به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی «گفتمان فلسفی علوم انسانی در ۴ دهه پس از انقلاب اسلامی» به همت شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، صبح امروز ۱۱ بهمن ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
محسن جوادی در ابتدای نشست گفت: حکمت عملی و حوزه اخلاق و سیاست از دو جنبه قابل بحث و رهگیری است. اخلاق و سیاست هم بخش عملی دارند که مربوط به اصلاح در انسان و جامعه است و از این جهت شبیه به تخنه در فلسفه یونانی است و در حوزه نوعی از عقلانیت که به تعبیر ارسطو عقلانیت عملی است قرار می گیرد. بخش دیگر آن هم معرفتی و دانشی است؛ مانند دانش های دیگر. از این جهت شبیه به حکمت و سوفیا است. لذا از این جنبه شبیه به نوس و اپیستمه و عقل نظری است. این که تفسیر ما از خوب زیستن چه باشد، اخلاق و سیاست مفاهیمی متفاوت پیدا می کنند. اگر به رفاه بیاندیشیم مفهوم اخلاق و سیاست به اقتصاد رفاه نزدیک می شود. اگر به خوشی و خوب زیستن فکر کنیم شبیه به روانشناسی خواهد شد.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: بعد از مدتی تأمل در این حوزه دچار غفلت شدیم تا این که به انقلاب رسیدیم. در بعد از انقلاب - که این دوران را برخی به رنسانس اسلامی تعبیر کرده اند - تأملات در این حوزه پیشرفت خوبی داشته است. قبل از انقلاب تک نگاری های خوبی در این زمینه مانند نظریه اعتباریات علامه طباطبایی داریم. اگر چه این بحث را ایشان در اخلاق طرح نکرد اما توان این را دارد که به عنوان یک نظریه خوب اخلاقی شناخته شود. همچنین کارهایی مانند ترجمه آثار ارسطو، اخلاق ناصری و ابن مسکویه را در پیش از انقلاب داشتیم.
محسن جوادی سپس عنوان کرد: شاید وجود رقبایی مانند عرفان و فقه و این فکر که وقتی این ها را داریم چه نیازی است که به حوزه اخلاق بپردازیم باعث کم کاری بوده است. در بعد از انقلاب بیشتر در مقابل لیبرالیسم به حوزه اخلاق و سیاست پرداختیم. کارهایی مثل ارزش و دانش آقای سروش و ... در این رابطه نوشته شد. در ادامه رشته فلسفه اخلاق را ابتدا در دانشگاه پیام نور و سپس دیگر دانشگاه ها شکل دادیم. در قیاس با کشورهای منطقه تأمل های نظری در حوزه اخلاق و سیاست در ایران رونق خوبی دارد. کشورهای منطقه زمینه های آن را ندارند یا حتی در آن ها منع وجود دارد.
وی افزود: ما در حوزه طراحی، ایده پردازی و مهندسی ضعیف هستیم و بیشتر به دانش اخلاق و وجه نظری آن پرداخته ایم. این که چه باید کرد که تحول اخلاقی در جامعه رخ دهد چون جنبه میان رشته ای دارد هنوز در کشور ما ضعف دارد و باید برای آن فکری کرد. کسانی که در حوزه برنامه ریزی علم کار می کنند باید به این نکته توجه بیشتری کنند. ارسطو می گوید اخلاق می خوانیم که شجاع بشویم نه این که شجاعت را بدانیم. چالش های نظری این حوزه جدی است و باید برای آن فکری کرد.
محسن جوادی خاطرنشان کرد: برخی فکر می کنند بحث در این حوزه بی حاصل است و صرفاً نظری است. مثلاً می گویند در غرب به دلیل نبود فقه، آن چیزی که تصمیم نهایی را در حوزه اخلاق می گیرد خود سیاست است. در نتیجه در ایران بحث امتناع تفکر و ... را مطرح می کنند که این بحث ها درست نیست. نظام های اخلاقی می توانند با عقلانیت اخلاقی مرتبط شوند. شروع این کار با فارابی بوده که در کتاب «احصاء العلوم» رابطه فقه و اخلاق را مطرح می کند و یا در «کتاب الملّه» به این موضوعات پرداخته است. اخلاق می تواند حتی نسبت به فقه وجه تصحیح گری داشته باشد.
وی با تأکید بر این که باید به فکر جنبه کاربردی اخلاق در دانش تصمیم گیری و ... باشیم گفت: در ایران در دانشگاه، در حاکمیت و ... هر کسی در هر حوزه ای اظهار نظر می کند، در نتیجه وجه دانشی اخلاق به وجه طراحی و پیاده سازی منجر نخواهد شد.
محسن جوادی در ادامه به پرسش های حضار پاسخ گفت.
نظر شما