«آزادی مذهبی در اسلام»، بررسی جامعه‌شناختی جوامع اسلامی

به گزارش خبرگزاری مهر، از حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تا کنون، همواره یکی از مهمترین سوالات مطرح شده در رسانه‌ها این بوده است که آیا اسلام با آزادی مذهبی همخوانی دارد یا خیر؟

در همین ارتباط، «دنیل فیلپات»، با انتشار کتابی تحت عنوان «آزادی مذهبی در اسلام»، مسئله انطباق آزادی مذهبی و اسلام را با بررسی ۴۷ کشور عمدتا مسلمان بررسی کرده و تلاش داشته تا پاسخ روشن و بی‎‌طرفانه‌ای به پرسش همخوانی اسلام با آزادی مذهب دهد.

در واقع پاسخ به پرسش مذکور در نگاهی ماهواره‌ای و از قاب شیشه‌ای رسانه‌ها شاید ساده به نظر رسد و گفته شود که در جوامع عمدتا اسلامی ما شاهد آزادی مذهبی نیستیم، اما فیلپات می‌گوید وضعیت بسیار پیچیده‌تر از آن است که ما بخواهیم از نگاهی کلی به پرسش همخوانی اسلام و آزادی مذهبی پاسخ دهیم.

فیلپات می‌گوید براساس مشاهدات خود دریافته است که در میان حدود یک چهارم جوامع عمدتا مسلمان، آزادی مذهبی، موضوعی کاملا پذیرفته شده و قابل احترام است.

همچنین فیلپات در کتابش می‌گوید که حدود ۴۰درصد جوامع عمدتا مسلمان نشین دارای حاکمیت‌های سکولار وارداتی از غرب هستند و حدود ۶۰ درصد دیگر دارای حاکمیت اسلام‌گرا می‌باشند.

با این حال اگرچه نویسنده کتاب «آزادی مذهبی در اسلام» معتقد است که در تعداد قابل توجهی از کشورهای اسلامی امروز آزادی مذهبی وجود ندارد، اما در ادامه می‌افزاید که برخلاف نگاه غالب امروزی، بذر آزادی در سنت اسلامی وجود دارد. او استدلال می‌کند که چگونه این بذرها را می‌توان پرورش داد و بارور کرد تا آزادی مذهبی در کشورهای مسلمان و فراتر از آن در جهانی بزرگتر گسترش و توسعه یابد.

به اعتقاد دنیل فیلپات، آزادی مذهبی یک پروژه ضروری برای جوامع است، چون این آزادی می‌تواند موضوعات خوبی مثل دموکراسی را ارتقا دهد و باعث پیشرفت زنانی می‌شود که فقط از حداقل‌ها در برخی جوامع برخوردارند.

فیلپات همچنین می‌افزاید: آزادی مذهبی دردها و بیماری هایی جوامع از جمله جنگ‌های داخلی، تروریسم و خشونت را از بین خواهد برد. در واقع آزادی مذهبی یک مسئله عادلانه است نه یک ارزش غربی و مهمتر از آن، این حق جهانی شمول ریشه در طبیعت انسان دارد. در این وضعیت عملی ساختن آزادی مذهبی یک ضرورت است تا بتواند آرمان‌ها و اهداف اقلیت‌های دینی و همچنین مخالفان در جوامع اسلامی یا مسلمانانی که در جوامع غیراسلامی یا تحت حکومت سکولار زندگی می‌کنند را محقق سازد.

به عبارت دیگر فیلپات در این کتاب می‌خواهد زمینه و چارچوب سازنده‌ای را در ارتباط با مباحث قدیمی و به غایت جذاب در مورد وضعیت آزادی مذهبی در جوامع اسلامی فراهم کند.

کتاب «آزادی مذهبی در اسلام» به تازگی طی هشت فصل از سوی انتشارات دانشگاه آکسفورد و در ۳۲۰ صفحه  منتشر شده است و نویسنده در آن در کنار فصل‌هایی که در ارتباط با آزادی مذهبی و ضرورت آن و همچنین روابط کشورهای غربی و اسلامی بحث می‌کند، همچنین تفسیر جدیدی را از قیام‌های عربی و سرنوشت این قیام‌ها براساس آزادی مذهبی ارائه می‌دهد.

دانیل فیلپات نویسنده کتاب «آزادی مذهبی در اسلام»، استاد علوم سیاسی در دانشگاه نوتردام امریکا است که بیشتر مطالعات خود را در حوزه دین و سیاست و تئوری‌های دین در علوم سیاسی متمرکز ساخته  و پیش از این نیز اثری را تحت عنوان «صلح عادلانه و ناعادلانه: جنبه اخلاقی مصالحه سیاسی» به رشته تحریر درآورده است.