به گزارش خبرنگار مهر، پنجاه و چهارمین نشست از سلسله نشستهای مرکز پژوهشی میراث مکتوب عصر چهارشنبه 9 اسفند با موضوع "تاریخ علم، منطق و فلسفه در آثار خواجه نصیر الدین طوسی" و با حضور استاد سید عبدالله انوار، مصحح نسخ خطی، دکتر حسین معصومی همدانی، استاد دانشگاه و دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، برگزار شد.
دکتر معصومی همدانی نخستین سخنران این نشست بود که به بحث درباره جایگاه خواجه طوسی در تاریخ علم پرداخت. وی معتقد است که شاردن نخستین اروپایی است که در سفرنامه خود به خواجه اشاره کرده است. شاردن دانشمند و عالم مطرحی نبوده و تنها با توجه به شنیده ها و آنچه در جامعه می دیده حضور خواجه را در جامعه علمی منعکس کرده است.
وی افزود: بعد از شاردن نخستین استفاده اروپاییان از اواسط قرن بیستم در تالیفات ریاضی در حوزه الگوهای غیر بطلمیوسی بوده است. همچنین بعضی از الگوهای کپرنیک عینا با الگوهای خواجه منطبق هستند.
دکتر معصومی همدانی بعد از بررسی تأثیر خواجه در اروپا به تأثیرات علمی او در ایران پرداخت و گفت : تأثیر خواجه در ایران بسیار نامحدود بوده اما تأثیرات او را در میان دانشمندان ایرانی از دو سو می توان مورد بحث و بررسی قرار داد. یکی آنکه شخصیت خواجه به عنوان اسوه دانشمندی جامع الاطراف بوده است. دیگری تأثیر دستآوردهای او برای آیندگان و متأخرین در ایران.
بحث بعدی که دکتر همدانی به آن اشاره این بود که خواجه با تمام اطلاعات فلسفی اش به نوشتن اثر مستقلی دست نزد و تنها به نوشتن شرحهایی بر آثار فلسفی اکتفا کرد. در واقع این شرحها و تحریرها بسیار قدرتمند و در حال حاضر هم جزء بهترینها محسوب می شوند.
سخنران بعدی این نشست استاد عبدالله انوار بود. استاد انوار خلاصه ای از پنج اثر بافی مانده و حائز اهمیت خواجه مطرح کرد که این آثار عبارتند از اخلاق ناصری، شرح اشارات، مجسطی، تحریر اقلیدس و تجریدالاعتقاد.
به اعتقاد استاد انوار این آثار امروزه بسیار کاربردی ندارد و می بایست بسیار دقیق بررسی شود. به عنوان مثال تحریر اقلیدس خواجه کتابی ضعیف تر از شفای ابن سیناست هرچند که خواجه در تحریر expose بسیار قوی تر عمل می کند. اگرچه در این زمینه نیز امام غزالی از خواجه قوی تر حضور پیدا می کند.
استاد انوار به کتاب تجرید الاعتقاد خواجه اشاره کرد و آن را یکی از پایه های اساسی کلام شیعی عنوان نمود. در این اثر هر آنچه را که باید در منطق موجه آورده است. در واقع خواجه یگانه مردی است که وارد منطق شده و در منطق forme در قسمت ماده قضایا آنچه را که باید نگاشته است و چون ریاضیدان بوده نظرات خود را به زبان ریاضی طرح کرده است.
آخرین سخنران این نشست دکتر قراملکی بود که به جایگاه تاریخی خواجه پرداخت و در آغاز به به نحوه تأثیر خواجه بر متأخران اشاره کرد و گفت : بی تردید خواجه یکی از مؤثرترین دانشمندان بر متأخران بوده است که این نیاز به بحث و بررسی بیشتری دارد.
وی در ادامه به انتساب بعضی از آثار به خواجه اشاره کرد و اظهار داشت: آیا تجرید الاعتقاد متعلق به خواجه است چرا که در این حیطه سئوالهای زیادی وجود دارند که می بایست طرح شوند.
دکتر قراملکی معتقد است که چالشهای تاریخی در مورد خواجه نیاز به بحثهای گسترده ای دارند که در تاریخ ما کمتر به آن پرداخته شده است.
نظر شما