به گزارش خبرنگار مهر، علی مراد اکبری در ادامه سفر یک روزه به استان قزوین پس از افتتاح چند طرح عمرانی در بخش کشاورزی و بازدید از چند طرح آبرسانی و زهکشی در دشت قزوین در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر، به سوالات مختلف پاسخ داد.
* آیا دشت قزوین قابلیت اجرای طرح‌های ملی و جهانی در حوزه آب و خاک مانند طرح سیدا را دارد و می‌تواند پایلوت شود؟
اخیراً با سازمان فائو یک پروژه‌ای تعریف شده تحت عنوان «بهره وری آب، مدیریت پایدار خاک و حسابداری آب» که برای اجرای آن دشت قزوین انتخاب شده، چون ظرفیت مدیریت این کار در قزوین بالاتر و همکاری مسئولان استان بهتر است و نزدیکی آن به تهران و داشتن ۷۰ هزار هکتار اراضی در محدوده شبکه آبیاری این ظرفیت را ایجاد کرده تا کار عملیاتی شود.
این طرح با اختصاص ۵۰۰ هزار دلار کمک اعتباری فائو در مدت دو سال اجرا می‌شود و می‌تواند تجارب موفق سازمان فائو در دنیا را در مدیریت خاک و بهره وری و حسابرسی آب در دشت قزوین پیاده کند تا اگر موفق بود در سراسر کشور اجرا شود.
*گفته می‌شود مصرف آب کشاورزی ۹۰ درصد است مبنا چیست و میزان دقیق آب مصرفی در بخش کشاورزی چقدر است و برای توسعه آبیاری مدرن چه برنامه‌ای دارید؟
اینکه گفته می‌شود بیش از ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود مبنای درستی ندارد زیرا تبخیر و وارد شدن آب به دریا را به حساب ما می گدارند، آب فضای سبز و هدر رفت آب در بخش‌های دیگر را هم به حساب کشاورزی می‌گذارند که غلط است،
طرحی داریم به نام «تعیین آب مصرفی گیاهان در داخل مزرعه» که با حضور میدانی اندازه گیری می‌کنیم که در این راستا ۳۵ محصول را هدف قرار داده‌ایم و دو سال است روی آن کار می‌کنیم و تحقیقات و بررسی ۱۵ محصول تمام شده است.
بر اساس آمارهایی که داریم مشخص شده حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی در همین ۳۵ محصول حدود ۶۵ درصد است و ۹۰ درصد حقیقت ندارد، وقتی وزارت نیرو اعلام می‌کند میزان آب قابل برنامه ریزی در کشور ۹۸ میلیارد مترمکعب است و ما هم قبول داریم باید این موارد هم بررسی شود که حدود ۱۰ میلیاردمترمکعب آب از شمال کشور / حدود ۴ میلیارد مترمکعب از خوزستان و ۲ میلیارد مترمکعب آب از هرمزگان خارج می‌شود همچنین مقدار ۲ میلیارد مترمکعب در بوشهر و ۱.۵ میلیارد مترمکعب درچابهار و سیستان و بلوچستان خروج آب داریم و میزان تبخیر هم بالغ بر ۵ میلیارد مترمکعب است و این موارد در کنار آب مصرفی و هدر رفت در سدها، ششبکه های روباز، آب فضای سبز، آب خارج از فصل قنوات که ما استفاده نمی‌کنیم همه از مجموع آب برنامه ریزی شده کم می‌شود و با این حساب متوجه می‌شویم که مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۶۵ درصد است.
* با توجه به محدودیت در توسعه کشت افقی در بخش کشاورزی برای افزایش بهره وری چه برنامه‌ای دارید؟
از آنجا که در کشور خشک و نیمه خشکی هستیم و رفتار اقلیم در نوسان است اگر برای منابع آبی خود تدبیر نکنیم و بهره وری در تولیدات کشاورزی را بالا نبریم با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد.
برای افزایش بهره وری در کشاورزی باید فکر اساسی کنیم زیرا در شرایط کنونی دیگر ظرفیت توسعه افقی و افزایش سطح زیر کشت در کشور را نداریم لذا باید به سمت افزایش بهره وری آب پیش برویم و کشت عمودی را پیاده کنیم که معنای آن توجه به بهره وری تولید است.
در این میان البته ظرفیت بهره وری در کشور بسیار بالا و در کنار آن شکاف بهره وری نیز بالاست و باید به سمت شناسایی این ظرفیت‌ها و استفاده از آن برویم و این شکاف پر شود و برای منابع آبی و تولید کشاورزی تدبیر کنیم زیرا دیگر کشور طرفیت توسعه افقی و تاب آوری را ندارد و توسعه عمودی و بهره وری مطلوب راه تداوم اقتصادی شدن بخش کشاورزی است.
در کشورظرفیت های زیادی در غرب و شمال غرب وجود دارد که نادیده گرفته شده هر چند در سالهای اخیرحدود ۶ درصد به بهره وری کشور اضافه شده که اگر کف بهره وری مشخص شود می‌توان به شکاف بهره وری رسید و نتیجه گرفت.
*میزان تخریب و فرسایش خاک در کشور چه میزان است و برای جلوگیری از آنچه اقدامی شده است؟
موضوع خاک اهمیت زیادی دارد و بدون توجه به آن هر گونه اقدامی برای نجات بخش کشاورزی آب در هاون کوبیدن است به همین دلیل لایحه و قانون حفاظت خاک توسط مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور ابلاغ شده و ایشان به وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و ابخیزداری ابلاغ کرده‌اند و بزودی آئین نامه اجرایی قانون حفاظت خاک تدوین شده و در دولت مصوب و عملیاتی خواهد شد.
با تصویب و اجرایی شدن این قانون جدید از تخریب و فرسایش و آلودگی خاک زراعی و غیر زراعی جلوگیری می‌شود و بر اساس این قانون خروج خاک و قاچاق خاک ممنوع است بجز خاک صنعتی که با مجوز وزارت صمت و یا کارهای پژوهشی در میزان بسیار کم است از خاک صیانت می‌شود و با این قانون خاک که مظلوم بوده کمی مورد توجه بیشتری قرار خواهد گرفت تا امنیت غذایی کشور تضمین شود.
هر گونه برنامه ریزی برای آب کشور بدون توجه به خاک اب در هاون کوبیدن است، اما در حال حاضر میزان فرسایش خاک در کشور بالاست و برخی ۱۵ یا ۱۶ تن در هکتار گفته‌اند که دقیق نیست اما با توجه به شرایط اقلیمی ما و حفاظتی که شده از متوسط جهانی بالاتر است که با قانون حفاظت خاک می‌توان امیدوار بود مشکلات و فرسایش کمتر شود.
این قانون و ای ین نامه اجرایی اگر تدوین شود حفاظت از خاک کشور در مسیر جدیدی خواهد افتاد البته باید همه اعم ازقوه قضائیه، رسانه‌ها و صدا و سیما، محیط زیست، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها و مراتع باید کمک کنند تا این کار ارزشمند عملیاتی شود و حتی مردم و کشاورزان باید در صیانت از خاک جدی باشند.
در قانون برنامه ششم توسعه دولت موظف شده سالانه ۵۰۰ هزار هکتار وضعیت خاک‌های کشاورزی را بهتر کرده و بهبود بخشد تا حاصل خیزی خاک و مواد آلی خاک بیشتر شود که این کار باید اجرا شود.
* خروج غیر قانونی یا صادرات خاک در کشور داریم؟
حتی یک مورد به ما اعلام نشده که خاک زراعی خارج یا صادر شده باشد، هر چند در فضای مجازی چند کلیپ منتشر شد که در حال بررسی هستیم که تاکنون مشخص شده منشأ خاکی نداشت و چند مورد صادرات خاک صنعتی با مجوز وزارت صمت بوده است.
* موضوع زهکشی دشت آلله آباد قزوین توانسته از شوری آب دشت کم کند؟
از طرح زهکشی در دشت الله آباد در شهرستان آبیک بازدید شد که کار خوبی انجام شده هر چند اختلاف نظرهای کارشناسی در بخشی از قسمت‌های زهکشی وجود دارد اما کار خوبی است و در تخلیه نمک دشت تأثیرگذار بوده البته در خصوص خروجی آب‌های سطحی مواردی مطرح شده که راهکار دارد و مورد بررسی قرار خواهیم داد و سعی می‌کنیم تصمیم درستی گرفته شود تا آب‌های خروجی هم کنترل شود و از استان خارج نشود.
* سرعت اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار مطلوب نیست آیا این روند تسریع خواهد شد؟
روند اجرای طرح‌های ابیاری تحت فشار سرعت لازم را دارد و کند نیست و از سال ۹۲ تاکنون بالغ بر ۹۰۰ هزار هکتار آبیاری تحت فشار در کشور صورت گرفته و این کار در تاریخ ایران بی نظیر است چه در مقایسه با قبل و یا بعد از انقلاب و به جرأت می‌توان گفت هیچ دولتی در بخش آبیاری اینگونه سرمایه گذاری و توجه نکرده است.
در دو تا سه سال گذشته بیش از ۱۱ میلیارد دلار در بخش آب کشور سرمایه گذاری شده و ۲۲۷ هزار هکتار شبکه‌های فرعی با مدرن سازی سیستم‌های ابیاری در شمال و و شمالغرب کشور انجام شده و پروژه ۵۵۰ هکتاری خوزستان و ایلام که ۳۰۰ هزار هکتار آن به پایان رسیده و ۴۶ هزار هکتاری سیستان با ۹۷ درصد پیشرفت در ۵ سال گذشته از کارهای خوب است.
البته استان قزوین هم در یکی دوسال گذشته استان در اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار خیز بسیار خوبی برداشته و متوسط اجرای سیستم‌های آبیاری در برنامه پنجم حدود ۲۵۰۰ هکتار بوده و الان به ۶۵۰۰ رسیده و سه برابر شده که از ریاست سازمان جهاد کشاورزی، تولیدکنندگان و کشاورزان و وزارت نیرو جای تشکر دارد و امسال به کشاورزان استان قزوین تعهد می‌دهیم هر چقدر آبیاری تحت فشار در استان اجرا شود اعتبارش تأمین خواهد شد.
* اولویت امسال شما در حوزه آب و خاک در چه زمینه‌هایی است؟
اولویت ما توسعه سیستم‌های مدرن آبیاری و شبکه‌های تحت فشار و قطره‌ای با رویکرد آبیاری میکرو است و در کنار آن تاب آوری را تقویت خواهیم کرد و با توقف توسعه افقی کشت بدنبال افزایش بهره وری خواهیم بود.
نظر شما