیرلایه و قصه می کند.

همانطور که دوچرخه سواری دونفره کشیش و آخوند روستا به نوعی چالش در نگاه به مفاهیم و باورهای مذهبی می انجامد. در چنین ترکیبی است که می توان فیلم را حتی ورای زنده شدن پایانی غلامحسین، یک اثر کامل محسوب کرد. از معدود فیلم های معناگرا که شعار نمی دهد و مفاهیم را در بطن روابط، موقعیت و دغدغه های شخصیت هایش معنا کرده و به آن عمقی ورای ذهنیت بسته و شعاری که در اکثر فیلم های این ژانر وجود دارند، می بخشد.

ــ ــ‌ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ

سحر عصر آزاد