5-4 ساله است ، تا آدامسي از او نخري رهايت نمي كند 6-5 ساله است فال مي فروشد ، 7-6 ساله است دعا مي فروشد ، 8-7 ساله است شيشه خودروها را پاك مي كند ، دعواهايشان مثل تمام كودكان هم سن سال خود بر سر يك دانه شكلات و يا يك اسباب بازي زيبا كه در ويرين مغازه ديده اند ، نيست دعواهايشان سر مساله مهمتري مثل پول است ، سر يك لقمه نان ، سر معاش .
عده اي معتقدند كه براي تميزي و زيبايي چهره شهر بايد اين نان آوران كوچك را از سطح شهر جمع كرده و در مراكز مخصوصي نگهداري كرد غافل از اينكه بر اساس بررسي هاي كارشناسان بيش از 80 درصد اين كودكان داراي خانواده هستند خانواده هايي كه براي امرار معاش و گذران زندگي ، كودكان خود را به كار در خيابانها وادار مي كنند .
كودكان كار خياباني، كساني هستند كه بيشترين ساعات زندگي و گاه تمام آن را در كوچه و خيابان مي گذرانند و عليرغم داشتن خانه و خانواده از كوچكترين و ابتدايي ترين حقوق انساني خود كه همان حق آموزش و تحصيل است ، محروم مانده اند وبه جاي آن والدين اين كودكان هر روز صبح به جاي روانه كردن آنها به مدرسه ، بسته آدامس و يا كاسه تكدي را به دستشان مي دهند و در دامن خطرات بي انتهاي خيابان رهايشان مي كنند .
آمار دقيقي از تعداد كودكان خياباني در كشور وجود ندارد
بيش از 100 ميليون كودك خياباني و كار در جهان وجود دارد كه در صد قابل توجهي از آنها متعلق به كشورهاي عقب مانده و يا در حال توسعه هستند اما اينكه سهم كشور ما از اين ارتش چند ميليوني چقدر است ، به درستي مشخص نيست ، اگر بخواهيم به جاي حرفهاي تكراري مانند : " خيابانها پر از بچه هاي دستفروش شده " و يا " تعداد اينها هر سال افزايش پيدا مي كند " و... هيچ كس به شما كمكي نخواهد كرد، حتي سازمان بهزيستي كه خود را متولي جمع آوري اين كودكان مي داند ، ارائه هر گونه آمار دقيق در اين زمينه را به دليل شناور بودن اين اطلاعات غير ممكن دانسته و مي گويد : نه تنها بهزيستي بلكه هيچ ارگان و نهادي در كشور نمي تواند ادعا كند كه از آمار دقيق كودكان كار و خياباني اطلاع دارد .
عليرغم اينكه سازمان بهداشت جهاني تمام افراد زير 18 سال را كودك به شمار آورده و هر گونه كار اين كودكان را ممنوع دانسته است اما با اين حال فقر مالي و نياز مهمترين دليل وارد بازاركار شدن اين كودكان است، از سوي ديگر نيز تقاضا براي نيروي كار ارزان، بدون بيمه و ماليات و ... بازار كار كودكان را رونق بخشيده و سبب جذب روز افزون آنها از سوي كارفرمايان شده است .
پرداخت مستمري كودكان نيازمند را از خيابان ها جمع مي كند
قاضي ديوان عالي كشور و عضو هيات علمي دانشگاه در اين زمينه مي گويد : اگر قرار است كودك خياباني نداشته باشيم بايد همانطور كه به كارگران درازاي كار ، دستمزد داده مي شود به كودكان مستمند نيز كه به دليل مشكلات اقتصادي خانواده شان مجبور مي شوند كه نيمكت مدرسه را رهاكرده ودر پي كسب لقمه اي نان به خيابانها و كارگاهها بروند ، مستمري پرداخت شود در اين صورت است كه شايد بتوانيم درصدي از آنها را از خيابانها جمع آوري كنيم .
دكتر بهرام بهرامي سوء استفاده از كودكان در تكدي گري را جرم دانسته و معتقد است : بر اساس قوانين مدني اگر والدين به قصد كسب درآمد كودك را به خيابان بفرستند و اجازه ندهند درس بخواند ، مرتكب جرم شده اند وي اجرايي شدن چنين قوانين را منوط به ميزان امكانات جامعه و خانواده دانسته ومي گويد : زمانيكه خانواده اي زير خط فقر زندگي مي كنند چگونه مي توان انتظار داشت كه حتما همه كودكان خود را به مدرسه بفرستند .
وي اظهار مي دارد : اگرچه از سوي سازمان بهداشت جهاني ، به طور كلي كار كودكان زير 18 سال ممنوع شده است اما در بسياري از كشورهاي در حال توسعه به دليل نيازمندي خانواده ها به كار كودكان اين سازمان به طور تلويحي حد 14 سال را ملاك و معيار ممنوعيت قرار داده است ، در كشور ما نيز ملاك ممنوعيت كار كودكان تا سن 15 سال بوده و براي سنين 15 تا 18 سال نيز بر اساس مصوبه وزارت كار 23 مورد از كارهاي سخت براي كودكان اين سنين ممنوع اعلام شده است .
بهرامي در ادامه مي گويد : كشور ما با وجود اينكه معيار سازمان بهداشت جهاني را پذيرفته اما همچنان قادر به رعايت اين قوانين نيستيم و به طور كلي از آنجا كه با حذف كار اين كودكان ، بسياري از خانواده هاي آنها در معرض آسيب قرار خواهند گرفت لذا به طور غير مستقيم كار اين قشر از كودكان به رسميت شناخته شده است و چه بسيار كودكان 9- 8 ساله اي كه با اطلاع خانواده به كار در خيابانها مي پردازند .
50 درصد كودكان خياباني مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته اند
دكتر فاطمه قاسم زاده ، عضو هيات علمي دانشگاه تهران تحقيقي در خصوص كودكان كار و خياباني انجام داده است ، او مي گويد : 92 درصد كودكان خياباني بين 14 تا 18 سال ، در هر چهار زمينه رشد جسمي ، ذهني ، عاطفي و اجتماعي دچار مشكلات فراوان هستند ، 89 درصد آنان از نظر رشد عاطفي و رواني دچار احساس كم ارزشي، 40 درصد دچار حسادت ، 58 درصد انتقام جويي و خصومت ، 52 درصد بي ثباتي و بي قراري ، 80 درصد بي اعتمادي به ديگران ، 50 درصد بدبيني و منفي گرايي ، 45 درصد افسردگي ، 54 درصد اضطراب ، 84 درصد احساس ناامني و ترس و 77 درصد داراي بحران هويت هستند .
وي مي افزايد : بر اساس اين تحقيق در زمينه رشد اجتماعي ، 80 درصد اين كودكان دچار پرخاشگري و خشونت ، 37 درصد دچار اعتياد ، 50 درصد آنان به سرقت ، 41 درصد خريد و فروش مواد مخدر ، 85 درصد تخريب اموال عمومي مبادرت كرده و اين در حالي است كه 50 درصد آنان مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته اند ، 54 درصد آنان به حقوق ديگران بي توجه بوده ودر برقراري ارتباط با ديگران مشكل داشته و 55 درصد آنان تمايل به بزهكاري داشته اند .
بيش از 80 درصد كودكان كار دچار مشكل كم خوني هستند
اين عضو انجمن حمايت از كودكان ادامه مي دهد : در بخش رشد جسمي نيز 84 درصد دچار كم خوني ، 80 درصد كاهش قد ، 86 درصد كاهش وزن ، 77 درصد بيماري هاي دهان و دندان ، 73 درصد بيماري هاي چشم ، 61 درصد بيماري هاي دستگاه تنفسي ، 64درصد بيماري هاي قلب ، 69 درصد بيماري هاي گوش و حلق و بيني ، 82 درصد بيماري هاي پوست و 60 درصد داراي بيماري هاي گوارشي بوده اند .
قاسم زاده با بيان اينكه 56 درصد اين كودكان بي سواد بوده اند ، اظهار مي دارد : 32 درصد با كمبود حافظه ، 30 درصد با مشكلات يادگيري ، 61 درصد با كمبود خفيف ذهني ، 21 درصد كمبود كنجكاوي ، 64 درصد كمبود شناخت محيط ف 61 درصد مشكلات گفتاري مواجه بوده اند و86 درصد نيز هيچ گونه مهارت شغلي نداشته اند .
دكتر قاسم زاده به سطح درآمد آنها اشاره كرده و مي گويد : 21 درصد كودكان مورد مطالعه مشغول گدايي و 87 درصد به ساير كارها مشغول بوده اند و ميزان درآمد ماهانه 11 درصد آنها 30 هزار تومان و كمتر از 28 درصد آنها 30 تا 50 هزار تومان ، 23 درصد 50 تا 80 هزار تومان ، 16 درصد 80 تا 100 هزار تومان و 9 درصد بالاي 100 هزار تومان عنوان شده است .
وي مي افزايد : 25 درصد آنان بين 4 تا 6 ساعت ، 35 درصد بين 6 تا 10 ساعت و 24 درصد 10 ساعت به بالا در روز كار مي كنند . 83 درصد آنان با خانواده بوده و 54 درصد آنها درآمد خود را صرف خانواده مي كنند 56 درصد آنها پدر و مادر داشته و اعضاي خانواده آنها بين 5 تا 8 نفر عنوان شده است .
كودكان خياباني حاصل فقر و محروميت اند و اغلب توليدات استان هاي فقير و محروم هستند كه به تهران صادر شده اند ولذا اگر به جاي آنكه در مقصد صدورشان به فكر حل مشكلات آنها باشيم به مبداء توليدشان بازگشته و شرايط پديد آمدن آنها را از ميان برداريم به شناخت واقعي علت هاي اين معضل نزديك شده ايم و راه كارهاي به دست آمده از اين شناخت اصولي تر و كاررا تر خواهد بود .
بيش از 100 ميليون كودك خياباني در جهان
يك آسيب شناس اجتماعي از دستفروشي ، قاچاق ، مبادله جنس ، تن فروشي و واسطه گري به عنوان گونه هاي مختلف فعاليت كودكان كار نام برده و معتقد است : از آنجا كه اين كودكان به دليل سن كمشان كمتر براي پليس جلب توجه مي كنند ، طعمه هاي خوبي براي باندهاي مافيايي ويا حتي خانواده هايشان در توزيع مواد مخدر هستند بسياري از خانواده هاي نابسامان از اين كودكان براي توزيع مواد مخدر استفاده مي كنند.
اين آسيب شناس به موارد سوء استفاده جنسي از كودكان در محيط خانواده اشاره كرده و معتقد است : بسياري از كودكان كار خياباني به خصوص دختران ، مورد سوء استفاده جنسي توسط ناپدري و يا حتي پدر خود قرار گرفته و از آنجا كه فرد آزار رسان همواره جلوي چشمان آنها و در محيط خانه است همين مساله موجب مي شود تا درصد قابل توجهي از آنها پس از اين واقعه دچار وسواس ، سوء ظن، پرخاشگري و اختلالات شديد روحي رواني شوند .
دكتر محمد حسين فرجاد اظهار مي دارد : اين كودكان در بزرگسالي به مواد مخدر و الكل روي آورده و دچار شخصيت ضد اجتماعي مي شوند ، بي بند و باري جنسي در دوران نوجواني آنها به وضوح ديده مي شود و از سوي ديگر در صورتيكه كودك آزاري جنسي در مورد آنها ادامه پيدا كند احتمال اينكه در آينده به زنان روسپي تبديل شوند ، بسيار زياد است .
كودكان خياباني و كار و بزهكار نتيجه تربيت نادرست در محيط خانواده هستند و براي ريشه كني اين معضل تلخ اجتماعي بايد از خانواده ها آغاز كرد و با شناسايي اين خانواده ها كه اكثرا نيز داراي مشكلات عميق زنجيره اي هستند ، سعي در حمايت از آنها بر آمد .
در ادامه هشدار داد : كه براي ريشه كني معضل كودكان خياباني 3 سال بيشتر فرصت نداريم و پس از آن با انفجار عظيمي از آسيب هاي اجتماعي مواجه خواهيم شد .
حدس مي زنيم 20 هزار كودك خياباني در كشور داشته باشيم
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي با بيان اينكه به دليل شناور بودن وضعيت كودكان خياباني هيچ سازماني نمي تواند ادعا كند كه آمار دقيقي از تعداد اين كودكان دارد و بهزيستي نيز تنها آمار افراد ساماندهي شده را در اختيار دارد ، اما تخمين مي زنيم با تعداد كودكاني كه هنوز شناسايي نشده اند 20 هزار كودك خياباني در كشور داشته باشيم در خراسان 2 هزار تا كودك كار و خياباني داريم .
دكتر سيد حسن علم الهدايي با بيان اينكه آمار كودكان خياباني نيز مانند ساير آسيب ها هر سال با رشد 10 تا 15 درصدي مواجه است ، اظهار مي دارد : وقتي در حدود 10 ميليون فقير مطلق و نسبي در كشور داشته باشيم يعني 15 تا 17 درصد جامعه فقيرند و در اين صورت طبيعي است كه معضل كودكان خياباني وجود داشته باشند .
وي مي افزايد : به اندازه كافي قانون ممنوعيت كار كودكان وجود دارد اما آنچه اين قوانين را ناكارآمد كرده است عدم ضمانت اجرايي آن است .
معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي كشور در ادامه از طرح توانمند سازي خانواده هاي كودكان كار خياباني نام مي برد كه با اعتبار 2 ميليارد تومان در كشور اجرا به اجرا درآمده است ، اين طرح بر مبناي حمايت از خانواده هاي كودكان كار خياباني از طريق حرفه آموزي و اشتغال اعضاي خانواده اين كودكان ، سواد آموزي ، آموزش هاي بهداشتي و تربيتي به منظور ارتقاء سطح آگاهي والدين ، حمايتهاي مالي مستمر و غير مستمر شامل كمكهاي موردي بلاعوض جهت خريد وسايل ضروري زندگي ، پرداخت هزينه هاي درماني و تحصيلي ، وام اشتغال ، پرداخت مستمري 6 ماهه و پوشش بيمه اي كودك و اعضاي خانواده اجرا مي شود .
علم الهدايي تصريح مي كند : از آنجا كه ساماندهي خانواده هاي كودكان كار خياباني نقش موثري در جلوگيري از سرگرداني اين كودكان در خيابانها خواهد داشت ، اين طرح را با جديت تمام دنبال مي كنيم .
رئيس انجمن حمايت از كودكان نيز با بيان اينكه كودكان كار خياباني با آنچه ما هر روز در خيابانها مي بينيم به معناي واقعي متفاوت است ، اظهار مي دارد : كودكان كار واقعي آنهايي هستند كه معمولا در كارگاههاي زير زميني ويا در كوره پزخانه ها ، كارگاههاي قالي باقي و گليم بافي و يا كارخانه هاي اسباب بازي سازي جنوب شهر و در بدترين شرايط در ازاي هفته اي 6 روز و روزانه 8 ساعت كار درآمد ماهانه آنها به 2 هزار توامن هم نمي رسد و اينها كودكان واقعي كار هستند و اين كارگاهها اغلب مخفيانه به استثمار كودكان مي پردازند و كودكاني كه ما در خيابانها مي بينيم به مراتب وضعيت بهتري از كودكان دسته اول دارند .
مسعوده مشايخ نيز با بيان اينكه هنوز نتوانسته ايم آمار مشخصي از كودكان خياباني و كار به دست آوريم اظهار مي دارد : اغلب اين كودكان از روستاهاي شمالي كشور به تهران مهاجرت مي كنند و در فصل تابستان به هنگام برداشت محصولاتي مانند گندم و برنج دوباره به روستاي زادگاه خود باز مي گردند تا خانواده را در برداشت محصول ياري دهند .
وي با بيان اينكه تنها 3 سال براي ريشه كني معضل كودكان خياباني و كار فرصت داريم ، مي گويد : بسياري از كودكان كار و خياباني در سن 16 سالگي هستند و اغلب نيز در اين سنين ازدواج مي كنند و پس از يك سال صاحب فرزند مي شوند و اگر چنانچه نتوانيم جلوي اين وضعيت را بگيريم ظرف چند سال آينده با بحران عظيم كودكان خياباني مواجه خواهيم شد .
وي به فقر زدايي و گسترش عدالت اجتماعي اشاره كرده و معتقد است : كار از تشريفات و برنامه ريزي هاي كوتاه مدت و بلند مدت گذشته است وديگر زمان آن فرا رسيده تا همه ارگانها و نهاد ها بسيج شوند و با همكاري يكديگر هر كدام گوشه اي از كار را بر عهده گرفته و براي حل معضل تلاش كنند .
مشايخ تصريح مي كند : اگر چه بهزيستي به عنوان متولي حمايت از كودكان خياباني و كار شناخته شده اما بايد توجه داشت كه به تنهايي كاري از پيش برده نمي شود و در اين راستا بايد تمام ارگانهاي حمايتي در جامعه با يكديگر بسيج شده و با همكاري كارشناسان و صاحبنظران به ريشه كني اين معضل تلخ اجتماعي بپردازند .
و نهايت اينكه يونيسف اين واقعت را به صورت شعار اين چنين اعلام داشته : كودكان در اولويت هستند يعني به جاي اينكه صبر كنيم تا فردي به سن بزرگسالي برسد و بعد سعي كنيم حقوق خود و ديگران را به او ياد دهيم تا فرد در كودكي است به آموزش او بپردازيم يعني هنگامي كه هنوز شخصيت او رشد و تكوين نيافته و آماده است تا فرهنگ زندگي عادلانه و سالم را فرا گيرد .
نظر شما