به گزارش خبرنگار مهر در بیرجند، قاین در فرهنگ لغت نام طایفه ای است از ترکان که پیش از اسلام بر سرزمین قائنات حکومت می کردند اما آنچه مبرهن است این که قاینیان از اقوام فارس بوده اند که به زبان فارسی با گویش قاینی تکلم می کنند .
مردم قاین دارای رسوم خاصی هستند که از آن میان می توان به جشن " کاکل " که نوعی جشن شکرگزاری است و مراسم کف زنی در شب اول زمستان اشاره کرد .
در این منطقه صنایع دستی و هنرهای سنتی متعددی رونق دارد که قالیبافی ، پلاس بافی ، جاجیم و جلک ریسی (بند بافی ) از آن جمله به شمار می رود .
چنانکه تذکره نویسان و مورخان نقل کرده اند منطقه قائنات یکی از خاستگاه های تمدن خراسان بزرگ است و مورخانی چون سرپرسی سایکس ، دکتر بلووگلدسمید و ناصر خسرو قبادیانی در کتب خود از این شهر یاد نموده اند. از جمله آثار تاریخی قاین می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
مسجد جامع
بعضی معتقدند بنای مسجد بر روی آتشکده ای پیش از اسلام ساخته شده و برخی ، بنا به نوشته ناصرخسرو احداث آن را اوایل قرن پنجم ذکر کرده اند اما کاوش های انجام شده در لایه های زیرین بنا ، وجود بقایای مسجدی از دوره سلجوقی را تأیید می کند .
مقبره بوذر جمهر
بوذرجمهر یکی از عرفا ، سیاستمداران و شاعران نامدار قرن چهارم و پنجم هجری قمری است که آرامگاه وی در 5 کیلومتری جنوب قاین و بر دامنه کوه ابوذر قرار دارد . این بنا از بناهای ساخته شده در قرون 6و7 ه . ق است و در کنار آن درخت کهنسالی با عمر حدود 700 سال وجود دارد .
قلعه آفریز
قلعه آفریز دارای پلانی نامنظم است که 5 ضلع به اندازه های متفاوت دارد که می توان آنرا به دوره صفویه منسوب نمود .
قلعه کوه
در مورد قدمت این قلعه برخی معتقدند که این قلعه بخشی از شهر " آرتاگوانا " در دوره هخامنشی است اما ساختار معماری و فرم طاق ها ، طاقچه ها و درگاه های بجای مانده قدمت قلعه را تا دوره ساسانی تأیید می کند .
این قلعه با استفاده از ناهمواری های کوه از دو بخش متمایز، یکی متعلق به سربازان و دیگری قسمت امیرنشین ساخته شده است. این قلعه شباهت زیادی به قلعه آشیانه عقاب در دوره ساسانی در نزدیکی فیروز آباد فارس دارد .
مسجد جامع خضری
بنای مسجد جامع خضری در فاصله یک کیلومتری شهر جدید خضری قرار دارد. بنای اصلی این مسجد پس از ویرانی بر اثر زلزله با خود یاری مردم بازسازی شد و بنای فعلی بر روی بنای قبلی بنیان نهاده شده است. با عنایت به شواهد تاریخی احتمالاً بنای اصلی مسجد مربوط به عصر صفوی بوده است .
نظر شما