شتاب فزونی ردپای اکولوژیک نسبت به ظرفیت زیستی در ایران

به گزارش خبرگزاری مهر، سرپرست دفتر توسعه پایدار، آمار و اقتصاد سازمان محیط زیست گفت: موج فزاینده رشد جمعیت به همراه مصرف رو به رشد، موجب شده تا مطالبات انسانها بیش از ظرفیت زیستی کره زمین باشد، صنعتی شدن جوامع و افزایش مهاجرت به شهرها نیز باعث افزایش روند تصرف منابع طبیعی و استفاده روزافزون از آنها شده است.

کتایون حجتی تاکید کرد: رد پای اکولوژیک اثری است که انسان ها بر محیط زیست می گذارند از دهه ۱۹۷۰ ردپای اکولوژیکی انسان بر روی کره زمین، که بیانگر میزان استفاده افراد از منابع مصرفی است، از ظرفیت کره زمین بیشتر شده است و هرسال این ردپا در حال افزایش است  در حالیکه افزایش جمعیت و مصرف گرایی در آینده می تواند موجب کاهش منابعی مانند: خاک سطحی، آب های زیرزمینی و پوشش جنگل شود و منابع قابل دسترس هر فرد را کاهش دهد.

وی ادامه داد: به منظور ارزیابی میزان مصرف انسان و اثر این مصرف بر روی محیط زیست شاخص رد پای اکولوژیک محاسبه می شود. این شاخص نشانگر مقدار مصرف و معادل آن،   مقدار زمین یا آبی است که نیازهای مصرفی جامعه را تامین کرده یا پسماندهای تولیدی آنها را جذب می‌کند.

به گفته وی  این مقیاس، این امکان را به وجود می‌آورد که اکوسیستم‌هایی با حاصلخیزی زیستی متفاوت و نواحی متفاوت دنیا بصورت یکسان با یکدیگر مقایسه شوند. ردپای اکولوژیکی این مسئله را متذکر خواهد شد که افراد تا چه میزان  مصرف خود را کاهش، تکنولوژی شان را بهبود و یا رفتار خود را در جهت دستیابی به پایداری تغییر دهند.

سرپرست دفتر توسعه پایدار، آمار و اقتصاد سازمان محیط زیست ادامه داد: ظرفیت زیستی هر سال بر اساس مدیریت اکوسیستم فعالیت های کشاورزی(از جمله استفاده از کود و آبیاری)، تخریب زیست محیطی، آب و هوا و اندازه جمعیت، متغیر و متفاوت است. بدین ترتیب ردپای اکولوژیکی  نیز هر سال  بر حسب میزان مصرف و تولید متفاوت خواهد بود.

حجتی افزود:  تحقیقات نشان می دهد در حال حاضر با شرایط موجود، مصرف بشر  از منابع کره زمین بیشتر از ظرفیت آن است یعنی بشر برای ادامه حیات در این سیاره با کسری اکولوژیک مواجه است و این روند هر سال وخیم تر می شود به طوریکه آمارها نشان می دهد نسبت به دهه پیش این کسری رو به افزایش است.

طبق برآورد دانشمندان روزی که مصرف بشر از منابع جهان در یکسال به پایان می رسد روز اول آگوست است که این روز را روز تخطی از منابع زمین نام نهاده اند، یعنی ۵ ماه باقی مانده از سال را  اگر مصرف کنیم، زمین فرصت احیا نخواهد داشت.

شتاب فزونی ردپای اکولوژیک نسبت به ظرفیت زیستی در ایران را نیز بسیار چشمگیر است  و بررسی روند شاخص ظرفیت زیستی و ردپای اکولوژیک در ایران  نشان می دهد که  که در ۵۰ سال پیش، کشور از منابع زیستی غنی تری برخوردار بود. اما اوایل دهه ۷۰ شمسی،   آغاز گذر ردپای اکولوژیک  بر توان زیستی کشور است ، زیرا در این سال ها افزایش جمعیت شتاب گرفت و پس از گذر از هشت سال دفاع مقدس، الگوی مصرف نیز به سمت مصرف گرایی تغییر کرد.

با دنبال کردن روند تغییر شاخص ها، مشاهده می شود که ظرفیت زیستی کشور همواره در حال کاهش و به گونه ای بوده  است که اصل سرمایه منابع بدون توجه به قابلیت احیای آن مورد استفاده قرارگرفته است. در حالی که برای دستیابی به توسعه پایدار  باید با توجه به ظرفیت تجدید شوندگی منابع، نسبت به بهره وری از آنها اقدام اصولی انجام گیرد. و این کار تنها با تغییر الگوی مصرف امکان پذیر خواهد بود.

لذا استفاده از حمل و نقل پاک، مدیریت پسماندها، اصلاح الگوی تولید و مصرف ، آموزش و آگاه سازی مردم ، استفاده از تکنولوژی کارآمد را از جمله راههای کاهش مصرف منابع زیستی است.