به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی جشنواره‌های هنری و به خصوص سینمایی در سال جاری، شرایط نابسامان اقتصادی کشور بوده است. چالشی که البته تا به امروز هیچ رویدادی را به تعطیلی نکشانده است.
سهیلا عسگری که از سال ۹۶ مدیریت امور جشنواره‌های انجمن سینمای جوانان ایران را برعهده داشته در این گفتگو نقطه نظرات خود را درباره چگونگی گذر از دست‌اندازی اقتصادی برای برپایی جشنواره‌های انجمن و رویکرد جشنواره‌های آتی بیان کرد.
متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* امسال سال سخت اقتصادی برای جشنواره‌ها بود؛ چطور از این موقعیت گذر کردید؟
-همان‌طور که کشور در همه حوزه‌ها دچار انقباض مالی بود ما هم این شرایط را به خوبی درک کردیم اما معتقدم در اغلب اوقات محدودیت‌ها موجب خلاقیت می‌شود از همین رو جشنواره باید برگزار می‌شد. تولید توسط متخصصان حوزه انجام می‌شود اما بهره‌برداری از کالای فرهنگی مختص قشر خاصی از جامعه نیست. رسالت هنر تبیین عینی و ایجاد رشد و کمال برای جوامع انسانی و جلادهنده روح کلی جامعه است پس برای خروج از شرایط فعلی جامعه و یا ترمیم آن، باید از موانع گذر کرد. حال آنکه سینما اتفاقاً مردمی‌تر و قابل دسترس‌تر هم هست بنابراین برای ایجاد این جریان فرهنگی-هنری باید هزینه کرد. ما در برگزاری جشنواره‌ها با همین شعار پیش رفتیم. بخش مختصری از هزینه‌ها را از بودجه انجمن پرداخت کردیم و مابقی از بخش خصوصی تامین شد.
* مشارکت نهادهای دیگر در برگزاری این جشنواره و حمایت از انجمن سینمای جوانان ایران چگونه بوده است؟
-خوشبختانه از سال ۹۶ بر جذب و مشارکت سازمان‌ها، نهادها و همچنین بخش خصوصی تمرکز کردیم و بدون اغراق باید عنوان کنم بدون همراهی مسئولان شهر و در شرایط اقتصادی کنونی اجرای جشنواره میسر نبود. در جشنواره‌های منطقه‌ای که قبلا نام بردم مشارکت جدی شهرداری، شورای شهر، ادارات فرهنگ و ارشاد، سازمان میراث فرهنگی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی از جمله هتل‌داران و حتی همکاری و مشارکت سازمان آتش‌نشانی از همکاری‌های جدی بود که منجربه اجرای یک پروژه فرهنگی شد.
همان‌طور که عرض کردم نباید انتظار داشته باشیم فقط دولت برای گسترش فرهنگ و هنر متقبل هزینه شود. ما در شرایط اقتصادی کنونی که سال‌هاست دچار آن هستیم با کاهش بودجه فرهنگی مواجه و از سوی دیگر با قشر جوان، متقاضی فعالیت و خلق اثر و متفکر رو به رو شدیم. پس اگر فعالیت ایشان برای ما مهم باشد باید راهی برای اجرای خواسته‌ها پیدا کرد. شناسایی تجار فرهنگی، شناسایی صنعت‌کارانی که دغدغه فرهنگی دارند و مهم‌تر از آن وارد کردن بخشی از صنعت و بخش خصوصی که با حوزه سینما عجین نبودند یکی دیگر از راه حل‌ها بود. این کار چند مزیت دارد؛ اول آنکه مردم برای ایجاد جریان فرهنگی هنری در شهر خود مشارکت می‌کنند و دوم این‌که بین بخش‌های غیرفرهنگی خصوصی با جوانان فعال شهر ارتباط نزدیک ایجاد و در این ارتباط توانمندی حوزه سینما در کاربرد تبلیغ، معرفی، انعکاس مشکلات عمومی جامعه و... نمایش داده می شود. یعنی به نحوی جوانان متخصص به کارفرمایانی متخصص در ۲ حوزه مجزا معرفی می شوند.
نباید انتظار داشته باشیم فقط دولت برای گسترش فرهنگ و هنر متقبل هزینه شود. ما در سال ۹۶ و تا این زمان از سال ۹۷ توانستیم پنج جشنواره منطقه‌ای را با همین شرایط و با کیفیت مناسب و قابل قبول در شهرهای کرمانشاه، آبادان، کاشان، مشکین‌شهر و ملایر برگزار کنیم که تقریبا از نیم تا سه چهارم از هزینه را از بخش خصوصی منطقه تامین کردیم که اتفاقا بخش خصوصی بعد از برگزاری جشنواره به حوزه فرهنگ علاقه‌مندتر نیز شد. در سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران هم مشارکت بخش خصوصی را داشتیم اما نسبت به تامین هزینه در جشنواره‌های منطقه‌ای موفق‌تر بودیم یا بهتر است بگویم بخش خصوصی شهرستان‌ها در مشارکت فرهنگی موفق‌تر عمل کردند به این صورت که ایجاد جریان فرهنگی برای شهرستان‌ها مهم‌تر از تهرانی‌ها است.
* این جشنواره‌ها برای جوانان فیلمساز چه فرصت‌هایی فراهم می‌کند؟
-جشنواره به عنوان یک محفل کاملا فرهنگی شامل بخش‌های آموزشی، عرضه و ایده‌یابی است. از سوی دیگر محلی‌است برای ارتباط عوامل با یکدیگر، شناسایی برای همکاری مشترک اشخاص حقیقی و حقوقی، ایجاد بارقه‌های ذهنی برای تولیدات بعدی و... در جشنواره بین‌المللی انجمن سینمای جوانان ایران بخش‌های مختلف آموزشی از جمله نشست‌های تخصصی آموزشی و نشست‌های نقد و بررسی برنامه‌ریزی شده که امسال آموزش پیچینگ هم به آن ملحق شد و در جشنواره‌های منطقه‌ای در مقیاس کوچک‌تر همین موارد را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنیم.
جشنواره بین‌المللی تهران موقعیتی است برای تعدادی از فیلمسازان که از یک مرحله‌ای گذر کرده باشند و تقریبا به مرحله حرفه‌ای‌تر رسیده باشند. جشنواره تهران بعد از ۳۵ دوره برگزاری یک جشنواره حرفه‌ای محسوب می‌شود و فضا و امکانات پذیرش محدودی دارد اما ما فیلمسازان شهرستان‌ها را که جشنواره تهران نتوانسته است میزبان آنها باشد را فراموش نکرده‌ایم. لذا تا آنجا که امکانات شهرها به ما اجازه دهد و مسئولان شهر با ما همراه شوند، بخش‌های متفاوتی را به نیت آموزش جوانان و رسیدن به اهداف انجمن اجرا می‌کنیم.
در جشنواره‌های منطقه‌ای بخش آموزش در سه حوزه فیلم، عکس و فیلمنامه و نقد و بررسی که به‌عنوان یکی از بخش‌های جدی آموزشی است، بسیار فعال‌تر از جشنواره تهران برگزار می‌شود و آموزش‌های سه روزه دانش‌افزایی مربیان دفاتر انجمن را هم داریم. همچنین مسئولان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شهر به‌عنوان برگزارکنندگان جشنواره سهم عمده‌ای در برگزاری دارند. ایجاد ارتباط بین فیلمسازان و مسئولان شهر امکان ابراز بدون واسطه خواسته‌های جوانان و درک نیازهای آنها را فراهم می‌آورد. از سوی دیگر برگزاری جشنواره‌های منطقه‌ای برای جامعه آن شهر آورده‌هایی دارد برای مثال در مشکین‌شهر یک سالن سینما و در سال ۹۶ سینمای کرمانشاه نیز تجهیز و احیا شد. به همین نسبت گالری‌های عکس نیز یا در شهرها ایجاد و یا احیا و بازسازی شدند.
* این جشنواره‌ها چقدر در افزایش تولید فیلم کوتاه موثر بوده است؟
- افزایش تولید برای انجمن یک دغدغه است اما واقعا افزایش تولید به تنهایی چاره کار نیست. آنچه مهم است ارتقای کیفیت، تولید فیلم با مضامینی که کمتر کار شده، تولیدهای موضوعی خاص، به روزآوری تکنیک و محتوا، به روزرسانی اطلاعات تخصصی فیلمسازان و معرفی عوامل و دست اندرکاران تولید به یکدیگر و مهم‌تر از همه معرفی فیلم کوتاه به‌عنوان یک رسانه قدرتمند است. با این نگاه می‌توانم بگویم جشنواره‌ها تا حدود زیادی موثر بوده‌اند. کارآفرینی یکی از اهداف مهم اما جنبی است. همینطور بازارسازی و بازاریابی فیلم کوتاه از اهداف مهم جشنواره هاست که به آن هم پرداخته می‌شود. برای همین لازم است بعد از اجرای چند جشنواره تغییراتی در شیوه‌های برگزاری اعمال کنیم.
* به بازاریابی فیلم اشاره کردید. برگزاری جشنواره‌ها چقدر توانسته در جریان بازار فیلم‌ها در داخل و خارج موثر باشد؟
-باید قبول کنیم در این شاخه از هنر که اختصاصا تجمیع هنرهاست، فیلم به عنوان یک رسانه از اهمیت بالایی برخوردار است. فیلم کوتاه که به عنوان بخش فرهیخته سینما شناخته می‌شود، می‌تواند به عنوان یک رسانه مطمئن و قدرتمند در خدمت همه صنوف، اقشار و بخش‌های آموزشی قرار گیرد.
در سال‌های اخیر به بازاریابی و بازارسازی بیشتر اهمیت داده و تلاش شد تا فیلم کوتاه ایران بیشتر معرفی شود. این بود که باعث شد سال گذشته فیلم‌های کوتاه ایرانی حدود ۱۹۱۸ حضور بین‌المللی داشته باشند و تعداد قابل ملاحظه‌ای افتخارآفرینی داشته باشیم. امسال با برنامه‌ریزی صحیح سیدصادق موسوی مدیرعامل انجمن در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه، بازار بین‌المللی تشکیل شد و از سوی دیگر ۲ روز آموزش پیچینگ و یک روز جلسه دفاع برگزار و منجر به توافق و تولید مشترک چند فیلم کوتاه شد به طور که فیلمسازان توانستند تهیه‌کننده‌های خوبی از داخل و خارج جذب کنند. به‌نظرم برای شروع این قدم نسبتا خوبی بود.
* آیا با برگزاری این جشنواره‌ها امکان تنوع موضوعی در محتوا و ساختار فیلم کوتاه فراهم شده است؟
-اساسا برگزاری جشنواره به تنهایی امکان تنوع موضوعی ایجاد نمی‌کند اما با توجه به نیازهای محتوایی در فراخوان هر جشنواره یک بخش موضوعی را به جشنواره الحاق کرده‌ایم که این به تولید فیلم‌هایی با موضوعاتی که نیاز به تولید آن احساس می‌شود، کمک کند. برای مثال، در جشنواره کاشان به موضوع گردشگری پرداختیم؛ در جشنواره کرمانشاه به اسطوره‌ها و آیین‌ها، در جشنواره تسنیم علاوه بر موضوعی بودن جشنواره به نماز و نیایش پرداخته خواهد شد و در جشنواره شیراز به موضوع اقتباس. این بخش‌ها که تحت عنوان بخش ویژه در فراخوان اعلام می‌شود، علاوه بر تولید و عرضه، نظر برگزارکنندگان و همچنین نیاز به تولید محتوای موضوعی را تأمین می‌کند.
* مهمترین مشکلات فعلی در حوزه مسئولیت شما چیست؟
-تولید فیلم توسط بخش‌های دولتی و خصوصی و توسط جوانان انجام می‌شود اما در حال حاضر فیلم کوتاه دچار معضل بزرگی است که آن‌هم عرضه است. با همه هزینه‌هایی که فیلمسازان متقبل می‌شوند، عرضه فیلم کوتاه در جشنواره‌ها و نمایش‌های شخصی فیلمسازان است.
به تازگی «هنر و تجربه» بخشی از فیلم‌های کوتاه را در برنامه خود قرار داده است، اما کافی نیست. عرضه یکی از مشکلات جدی این حوزه است. عرضه باید در راستای تولید و هم سطح با آن باشد. وقتی لزوم تولید احساس می‌شود باید به ایجاد شرایط مناسب عرضه هم فکر شود. فیلم کوتاه در حال حاضر جایگاه خود را تا حد قابل قبولی به دست آورده اما همراهی سینمای تجاری اختصاصا برای تولید یکی از راه‌های ضروری برای تولید حرفه‌ای فیلم کوتاه است و در عرضه نیز مشارکت این بخش لازم است. تامین هزینه‌های تولید و عرضه یک موضوع جدی است که برای تشریح و گفتگو درباره آن فرصتی دیگر لازم است. نبود وجود محل مناسب برگزاری جشنواره که بارها تکرار شده، یک معظل جدی است.
* برگزاری جشنواره‌های ۹۷ با جشنواره‌های ۹۶ چه تفاوت‌هایی داشته است؟
-سال ۹۶ که این بخش را برعهده گرفتم تصمیم بگرفته شد که بودجه برگزاری محدود نگه داشته شود. چاره‌ای نبود جز مشارکت بخش خصوصی و تامین بخشی از هزینه‌ها از ردیف های بودجه فرهنگی سازمان‌ها و نهادهای دیگر. این کار با لطف خدا و مشارکت و مدیریت جدی مدیران دفاتر انجمن سینمای جوانان که مدیران اجرایی استانی جشنواره‌ها هستند، اجرا شد اما در دوره‌های بعدی جشنواره‌های منطقه‌ای که بعد از جشنواره تهران آغاز می شود به برگزاری فرامنطقه‌ای خواهیم پرداخت.
جشنواره‌های منطقه‌ای محلی است برای حضور فیلمسازانی که نیازمند تجارب بیشتری هستند و ضمن ارتباط با پیشکسوتان مورد آموزش‌های تخصصی قرارگیرند. به همین منظور در جشنواره‌های منطقه‌ای پیش رو از جمله جشنواره شبدیز در کرمانشاه از یکی از مدیران موفق جشنواره‌های خارجی منطقه که فیلمساز خوبی نیز است و دیگر فیلمسازان فیلم کوتاه دعوت شد تا ضمن حضور در جشنواره، برای کارگردان نشست آموزشی داشته باشیم. همچنین تعدادی از فیلم‌های برگزیده آن جشنواره بین‌المللی را در جشنواره منطقه‌ای به نمایش و نقد و بررسی خواهیم گذاشت که امیدوارم برای فیلمسازان مفید واقع شود. همچنین بخش آموزش پیچینگ که اولین بار در جشنواره تهران برگزار شد در جشنواره‌های منطقه‌ای نیز اجرا خواهد شد. امیدوارم این بخش به فیلمسازان کمک کند تا در دوره بعدی جشنواره تهران با آمادگی بیشتری شرکت کنند.
* برنامه‌های شما برای جشنواره‌های سال ۹۸ چیست؟
-در سال آینده اولین جشنواره منطقه‌ای در شیراز برگزار می‌شود. این جشنواره در بخش ویژه با رویکرد اقتباسی است. همچنین ۲ شهر ارومیه و گرگان نیز متقاضی برگزاری هستند که امیدوارم بتوانیم به تفاهیم مشترکی با مسئولان شهر برسیم. هر ۲ شهر پیشینه‌های فرهنگی خوبی دارند و برای فیلمسازان استان‌های دیگر دیدنی است و می‌توانند لوکیشن‌های خوبی در این ۲ شهر بیابند. فراخوان جشنواره شیراز به زودی منتشر می‌شود و زمان برگزاری آن اردیبهشت ۹۸ است. صابر سهرابی مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان فارس همکاری و همراهی خوبی با انجمن سینمای جوانان داشته و ما را ترغیب کرده است تا از این فرصت استفاده کنیم و برنامه‌هایی فراتر از جشنواره منطقه‌ای را در شیراز داشته باشیم.
عکس کنار خبر از اشرف طباطبایی است.
نظر شما