به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم گرامی‌داشت یدالله ثمره با حضور استادان و پژوهشگرانی چون ژاله آموزگار، بدرالزمان قریب، مجتبی منشی‌زاده و جمعی از علاقه‌مندان به حوزه ادبیات فارسی و آواشناسی به همت مرکز نشر دانشگاهی و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی روز گذشته برگزار شد.
در این نشست اعضای خانواده، همکاران و دانشجویان یدالله ثمره با یادآوری ویژگی‌های اخلاقی استاد ثمره به نکاتی درباره کمبودها و نواقص کتاب‌های درسی دانشگاهی در حوزه آواشناسی پرداختند.
ابتدا علی اشرف صادقی با اشاره به آشنایی خود با دکتر ثمره در دوران آموزش زبان انگلیسی در لندن یادآور شد: در انگلستان تنها سه نفر دانشجوی ایرانی در حوزه آواشناسی تحصیل می‌کردند که دکتر ثمره یکی از آنان بود. زبان‌شناسی ۲۰۰ سال قدمت دارد و در طول یک قرن گذشته بیشتر در حوزه تحقیق در زبان‌هایی مانند یونانی، سانسکریت، هند و اروپایی و … به تحقیق پرداخته است. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ تئوری در آن مطرح شد و در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۴۲ گروه زبان‌شناسی را تأسیس کردیم و اگر همت دکتر مقدم نبود معلوم نبود که چه زمانی این گره تأسیس می‌شد. البته این گروه با گروه زبان‌های قدیم یکی بود تا اینکه استادانی از فرانسه و انگلیس فارغ-التحصیل شدند و با پیوستن به گروه، مسائل جدید زبان‌شناسی را تدریس کردند و رویکرد قدیم را تحت تأثیر قرار دادند.
این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به نحوه ورود دانشجویان زبان‌شناسی به دوره‌های مختلف تحصیلی این رشته دانشگاهی تشریح کرد: دانشجویانی که ادبیات خوانده‌اند در کنکور رد می‌شوند و نمره نمی‌آورند و بیشتر از رشته زبان انگلیسی و کمتر از زبان‌های دیگر مثل روسی و آلمانی و … وارد این رشته می‌شوند و دانشجویانی که ادبیات فارسی خوانده‌اند موفق به پذیرش در رشته زبان‌شناسی نمی‌شوند. استادان هم در کلاس باید مثال‌های متعدد بزنند و درس را حلاجی کنند اما این اتفاق نمی‌افتد، عده‌ای از این کار عاجز بوده اند و بااینکه دکتری گرفته بودند اما زبان‌شناسی بلد نبودند و اثری از آنها چاپ نشد، در نتیجه پیوندی بین ادبیات فارسی و زبان‌شناسی نوین و زبان فارسی برقرار نمی‌شود. این مشکل وجود داشت و الان هم وضع بدتر است و باید کاری کرد که دانشجویان زبان فارسی زبان انگلیسی بدانند و در کنکور و دانشگاه باید طوری باشد که اگر دانشجو در زبان انگلیسی نمره نیاورد حذف شود. برای این مسأله باید در وزارت علوم چاره‌ای اندیشید.
محمود بی‌جن‌خان نیز با اشاره به اینکه در دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ شاگرد دکتر یدالله ثمره بود، اظهار کرد: رویکرد استاد به زبان‌شناسی تجربی بود و من شیفته این رویکرد ایشان بودم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اهمیت کتاب «آواشناسی زبان فارسی- آواها و ساخت آوایی هجا» استاد ثمره که توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر شده است، گفت: در مقدمه کتاب استاد زبان‌شناسی را تعریف کرده‌اند و تأکید کرده‌اند که متدولوژی آن پیکربنیاد است.
وی با بیان اینکه کتاب «آواشناسی زبان فارسی- آواها و ساخت آوایی هجا» جنبه درسی دارد، گفت: رشته زبان‌شناسی مثل سایر رشته‌ها تحول خیلی سریعی دارد. هم در درس‌های اصلی مثل آواشناسی و هم در حوزه زبان فارسی کتب بیشتری باید نوشته شود. درس‌نامه استاندارد کم داریم. درس‌نامه باید حل تمرین داشته باشد که در زبان‌شناسی نداریم. در ویراست دوم کتاب به خواست استاد نکاتی نوشتم و گفتم که تمرین هم داشته باشد و دیدم که تمرین‌هایی اضافه شد. کتاب‌های درسی باید استاندارد و ساختار کتاب درسی داشته باشد.
بی‌جن‌خان با بیان اینکه «کتاب‌های آموزشی و پژوهشی در این حوزه نسبت به سایر رشته‌ها کمتر داریم» خاطر نشان کرد: باید از پژوهشگران بخواهیم که کتاب‌هایی در این حوزه تدوین کنند. با توسعه فضای مجازی و افزایش تولید متن‌های فارسی در حوزه-های مختلف کاربرد باید کار کنیم.
شهین نعمت‌زاده نیز به اهمیت ثمره در روند تأسیس و رشد انجمن علمی زبان‌شناسی اشاره و بیان کرد: نهادهای علمی مثل انجمن‌های علمی در پیشبرد علم مفید هستند. در تأسیس انجمن زبان‌شناسی ایران تعدادی از دانشجویان فعال تلاش کردند تا انجمن راه‌اندازی شود اما برای موفقیت انجمن به یک برند نیاز داشتیم و دکتر ثمره بی‌مزد و منت کمک کردند تا این انجمن موفق شود.
این استاد بازنشسته دانشگاه الزهراء به مجموعه پنج جلدی آموزش زبان فارسی تألیف دکتر ثمره اشاره و تأکید کرد: این اثر خلاء بزرگی را پر کرد و به ۱۴ زبان ترجمه شد. دکتر ثمره نگاه کاربردی به علم داشت و حتی کتاب «آواشناسی زبان فارسی- آواها و ساخت آوایی هجا» بیشتر در رشته گفتار درمانی استفاده می‌شود و مرجعی برای دانشجویان و استادان این حوزه است.
این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی انجمن زبان‌شناسی را یک انجمن صنفی خواند و گفت: این انجمن منافع زبان شناسان را نیز مد نظر داشت. مثلاً برای استخدام و اینکه در کجا به کار گرفته شوند پیگیری‌های زیادی انجام می‌داد. دکتر ثمره برای رفع این مشکل به وزارت علوم رفت و آمدهای زیادی داشت و به دنبال پیدا کردن جایگاه مناسب برای زبان‌شناسان، برگزاری مدرسه-های تابستانی و همایش‌های مختلف بود. مجله خوبی را نیز منتشر کرد و انجمن مؤثر عمل کرد و بر اساس اساسنامه خود موفق بود.
امید طبیب‌زاده قمصری با بیان اینکه «از سکوت و شیوه رفتار دکتر ثمره استفاده کردم» به مشکلات رشته زبان‌شناسی اشاره کرد و گفت: سیطره فرمالیسم به زبان‌شناسی لطمه زد. به علاوه، نسل ما زبان‌شناسی را بلد نبود و همه با مدرک زبان انگلیسی وارد این رشته شده بودیم. نسل دکتر ثمره و صادقی دچار این مشکل نبودند. آواشناسی و واج‌شناسی گذراندیم و در دوره‌ای وزن شعر را با استفاده از کاغذ و مداد تقطیع می‌کردیم که استاد می‌گفت باید وزن را یاد بگیرید و دانشجو باید گوش عروضی داشته باشد. بعد از چند جلسه فهمیدم که اگر گوش عروضی نداشته باشم، پژوهش هم نمی‌توان کرد.
نویسنده «جشن‌نامه دکتر یدالله ثمره» با تأکید بر اینکه «کتاب‌های تألیفی درسی زبان‌شناسی کم است» گفت: زبان‌شناسی مثل جامعه‌شناسی ترجمه‌ای نیست بلکه با قاعده در زبان‌شناسی مواجه هستید و این نیازمند پژوهش است. دانشجویان زبان‌شناسی ما باید فارسی بدانند و بعد پژوهش کنند.
وی با اشاره به تثلیت زیبایی، خرد و صداقت در شعر شکسپیر درباره منش و رفتار دکتر ثمره گفت: وقتی صداقت و خرد آمیخته می‌شوند زیبایی به وجود می‌آید. ثمره خرد داشت، رتبه اول ارشد و بورسیه دکتری داشت. شاگردان خوبی را تربیت کرد و رساله دکتری او بی‌نظیر است. آنچه ثمره را زیبا می‌کرد صداقت و ادب او بود. اگر فردی دانشجو درس‌خوان بود به هر قیمتی از او دفاع می‌کرد و اصول خود را فدای هیچ مصلحتی نمی‌کرد. امیدوارم که راه صداقت و خرد در این کشور ادامه پیدا کند.
ژاله آموزگار نیز در این نشست با اشاره به زندگی و منش دکتر ثمره تأکید کرد: دوست داشتن هنر است و آنها که دوست دارند، دوست داشته می‌شوند و ثمره را آدم خوشبختی می‌دانم چون کینه نداشت، خوشبخت بود. وقتی شما چیزی را تقدیم می-کنید، بیشتر لذت می‌برید و دکتر ثمره همیشه در حال تقدیم کردن بود. دوست دارم همین سه چهار سال گذشته را بزداییم و ثمره پیش از آن را بشناسیم. برای ثمره تأسف نمی‌خورم. مردن مهم نیست. مردن همان لحظه تولد رقم می‌خورد و مهم چگونه زیستن است.
در پایان این نشست حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس مرکز نشر دانشگاهی تصویر بازسازی‌شده از استاد ثمره را به خانم دکتر ایران کلباسی، همسر دکتر یدالله ثمره، هدیه داد.
دکتر یدالله ثمره، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان زبان فارسی در دوم اسفند ۹۷ درگذشت و کتاب «آواشناسی زبان فارسی- آواها و ساخت آوایی هجا» استاد ثمره توسط مرکز نشر دانشگاهی از سال ۱۳۶۶ تاکنون ۱۴ بار به چاپ رسیده است.
این مراسم دومین گرامی‌داشت از سلسه یادمان‌های بزرگان مرکز نشر دانشگاهی است و نخستین نشست با عنوان گرامی‌داشت دکتر ابوالحسن نجفی در بهمن ماه گذشته برگزار شد.
نظر شما