گلایه‌های محمدعلی موحد از سیستم آموزشی کشور

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم نکوداشت محمدعلی موحد روز گذشته با حضور جمع کثیری از اهالی قلم و اساتید دانشگاه در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این مراسم حجت الله ایوبی دبیرکل کمیسیون یونسکو در تهران در سخنانی با اشاره به اینکه وجود استاد موحد مانند یک اثر هنری است از ترجمه فرانسوی کتاب مقالات شمس اثر وی، خبر داد و گفت: این کتاب با عنوان «در جستجوی گوهر» توسط شارل هانری دوفرشوکور به فرانسه ترجمه شده که شامل یک مقاله عالمانه در ۶۴ صفحه به عنوان مقدمه است و در ادامه در ۳۲۶ صفحه فرازهایی از مقالات شمس را بازگو کرده و در انتها و در ۸۰ صفحه نیز کلیدواژه‌های فهم این اثر را بازگو می کند.

وی خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی جامعه اروپا که تصویری بد از اسلام در حال ترویج است، انتشار این اثر می تواند این چهره را تغییر دهد.

در ادامه مراسم حجت‌الاسلام سید طاها مرقاتی از اساتید دانشگاه تهران متن پیام استاندار آذربایجان شرقی را برای این نکوداشت قرائت کرد.

سخنران دیگر این مراسم احمد جلالی نماینده ایران در مقر جهانی یونسکو بود.

وی با اشاره به اینکه مقدمات تجلیل از استاد موحد و نیز هانری دوفرشوکور در مقر مرکزی یونسکو فراهم شده است، بیان داشت: این بزرگداشت در واقع گرامیداشت تاریخ و فرهنگ ایران و نه یک شخص است. ما امروز در حال معرفی یک مقر و پایگاه هویتی و دستاویز بزرگ به جوانانمان هستیم.

جلالی ادامه داد: آثار موحد امروزه تبدیل به یک خدمت ملی شده است؛ یک خدمت استراتژیک ملی آن هم در شرایطی که صداهای مختلف تجزیه‌طلبانه پیرامون ماست.

جلالی همچنین گفت: به لطف زحمات موحد امروز مجموعه مقالات شمس در اختیار ماست که گشت و گذار در آن نشان می‌دهد که او چطور میراث مولانا را از سیطره مواد و موضوعات پاک کرده است. مولانا نسخه فارسی فصوص‌الحکم نیست که زحمت موحد در این راه خود فص‌های حکمت است.

وی افزود: از برکات موحد کلماتی از شمس به شکلی پاک در دسترس ماست. مقالات شمس گویی صدای اوست که از ورای تاریخ در دسترس ما قرار گرفته است. روش موحد در شرح مقالات شمس ما را به یاد روش مولانا در پرورش سخنان شمس می اندازد.

در بخش دیگر این مراسم حسین معصومی همدانی نیز در سخنانی بیان داشت: دکتر موحد هفتاد سال در عرصه علم و تحقیق در ایران حاضر بوده و تنها در چند دهه اخیر، بخشی از مقام او بر عموم شناسانده شده است. ایشان ترجیح داده بودند از انظار عموم به دور باشند و برای همین تا ۳۰ سال قبل تنها خواص ایشان را می شناختند.

معصومی همدانی افزود: پرهیز آقای موحد از وارد شدن به جدال‌های قلمی در این سال‌ها سبب شد که چهره ایشان شناخته شده نباشد اما در مقابل ایشان شب و روز به کار تحقیق پرداختند و سعی کردند از زندگی خود بهره کافی ببرند.

در ادامه این مراسم غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در سخنانی درباره استاد محمدعلی موحد گفت: من ایشان را از جوانی به عنوان مترجم سفرنامه ابن‌بطوطه دیده بودم. نخستین‌بار ایشان را در جلسه درس استاد مطهری دیدم. مرحوم مطهری جلسات هفتگی داشت که در آن مباحثی درباره مقایسه نظرات فیلسوفان غربی و اسلامی مطرح می‌شد. این جلسات در منزل آقای بزرگمهر برگزار می‌شد که با آقای موحد در شرکت نفت همکار بودند. سال‌ها بعد که تصحیح آقای موحد از مقالات شمس منتشر شد، من از آن بهره‌های زیادی بردم. پس از انقلاب اسلامی و تأسیس فرهنگستان زبان نیز در سال ۷۴، من مسئولیت این فرهنگستان را بر عهده گرفتم. با برخی از اعضا پای صحبت محمدعلی موحد نشستیم و یکی، دو ماه بعد با رأی همه اعضا، ایشان به عضویت پیوسته فرهنگستان درآمد.

حدادعادل ادامه داد: آقای موحد یک دانشمند به تمام‌معنا است. با علوم حوزوی و معارف اسلامی بسیاری آشناست و به زبان عربی تسلط کامل دارد. گواه این سخن هم ترجمه ایشان از رحله‌ی ابن‌بطوطه است که در ۳۰سالگی انجام دادند و به گفته خودشان، نخستین کار ایشان است.

رئیس بنیاد سعدی افزود: تخصص آقای موحد در حقوق است اما با زبان و ادبیات اُنس دارد؛ نثری شیرین، زنده و جاندار از خود به ثبت رسانده‌اند که هرکس با طیف وسیع آثار ایشان آشنا شده باشد، از آن در شگرف می‌ماند. ایشان بیش از همه با آثار مولوی پیوند داشته و به آن علاقه نشان دادند و باب تازه و وسیعی در مولوی‌پژوهی گشوده‌اند تا جایی که خود ایشان معتقد است بهترین کاری که در این سال‌ها انجام داده، تصحیحش از مقالات شمس است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تصحیح آقای موحد از مثنوی معنوی گفت: این اتفاق کاری بود که تنها از عهده موحد برمی‌آمد. ما برای نخستین‌بار شاهدیم که ایرانی که تسلط کامل به زبان فارسی دارد، به تصحیح مثنوی مولانا پرداخته است. موحد سرآمد تمام مولوی‌پژوهان جهان است. به تفکر مولانا علاقه دارد و عرفان در چشم او عزیز است و در جان او هم تأثیر گذاشته است.

وی اظهار داشت: آقای موحد در ثبت تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران و مسائل حقوقی آن هم تألیفات شایسته‌ای دارد. او شاهد عینی ماجرا بوده و پس از انقلاب اسلامی، آنچه را که دیده، به عینه نوشته است. در عین حال ایشان نمونه کامل یک آذربایجانی است که علاوه بر اینکه بر آذربایجانی بودن خود می‌بالد، یک ایرانی تمام‌عیار است. ‌ درواقع ایشان زاده‌ی تبریز، فرزند آذربایجان و افتخار همه ایران است.

در بخش پایانی این مراسم محمدعلی موحد در سخنانی با اشاره به این مراسم عنوان کرد: سازمان یونسکو در ابتدای فعالیت‌های من، به مناسبت ترجمه‌ام از ابن‌بطوطه، با چشم عنایت به من نگریست و حالا که در آخر راه عمرم هستم، مرا نواخته و به نشان خود مفتخر کرده است. البته من به دلیل اینکه گوش‌هایم درست نمی‌شنود، مطالب را درست نشنیده‌ام اما می‌دانم که درباره من اغراق می‌کنند.

وی ادامه داد: عطار در «تذکره‌الاولیاء» مقدمه‌ای دارد که نشان‌دهنده‌ی حال خودم می‌دانم. من هم به تبعیت از او خود را به فِتراک بزرگان بستم و چه خوب که اگر از فخر، شرف و منزلتی که لیاقتش را نداشتم، بهره‌مند شدم. اگر گوشه چشمی به من دارند، از این معامله است که با شمس و مولانا کرده‌ام.

موحد در عین حال افزود: من این تحسین و ترغیب را به ریش می‌گیرم و امر بر من مُشتبه نمی‌شود. به قول خاقانی، «به هیچ اگر سایه پذیرد، منم آن هیچ»، ولی حقیقت این است که وقتی از مراسم بزرگداشت آگاه شدم که دیگر کار از کار گذشته بود و تن به قضا دادم. خواست خدا بود که همایش سایه‌ی مهر بر سر من افکند.

وی با اشاره به اساتید حاضر در این نشست گفت: برخی از افراد حاضر در جلسه، از بزرگان کشور هستند که زمام و حل و فصل امور را در دست دارند و بخشی هم جوانان. دانشگاه تهران نخستین دانشگاهی است که با رویکرد جهانی به تعلیم و تربیت تأسیس شده است. نظام آموزشی ما هم از صدر به ذیل، از مقطع ابتدایی تا عالی‌ترین مقاطع، دارای مشکلات مهلک است و از دانشجو تا دبیر و استاد از آن شکایت دارند. نظامی ستروگ و ناکارآمد است که شوق و شور را در جوانان می‌کُشد، وقت آنان را تلف می‌کند و شمع اشتیاق را در دلشان خاموش می‌کند. من پیش از این در بزرگداشتم در تبریز هم در این باره حرف زدم و گفتم که سال گذشته نوه‌ی من کنکور داد. وقتی سؤالاتی را که برای پاسخگویی‌اش تعیین شده بود، دیدم واقعاً تأسف خوردم که چرا در نظام رسمی ما، چنین سؤالاتی تحت عنوان معارف اسلامی مطرح می‌شود. به همین دلیل مقاله‌ای با عنوان «استهزای دین» یا «افسون دانش» نوشتم که منتشر شد. دو، سه ماه پیش که به مدرسه‌ام در تبریز رفتم، دخترانی از مدرسه بیرون آمدند و دورم را گرفتند، سؤالات امتحانات فلسفه را به من نشان دادند و من هم یکراست به سمت مدیر مدرسه رفتم و نسبت به نحوه‌ی سؤالات اعتراض کردم. مشخص بود که معلم این سؤالات را از جزوه‌ای که در دوران لیسانس آن را خوانده و به بچه‌ها تعلیم می‌داده، استخراج کرده است. این سیستم آموزشی طفل‌محور، پدر مردم را درآورده است. من از همه دست‌اندرکاران می‌خواهم که به مردم رحم کنند و فکری به حال آن کنند.

این عضو پیوسته فرهنگستان زبان در این زمینه ادامه داد: دانش‌آموزان ما همان‌هایی است که وقتی از چنبره‌ی نظام آموزشی نجات پیدا می‌کنند امثال مریم میرزاخانی از آنها بیرون می‌آید. من به جوانانی که علاقه‌مند به فرهنگ ایران هستند و به اینجا آمده‌اند می‌گویم که خواهشم این است جوانان به مسئله طلب توجه کنند. فرق انسان پس از رنسانس با قبل از رنسانس در این است که انسان پیش از رنسانس، غیرفعال اما پس از آن، تبدیل به یک نیروی فعال شد. وقتی به مولانا و شمس نگاه می‌کنیم و با چشم امروزی به آنها نظر می‌اندازیم، می‌بینیم که مهم‌ترین رکن تعالی میان این دو، طلب و زیاده‌خواهی بوده و اینکه در هیچ‌جا توقفی وجود نداشته باشیم. از همه شما می‌خواهم که درباره این دو تَن بسیار بخوانید البته من را هم دعا کنید.

در این مراسم همچنین از ترجمه فرانسوی کتاب مقالات شمس اثر محمدعلی موحد که با ترجمه شارل هانری دوفرشوکور منتشر شده، رونمایی شد. همچنین نشان یونسکو و کلید افتخاری شهر خوی و عنوان «شهروند افتخاری» این شهر به محمدعلی موحد اهدا شد.