خبرگزاری مهر - گروه استانها-سمانه شمس: روستاهای استان تهران قدمت زیادی دارند و از سالیان دراز سرسبزی و آبادانی فیروزکوه، شمیرانات و دماوند در شمال و شمال شرق این استان در کتب تاریخی و سفرنامه‌ها به چشم می‌خورد، که نشان از آبادی و قدمت این سرزمین دارد. قدمتی که همواره با آداب و رسوم ویژه همراه است. البته هنوز هم بسیاری از این آداب همچنان زنده و پویا هستند، یکی از این آداب برگزاری جشن بلندترین شب سال، به نام شب یلدا است، که در این زمان مردم در خانه‌های بزرگان فامیل جمع می‌شدند و همراه با شکستن آجیل و خوردن میوه و شیرینی، به خاطرات بزرگترها و ریش سفیدها گوش فرامی دادند.
محمد زروانی، یکی از قدیمیان فیروزکوه در گفتگو با خبرنگار مهر در تشریح آداب و رسوم خاص مردم این دیار در شب یلدا اظهار داشت: قیسی، برگه، هسته بوداده و گردو از میوه‌های پر طرفدار چله نشینی فیروزکوهی‌ها است.
گرمابه روی و شال اندازی رسوم بلندترین شب سال
وی در پاسخ به این سوال که چه رسمی در گذشته در شب یلدا در این منطقه رواج داشت، گفت: «شال انداختن» یکی از مهم‌ترین رسوم بوده و هنوز هم در برخی مناطق رواج دارد، که طبق آن جوانان یک دستمال بزرگ را گره زده و بر بام خانه‌ها می‌انداختند، تا صاحبخانه در آن مقداری آجیل و شیرینی قرار داده و با تکان دادن دستمال به جوانان می‌فهماند، که درون دستمال چیزهایی ریخته است، پس از آن دستمال را برداشته و به خانه دیگر می‌رفتند و این روال ادامه داشت.
دماوند نیز رسومی شبیه به فیروزکوه دارد و مردم این مناطق فرهنگ‌های بسیار نزدیک به هم دارند و حضور در منازل بزرگان و خویشاوندان از رسوم اشتراکی مردم این منطقه است. غذاهایی مانند سبزی پلو با ماهی از رایج‌ترین غذاهای این شب است، اما گرمابه روی در شب یلدا، از رسوم برخی از مردم دماوند است، که منحصر به این منطقه از استان تهران بوده است و دماوندی‌ها معتقد بودند، باید در شب یلدا پاکیزه باشند و گرمابه روی سبب پاکیزگی افراد می‌شد.
یک استاد دانشگاه و نویسنده کتب دماوندشناسی هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: دماوندی‌ها از هزاران سال پیش شب یلدا را به عنوان شب تولد خورشید گرامی می‌داشتند، چرا از فردای یلدا روزها شروع به بلندتر شدن می‌کند.
مهدی علمداری ادامه داد: گرفتن جشن در شب یلدا برای پایان دادن به شب‌های بلند است و قدمت فراوان دارد، که بعدها این جشن از ایران به ایتالیا و رُم قدیم منتقل شد، که کشیش‌ها با آن مخالفت کردند.
وی افزود: دماوندی‌ها بهترین میوه‌های خود را به سقف اتاق‌های مخصوص آویزان می‌کردند و شب یلدا مصرف می‌کردند و معتقد بودند، در این شب آب چشمه‌ها تبرک می‌شود و اقدام به آوردن آب از چشمه‌ها در این زمان می‌کردند.
یکی از معلمان بازنشسته لواسان که در کودکی یلدای قدیم لواسان را به خوبی به یاد دارد، در خصوص رسوم مردم این دیار در بلندترین شب سال به خبرنگار مهر گفت: در قدیم در شب یلدا همه شام را در منزل خود می‌خوردند و بعد از آن در خانه بزرگ ترها جمع می‌شدند، آن وقت‌ها اغلب مردم لواسان ساعت ۸ خواب بودند و اکثراً بعد از اذان شام می‌خوردند و زود می‌خوابیدند، تا برای نماز صبح بیدار شوند، اما در شب یلدا همه تا دیر وقت بیدار بودند.
معصومه ابری اضافه کرد: کرسی لواسانی‌ها در فصل زمستان برپا بود، همه پای کرسی شام می‌خوردند و در شب یلدا برای شب نشینی به خانه بزرگ‌تر ها می‌رفتند و گندم تفت داده یا به نام محلی «گندمک» می‌خوردند، مغز گردو و تخمه خربزه، هندوانه و کدو نیز پای همیشگی سفره‌های تنقلات شب یلدا لواسانی‌ها بود.
رشته پلو و خورشت «کشکلک» از غذاهای معروف لواسانی‌ها در شب یلدا
وی گفت: این تخمه‌ها را به صورت خانگی تفت می‌دادند، از میوه‌ها نیز «ازگیل» یا به زبان محلی «کنس» می‌خوردند، بدین طریق که ازگیل را در آب و نمک قرار می‌دادند، ترشی ازگیل درست می‌کردند، که بسیار خوشمزه بود، مقداری هم از ازگیل‌های کال چیده شده را در کنار کاه قرار می‌دادند، تا شب یلدا رسیده و از آنها استفاده کنند.
ابری ادامه داد: میوه‌هایی مانند سیب و بِه که از قبل به سقف آویزان و خشک شده بود، نیز در شب یلدا استفاده می‌شد، شام یلدا نیز اکثراً رشته پلو و یا خورشت «فسنجان» و یا «کشکلک» که از خورشت‌های اصیل لواسانی است و از سیب و بِه در آن استفاده می‌شود، مصرف می‌شد.
وی گفت: مردم این منطقه گوسفندان را در پاییز ذبح می‌کردند و گوشت آن را به صورت قرمه در آورده و داخل مکانی به نام انبوم قرار می‌دادند و هر بار مقداری از آن را بیرون آورده و مصرف می‌کردند.
یلدا شبی برای خوشحالی و قدر کنار یکدیگر را دانستن در بلندترین شب سال است، شبی که کنار هم باشیم، از خاطرات قدیم بگوییم و پیوند خانوادگی را تحکیم و تقویت کنیم.
در این شب در جای جای استان تهران، هر کدام با رسم و رسوم خاص که در کل با هم اشتراکات فراوانی دارد، دور هم جمع می‌شوند و در سرمای زمستان، گرمای روابط را به خانه‌ها هدیه می‌دهند.
نظر شما