به گزارش خبرنگار مهر، ترجمه فارسی کتاب «باور؛ الهیاتی برای نیمه مومنان» اثر جانی واتیمو، فیلسوف و اندیشمند شهیر ایتالیایی توسط انتشارات پگاه روزگار نو منتشر شده و در دسترس پژوهشگران ایرانی قرار گرفته است. برگردان این اثر به فارسی را کاوه حسین زاده بر عهده داشته است.
این اثر یک رساله عمیقاً فلسفی است که در قالب تجربه شخصی واتیمو نوشته شده و او در آن به شرح و توصیف دوره بازگشت خود به جوار ایمان مسیحی پرداخته است. او در این کتاب از کشف بزرگ خود این‌گونه پرده برمی‌دارد که سنت مسیحی نه تنها بخشی از تاریخ متافیزیک غربی نیست، بلکه آشکارکننده یک گسست عمیق در آن است و یک «اعلان» تاریخی بر مرگ متافیزیک و آرزوهای متافیزیکی است.
جانی واتیمو به عنوان یک فیلسوف پست مدرن هرمنوتیکی و شارح فردریک نیچه و مارتین هایدگر، بیشتر به واسطه آثاری در تبارشناسی «نیهیلیسم»، بهره‌گیری از مفهوم هایدگریِ «تاریخِ وجود» و توسعه مفهوم «تاریخِ انتقال فرهنگی متون»، توضیح مفهوم «جامعه شفاف» و دفاع از ایده «تفکر کم بنیه »[۱] شناخته می‌شود.
واتیمو از اندیشمندان مطرح در حوزه بازگشت دین است، اما همان‌گونه که گادامر در جایی گفته است، واضح است که بازگشتی که مورد نظر چنین اندیشمندانی است نمی‌تواند به معنای بازگشت به متافیزیک یا هر قسمی از آموزه‌های کلیسایی باشد. اغلب اندیشمندان معاصر در این امر با نیچه موافق‌اند که دیگر برداشت متافیزیکی از خدا غیر قابل باور است. متفکرانی مانند کیرکگارد، داستایوفسکی، هایدگر و نیچه معتقداند که فقدان خدای متافیزیکی‌ای که اساس وجود و مبنای فهم تمامی چیزها است، حتا باور به عدم وجود خدایی که به وجود آورنده آسمان‌ها و زمین است نه تنها به خودی خود فاجعه محسوب نمی‌شود، بلکه از دید ایشان غیبت اینچنین خدایی راه را برای درک آفرینش و مواجهه‌ی ما با امر الهی و قدسی می‌گشاید.
حال اگر کل سنت غرب را متافیزیکی بدانیم در این شرایط سست و لرزان تفکر و اندیشه‌ورزی چگونه امکان پذیر است؟ به باور واتیمو در جهانی که ارزش مطلقی وجود ندارد همواره گزینه‌های تأویل پذیر انتظار انسان را می‌کشند. تأویل‌پذیری بی‌حد و حصر واقعیت به ما اجازه می‌دهد که وجود و حقیقت متافیزیک را ناتوان و ضعیف بدانیم. در زندگی معاصر اگر هر تجربه‌ای درنتیجه تأثیرات علم و تکنولوژی بر حقیقت و واقعیت تا حد تأویل تنزل یابد، بخش‌های خلل ناپذیر و استوار پیشین تفکر، نظیر حقیقت، هستی و منطق، متعاقباً دچار ضعف می‌شوند، زیرا این بخش‌ها به تجربه‌ای بالقوه ساختگی تبدیل شده و ما نمی‌توانیم صریحاً بر درستی و نادرستی آنها تأکید کنیم.
واتیمو برای متمایز ساختن اندیشه خود «تفکر کم بنیه» را پیشنهاد می‌دهند. معنای اولیه تفکر کم بنیه اندیشه‌ای نیست که از محدودیت‌های خود آگاه‌تر است و دعاوی متافیزیکی و جهانی را کنار می‌نهد، بلکه بیشتر از همه نظریه کم بنیه‌گی به عنوان ویژگی اصلی هستی در دوره پایان متافیزیک مد نظر است. پس می‌توان گفت این موضوع که تمایز میان هستی شناسی کم‌بنیه و قدرتمند صرفاً به تمایز دیدگاه‌های متافیزیکی و ضد متافیزیکی یا پسامدرن / مبناگرا یا ضد مبناگرا برمی‌گردد تا حدی صحیح است.
تفکر کم بنیه پیش شرطی است برای بازگشت پسامدرن ادیان. اگر بپذیریم که در دوره پایان متافیزیک به سر می‌بریم، تجسد و آنچه عهد جدید kenosis خدا می‌نامد، یعنی هبوط خدا به تراز انسان، به عنوان نشانه‌ی خدای دوره‌ی پسامتافیزیکی که فاقد خشونت و خودکامگی است نقش مهمی ایفا می‌کند. راهبرد واتیمو در نظرگرفتن تجسد به عنوان فدا نمودن تمامی قدرت و اقتدار خداوند و همچنین تمامی دیگر بودگی اوست. تجسد، فعل kenosis بود، عملی که در آن خداوند همه حقوقش را به نوع بشر تنفیض کرد. kenosis نه به معنای نفی بی‌کرانگی خداست و نه توجیه‌گر هر گونه تفسیری از متن قدسی. Kenosis به منزله بهرمندی از عشق خدا است. این عشق، به عنوان معنای غایی وحی، به واقع انتهایی ندارد. وحی به عنوان تاریخی درحال پیشرفت است که ما در آن مشارکت می‌کنیم و نه از حقیقتی عینی، بل از رستگاری مدام سخن می‌گوید. آنچه تفکر کم بنیه از میراث مسیحی به ارث می‌برد در وهله اول قاعده مسیحی نوع دوستی و طرد خشونت است. میان میراث مسیحی، هستی شناسی کم بنیه و اخلاق عدم خشونت رابطه دوری پیچیده‌ای برقرار است. هدف بنیادین تفکر پسامتافیزیکی رسیدن به هستی شناسی کم بنیه‌کننده‌ای است که از اثر ساختارهای عینی و خشونت جزم اندیشی می‌کاهد. کوتاه سخن آنکه اندیشه‌ی کم بنیه به ادعای واتیمو و هوادارانش بهترین پاسخ ممکن به خشونت و تبعیض است.
اهمیت کار واتیمو در این است که وی تلاش برای ارتباط دادن دین با حقیقت را کنار گذاشته، از این رو از مفاهیمی چون حقیقت «نمادین» یا «عاطفی» یا «متافیزیکی» و یا «اخلاقی» استفاده نمی‌کند. به تعبیر رورتی الهیات واتیمو آشکارا برای کسانی در نظر گرفته شده که او آنها را «نیمه مومنان »[۲] می‌نامد، مردمی که سنت پل آنها را «مومنان کم اشتیاق» نامیده - دسته‌ای از مردم که تنها برای مراسم ازدواج، غسل تعمید یا مراسم تدفین به کلیسا می‌روند. دفاع از نیمه مومنان چنان اهمیتی در منظومه فکر واتیمو دارد که او در همین کتاب اذعان می‌کند که «کمابیش، هر چه که تاکنون گفته‌ام مختص به دفاع از نیمه مومنان است.»
کتاب «باور؛ الهیاتی برای نیمه مومنان» در سال ۱۹۹۶ توسط جانی واتیمو نگاشته شده و پیش از این به زبان فارسی ترجمه نشده است. مقدمه‌های تفصیلی لوکا دلسانتو مترجم انگلیسی اثر و کاوه حسین زاده مترجم فارسی، می‌تواند به خواننده‌ی فارسی زبان کمک شایانی در جهت فهم مطالب بعضاً غامض و پیچیده‌ی این کتاب مطرح ارائه کند.
این کتاب در ۱۲۸ صفحه و با قیمت ۲۲,۰۰۰ تومان توسط انتشارات پگاه روزگار نو منتشر شده و در بازار کتاب در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
[1] weak thought
[2] -halfbelievers
۲۰:۱۷ - ۱۳۹۸/۰۳/۲۷
نظر شما