خبرگزاری مهر، گروه استان ها - سمانه سادات فقیه سبزواری: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافقی بین المللی است که بر سر برنامه هسته‌ای ایران بین کشورهای گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) و ایران در تاریخ ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ و در شهر وین اتریش رقم خورد. این مذاکرات که یکی از طولانی‌ترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص بود از سال ۲۰۱۳ میان ایران و ۶ قدرت جهانی آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۱۵ به نتیجه رسید.
با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید اما مذاکرات دو طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ به «تفاهم لوزان» به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند. بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی تعهداتی که در این توافق‌نامه آمده است، ایران از ذیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد؛ اما در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا رسماً اعلام کرد که ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد.
او ایران را متهم به حمایت از حزب‌الله، طالبان، القاعده و سایر سازمان‌های تروریستی کرد. همچنین او بازگشت تحریم‌ها به مانند گذشته را اعلام کرد.
پیش از توافق نهایی برجام و پس از آن در داخل کشور اعتراضاتی به این توافق صورت گرفت که ابهاماتی را برای جامعه به وجود آورد، با توجه به اینکه ۲۷ دی‌ماه سومین سالروز اجرای توافق برجام است، در این راستا خبرنگار مهر با محمدجواد کرخی عضو حزب اتحاد ملت قم به گفت‌وگو پرداخت.
برجام چه دستاوردهایی برای نظام در عرصه بین‌الملل داشت؟
مهمترین دستاورد برجام در عرصه بین المللی از بین بردن اجماع جهانی علیه ایران بود که در یک دیپلماسی چشمگیر قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران لغو شد و زمینه همکاری‌های ایران با کشورهای توسعه یافته جهان به سطح قابل قبولی ارتقاء پیدا کرد. امید و ثبات در بازار ایجاد شد تورم به سرعت کاهش پیدا کرد، راه بهانه گیری‌های دولت‌های مختلف علیه ایران مسدود شد، اعتماد از بین رفته بین ایران و جامعه بین‌المللی تا حدود زیادی‌ترمیم شد و از این طریق امید به بهبود وضعیت نامناسب اقتصادی کشور ناشی از عملکرد هشت ساله دولت قبلی در فضای کسب و کار ایجاد شد و مهمترین دستاورد برجام تضعیف جدی اجماع جهانی علیه ایران بود.
آیا واقعاً خطر جنگ ایران را تهدید می‌کرد و ایران باید پای میز مذاکره می‌نشست؟
ظواهر امر و تجربه تاریخی و منطقه‌ای حاکی از آن بود که چنانچه در دیپلماسی خود تغییر مناسب ایجاد نمی‌کردیم امکان درگیری در یک جنگ نابرابر دور از ذهن نبود. دنیای کنونی دنیای عمل‌گرایی منطقی و مبتنی بر عقلانیت است و توجه به منافع ملی مهمترین وظیفه دولت و ملت است و از طرفی باید توجه داشت امکان تأمین منافع ملی در یک فضای ملتهب و پر تنش نه تنها میسر نمی‌باشد که هزینه‌های بیشتری بر اقتصاد صدمه دیده کشور تحمیل خواهد کرد به همین دلیل حفظ عزت و اقتدار کشور هیچ منافاتی با سیاست تنش زدایی و مذاکره با جامعه بین المللی نداشته بلکه مصلحت ایجاب می‌کند تا در این مسیر قدم برداریم و آرامش را برای فضای اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشور به ارمغان آوریم.
چه عاملی موجب عهد شکنی آمریکا در برجام شد؟
همانطور که در داخل کشور گروهی موافق برجام و عده‌ای مخالف آن بوده و هستند در آمریکا هم همین اوضاع حاکم بوده و هست و اتفاقاً در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ترامپ از گروه مخالفان برجام به قدرت رسید و به رغم مخالفت‌های زیاد داخلی و بین المللی در یک اقدام خصمانه از برجام خارج شد فارغ از این موضوع سابقه تاریخی آمریکا در کشور ما همچون دولت‌های استعمارگر دیگر مثل انگلیس و روسیه سابقه نامطلوبی بوده و همواره تلاش دارد با زورگویی در جامعه بین المللی روش استعمارگران خود را ادامه دهد.
تجربه تاریخ ملل مختلف نشان از این امر دارد که با کیاست و تعقل می‌توان بر خصومت‌ها غلبه کرد
پس انتظار همکاری بی‌شائبه با او انتظار بجایی نیست ولی باز هم تجربه تاریخ ملل مختلف نشان از این امر دارد که با کیاست و تعقل می‌توان بر خصومت‌ها غلبه و حتی المقدور از درگیری‌های خانمان سوز اجتناب کرد.
چرا مخالفت‌هایی در سطح جامعه داخلی نسبت به توافق برجام، پیش از نهایی شدن آن وجود داشته و همچنان ادامه دارد؟
با توجه به اینکه برجام نتیجه تصمیم همه ارکان نظام بوده است مخالفت داخلی در این سطحی که شاهد بوده و هستیم وجهی ندارد و البته این بدان معنا نیست که مخالفت حق مخالفان نیست ولی حکم مصلحت و منطق این بود که مخالفان محترم قبل از به نتیجه رسیدن برجام ارکان مختلف نظام را متقاعد می‌کردند که امضای برجام به مصلحت نیست ولی وقتی با هماهنگی حاکمیت قراردادی در سطح بین المللی به تصویب و امضا می‌رسد این سطح از مخالفت‌های تند و آشکار منطبق بر عقل و منطق حاکمیتی نیست و دو دستگی در داخل کشور را در اذهان بین المللی تداعی خواهد کرد.
آیا در برجام ما سودمند شدیم یا متضرر؟ اگر ما در برجام به سود رسیده‌ایم چرا مردم چیزی احساس نمی‌کنند؟
تا زمانی که ترامپ ساز جدایی از برجام را در یک اقدام غیر دیپلماتیک به صدا در نیاورد نتایج برجام در جامعه کاملاً محسوس بود و چنانچه بد عهدی رئیس جمهور آمریکا نبود قطعاً نتایج ملموس‌تر آن تا کنون حاصل شده بود اکنون نیز عقیده دارم هر چند به سختی ولی می‌توانیم با رفتاری عقلایی بر مشکلات غلبه کنیم و مهمترین ابزار آن نیز ایجاد وحدت و همدلی هرچه بیشتر بین دولت و ملت و نیز بین اقشار و جناح‌های مختلف حول منافع ملی است و راه دستیابی به آن اقدام به از خود گذشتگی توسط تأثیرگذاران نظام از طریق قدم نهادن صادقانه در مسیر اتحاد ملی است.
یکی از علت‌هایی که ما به مذاکرات و قبول برجام تن دادیم، برداشته شدن تحریم‌ها بود، چرا تحریم‌ها برداشته نشد؟
یکی از رفتارهای اخلاقی مهم و فراموش شده به ویژه در جامعه سیاسی ما گفتار و رفتار بر اساس انصاف و صداقت است. اگر وضعیت اقتصادی و خارجی کشور را قبل از برجام و بعد از آن مقایسه کنیم آیا به این نتیجه می‌رسیم که تحریم‌ها برداشته نشده و اوضاع اقتصادی کشور رو به بهبود نرفته؟ قطعاً اینگونه نیست مقایسه میزان فروش و صادرات نفت، ورود سرمایه‌گذاران و صنعتگران تراز اول دنیا، تغییرات مثبت در تراز تجاری، تغییرات در نرخ رشد و تورم و امثال این‌ها در قبل از برجام و پس از آن انصافاً نشان از برداشتن تحریم‌ها داشت یا ادامه تحریم‌ها؟
من واقعاً تعجب می‌کنم از دوستان و هم میهنان عزیزی که به جای تلاش بر اجماع داخلی حول منافع ملی فارغ از اینکه چه جناحی پیروز انتخابات بوده و در جایگاه خدمت قرار گرفته است در منظر جامعه بین المللی خودزنی می‌کنند و آلارم تفرقه و تشتت پخش می‌کنند. البته دیوار بلند بی‌اعتمادی ایجاد شده و یک شبه و یکساله برداشته نخواهد شد مرور زمان از یکطرف و رفتار مبتنی بر حکمت و مصلحت و عقلانیت رافع مشکلات است.
اروپا و آمریکا همیشه با یکدیگر هم پیمان بوده‌اند آیا عاقلانه است که قبول کنیم اتحادیه اروپا در این روزگاری که آمریکا در بدعهدی از برجام خارج شده، به نفع ما عمل می‌کند؟
اروپا هم پیمان آمریکاست لیکن تجربه برجام نشان داد که اتحاد این دو آسیب‌پذیر است اگر ما درست و منطقی عمل کنیم. مقایسه میزان همراهی اروپا با آمریکا در قبل و بعد از برجام ثابت می‌کند گفت‌وگو تأثیرگذارتر از تنش در رفع مشکلات و موانع می‌باشد اکنون شاهدیم که اروپا به راحتی گذشته با آمریکا در اقدام علیه ایران عمل نمی‌کند؛ مگر اینکه دست‌ها و زبان‌هایی در داخل کشور با عمل و یا حرف‌های غیر مسئولانه بهانه به دست اروپائیان داده و آنها در تقابل با ایران و همراهی با آمریکا متقاعد بشوند.
قطعاً خروج ایران از برجام همان چیزی است که آمریکا به دنبال آن استالبته عقل سیاسی و حکومتی ایجاب می‌کند در روابط بین‌المللی مراقب دسیسه‌های طرف مقابل بود تا کلاه سرمان نرود ولی این بدان معنا نیست که کاملاً بدبینانه باب هرگونه مذاکره را ببندیم و به بهانه اینکه آنها دنبال این هستند تا کلاه سر ما بگذارند و نظرات خود را بر ما تحمیل کنند کنار کشیده و امثال دولتمردان بدعهد فعلی آمریکا مانعی بر سر ترک تازی خود نبینند باید در صحنه بین‌المللی حضوری فعال و منطقی داشت و بهانه‌های امثال ترامپ را مدیریت کرد.
آمریکا که از برجام خارج شده چرا به دنبال مذاکره مجدد با ایران است؟
مذاکره در دیپلماسی بین دولت‌ها فی نفسه نه تنها بد نیست بلکه ابزاری است برای دستیابی به اهداف با کمترین هزینه ممکن همچنین مذاکره بین دولت‌ها جهت رفع اختلافات موضوعی است که توسط مجامع و دولت‌های مختلف در منازعات توصیه می‌شود هر چند قصد آمریکا از چنین مذاکره‌ای تحمیل نظرات زورگویان خود است فلذا حتماً دولتمردان ما مراقب دسیسه‌های آنها هستند آمریکا همه تلاش خود را خواهد کرد تا نظرات خود را تحمیل کند و قطعاً بدبینی تاریخی از او که در ذهن دولت و ملت ما هست مانع از موفقیت او خواهد بود.
آیا خروج ایران از برجام منفعت آمیز است؟ اگر چنین است چرا از برجام خارج نمی‌شویم؟
قطعاً خروج ایران از برجام همان چیزی است که امریکا به دنبال آن است پس زمانی خروج ایران از برجام می‌تواند مؤثر باشد که جامعه بین المللی به طور قطع به این نتیجه رسیده باشد. اگر یک پیمان بین المللی که نه تنها مورد تأیید اکثریت قریب به اتفاق کشورها به غیر از دو سه کشور بی منطق بوده است در شورای امنیت سازمان ملل نیز به تصویب رسید ملغی می‌شود عامل آن آمریکا بوده است نه ایران، پس معتقدم باید همه تلاش خود را معطوف به حفظ برجام متمرکز کنیم تا نتایج مثبت آن نصیب ملت شریف ایران بشود.
نظر شما