چهار صفتی که مهارش انسان را به سعادت می‌رساند

به گزارش خبرنگار مهر، غلامحسین ابراهیمی دینانی عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران و چهره ماندگار فلسفه در برنامه معرفت که از شبکه چهار سیما پخش می‌شود، در تفسیر مقالات شمس تبریزی اظهار اشت: رسیدن به اهل معرفت استعداد می‌خواهد، کسانی که به اهل معرفت نرسیده اند، علاوه بر اینکه قصور داشته اند، استعداد هم نداشته اند.

وی گفت: نفس اماره آدمی مرتب تقاضا دارد. حالا انسان می‌خواهد با این نفس زندگی کند و از این نفس عبور کند. خواهش‌های بی اندازه نفسانی او را غرق می‌کند. راه این است که این نفس را دفع کند، قرآن می‌گوید نفس اماره را سر ببرید. در داستان حضرت ابراهیم، ایشان چهار مرغ را سر می‌برد و آنها دوباره زنده می‌شوند. مرغ‌ها هواهای نفسانی هستند که دوباره زنده می‌شوند. انسان باید با کشتن هواها و نفس‌ها زندگی کند. انسانی که گرفتار هواها و نفس‌ها باشد، سرِ سالم به گور نمی‌برد.

عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران افزود: انسان باید اول خودش را بشناسد، آنچه که مقتضای عقل است بشناسد. اگر انسان خودش را نشناسد، گرفتار است. انسان حقیقت را دوست دارد، ولی گاهی گرفتار اسطوره می‌شود. اسطوره یعنی افسانه، باید از درون اسطوره‌ها به حقایق برسیم.

دینانی چرا بشر اسطوره ساخت؟ انسان است که اسطوره را می‌سازد. حیوانات اسطوره ندارند. بشر چون نیاز به درک حقیقت داشته است و نمی توانسته به زودی به حقیقت برسد اسطوره می ساخته است که به حقیقت برسد. می‌شود از اسطوره به حقیقت رسید به شرطی که در اسطوره نمانیم.

چهره ماندگار فلسفه تصریح کرد: چون انسان می‌تواند از زمان فرا برود، به زبان نیازمند می‌شود. اگر انسان زبان نداشت نمی‌توانست آنچه در عالم معنی وجود دارد به دیگران منتقل کند. انسان با جمله‌ها، معانی درونی را انتقال می‌دهد. انسان فرازمان است، به عالم معنی رفته است و می‌خواهد این معنی را انتقال دهد، حیوانات با غریزه کار می‌کنند، ولی انسان با عقل کار می‌کند. بعضی‌ها می‌گویند عقل هم غریزه است اما عقل غریزه نیست.

وی اظهارداشت: آیا عقل در تنِ انسان است یا بیرون از انسان؟ عقل نه در تن محبوس است و نه در بیرون دیده می‌شود. آثارش را در بیرون می‌توانی ببینی اما خودش را نمی‌بینی. در تنت هم نمی‌توانی ببینی. عقل در محیط تن است.

دینانی افزود: شهوت رانی، حرص، جاه طلبی، آرزومندی بی اندازه، این چهار صفت در انسان وجود دارد. وقتی که انسان این چهار صفت را در خودش مهار کند، به سعادت می‌رسد. آنها را نابود نکند، در حد اعتدال نگه دارد. کوشش و شهوت و طلب و آرزو در حد معقول لازم است، زندگی حدِ اعتدال است. به مجرد اینکه انسان از حدِ اعتدال خارج شد، دچار افراط و تفریط می‌شود و این در جامعه هم صادق است. اعتدال یعنی حد وسط، میانه روی، نه نابودی این چهار صفت و نه زیاده روی در این چهار صفت.

عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: قرآن می‌گوید کتاب و حکمت را به بشر یاد دادیم. کتاب و حکمت چیست؟ کتاب ظاهر است و به همین ظاهر نمی‌شود اکتفا کرد. حکمت هم لازم است. حکمت یعنی فرا رفتن از ظواهر، فرا رفتن از معنی. اگر ما این دو را در هم جمع کنیم، رو به کمال می‌رویم.

وی گفت: انسان تنها موجودی است که رمز و علامت را می فهمد. این عالمی که ما در آن زندگی می‌کنیم پر از رمز و راز است. انسان توانایی شناختن رمز را دارد. حالا فرق بین رمز و علامت چیست؟ علامت برای این عالم و برای زندگی دنیوی است، ولی رمز علاوه بر زندگی دنیوی برای زندگی اخروی هم هست. هیچ حیوانی رمز را نمی فهمد، رمز انسان را تا ملک و ملکوت فرا می‌برد.

عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران افزود: آن چیزی که باعث از بین رفتن انسان‌ها می‌شود، خود انسان است. نه طبیعت و باد و آب. منشأ استعمار و استثمار و استکبار همان جاه طلبی انسان است.