خبرگزاری مهر- گروه استانها: استقبال از ماه محرم در این دیار اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت‌های دینی آداب و رسوم خاصی دارد مراسم اعلان عزا، آئین طشت گذاری، زنجیرزنی، دستجات عزاداری، دادن نذری، توسل به دستجات عزاداری بخشی از آداب مردم این منطقه در ماه محرم است.
مردم این منطقه با سیاه پوش کردن سردر منازل، مغازه‌ها، معابر اصلی شهر و خیابان‌ها و نیز بر تن کردن جامه‌های سیاه به رسم هر سال همزمان با آغاز ماه محرم اقدام به عزاداری کرده و و عاشقان حضرت اما حسین (ع) و ۷۲ یار باوفایش عشق و ارادت خود را هرسال در قالب عزاداری مستحکم‌تر می‌کنند.
از اواخر ماه ذیحجه هیئت‌های عزاداری، مساجد آذربایجان غربی خیمه‌های عزا برپا کرده اند و به هر کجا گو ش جان می‌سپاری نوا و نوحه یا حسین (ع) را می شنوی و با وجود گذشت یک‌هزار سال از شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایش نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده بلکه هر چه بیشتر می‌گذرد، این قلمرو گسترده‌تر شده و آئین‌ها باشکوه بیشتری برگزار می‌شوند.
در این راستا امسال نیز همزمان با فرارسیدن ماه محرم شهرهای آذربایجان غربی رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌های «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین) از دهه آخر ماه ذیحجه، فعالیت خود را شروع کرده اند.
استقبال از ماه رمضان با برگزاری آئین طشت گذاری
آئین «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» که منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است، از مهمترین مراسم آذری‌های همزمان با آغاز ماه محرم است، هر چند این رسم امروز به شکل گسترده در شهرهای آذربایجان غربی اجرا نمی‌شود اما هستند هنوز هیئت‌های عزاداری که با برگزاری این آئین به استقبال ماه محرم می‌روند.
در این آئین، طشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین (ع) و یارانش بسته شد و نشان از جایگاه والای آب در فرهنگ شیعیان و بخصوص ایرانیان است، طشت هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ بعد از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین (ع) در هر محله، طشتها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند؛ حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در جلو آنها دسته سینه زنی با شعار "الدخیل یا ابوالفضل" سینه می‌زنند.
بعد از قرار گرفتن طشتها در سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده می‌شود و از آب طشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می‌کنند.
مراسم اعلان عزای حسینی و شاه حسین گویان در آذربایجان غربی
یک روز مانده به ماه محرم مراسم اعلان عزای حسینی در میادین اصلی شهرهای آذربایجان غربی با حضور مردم، مسئولان، هیئت‌های مذهبی برگزار می‌شود که امسال مراسم اعلان عزا در میدان انقلاب ارومیه برگزار و پرچم عزای حسینی در این میدان برافراشته شد.
به این شکل که دسته‌های عزاداری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی دهند. در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم «شاخسی» می‌گویند که کوتاه‌شده واژه «شاه‌حسین» است.
مراسم شاخسی از آن نظر منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا غیر از آذربایجان برگزار نمی‌شود. البته مراسم هیئت و سینه زنی در آذربایجان نیز همانند سایر شهرهای ایران و دنیا انجام می‌شود. می‌توان گفت زمانی که تمامی شهرهای شیعه دنیا، در خاموشی و سکوت شب فرو می‌روند، صدای شاخسی-واخسی در آذربایجان بلند می‌شود
مراسم شاخسی تقریباً در همه شهرها و روستاهای آذربایجان برگزار می‌شود، در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند.
یکی از اعضای هیأت با استفاده از بلندگوهای سیار اشعار مذهبی، مداحی‌ها و نوحه‌های جان سوز را با آهنگ‌های دلنشین و حماسی قرائت می‌کند و شاه‌حسین گویان جواب می‌دهند؛ حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغ‌ها و فانوس‌هایی که در میان جمعیت روشن است، همواره عظمت دل سوختگان حسین را در اذهان متبادر می‌سازد.
اوج این مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی کردن مسیری طولانی نهایتاً خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین (ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.
علم گردانی و تشکیل دستجات عزاداری در آذربایجان غربی همزمان با محرم
یکی از آئین‌های دیرینه مردم آذربایجان غربی در ماه محرم علم گردانی، زنجیر زنی و تشکیل دستجات عزاداری داری است و عموماً زنجیر در میان عزاداران به شیوه یک دست بر شانه‌ها نواخته می‌شود. دسته‌های زنجیر زنی شهر ارومیه نیز به عنوان یکی از کانون‌های بزرگ عزاداری در دهه اول ماه محرم از همان روزهای اول و دوم به راه می‌افتند.
این دسته‌ها مجموعه‌ای از مردان، جوانان و کودکانی هستند که معمولاً در دو ردیف یا دسته عزاداری سازمان می‌یابند که برای نشانه عزادار بودن پیراهن سیاه معمولی یا کمی بلند پوشیده و برخی نیز دستمال سیاهی به نام (باش قره سی) بر سر می‌بندند.
دسته‌های عزاداری زنجیرزنی پس از آرایش و تشکیل دسته‌ها و قبل از حرکت به سوی خیابان‌های اصلی شهر در کوچه‌های محلات و مقابل مسجد محله زنجیر زنی می‌کنند. در روستاها هم، عزاداران با توجه به کوچک بودن مکان و بافت روستایی در کوچه‌ها به عزاداری می‌پردازند. خانواده‌ها و افرادی که طی این ایام نذر و حاجتشان قبول شده باشد، صبح روز تاسوعا برای دسته‌های زنجیر زنی صبحانه می‌دهند، که اغلب شامل نان و پنیر یا کره و عسل است.
برخی از خانواده‌ها ممکن است گوسفندی را پیش پای عزاداران قربانی کند و یا برای ادای نذر و نذورات خود مانند غذای آماده، به خیابان‌ها و کوچه‌های محلات دیگر بروند و آنها را در بین عزاداران احسان کنند.
عزاداری در سطح استان طی روز نهم ماه محرم (تاسوعا) به اوج می‌رسد و از اوایل صبح و بعد از بر آمدن آفتاب شروع می‌شود، ابتدا برای لحظاتی در مساجد و پس از آن اوایل صبح در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر و محدوده روستاها انجام می‌پذیرد و نوحه‌های این روز به ذکرهای مربوط به جانبازی‌ها و فداکاری‌های حضرت ابوالفضل عباس اختصاص دارد.
تعزیه خوانی و شبیه خوانی، برپایی سفره‌های نذری، قربانی گوسفند پای دستجات عزاداری، برگزاری مجالس عزا با سخنرانی سخنرانان در خصوص فلسفه قیام حسینی از دیگر آیین‌هایی که مردم این دیار همه ساله همزمان با ماه محرم به خصوص دهه اول برگزار می‌کنند.
تاسوعا و عاشورای حسینی اوج عزاداری آذری‌ها
از جمله مراسم ظهر روز تاسوعا و عاشورا، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه‌ای، از واقعه کربلا است یکی از کانون‌های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل ˈمسجد مهدی القدمˈ است که مردم محله و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین هستند.
روز عاشورا روز تجلی میثاق مردم با امام حسین (ع) و قیام خونین وی بوده و مردم عادی به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت و آش‌های محلی، ساری شیله (شله زرد که در سال‌های اخیر معمول شده) در خدمت عزاداران حسینی هستند.
در روزهای تاسوعا و عاشورا در مناطقی از شهر ارومیه که جمعیتی از اقلیت‌های دینی نیز در آن سکونت دارند مسیحیان زیادی را می‌توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته‌ها قرار گرفته و برای امام حسین (ع) و شهدای کربلا اشک می‌ریزند.
در عزاداری‌های مردم آذربایجان غربی به مانند برخی مناطق کشور از نمادهایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت علی اصغر (ع) طفل شیرخوار کربلا استفاده می‌شود که این سمبل‌ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری‌ها نقش مؤثری ایفا می‌کند.
شبیه خوانی رسمی که در گذر زمان کمرنگ شده است
به اعتقاد مردم منطقه دادن نذری به گهواره ˈعلی اصغرˈ موجب شفای کودکان بیمار می‌شود و دادن نذر به ذوالجناح نیز موجب گشایش در کارها خواهد شد.
شبیه خوانی نیز از جمله آیین‌هایی است که معمولاً در روز عاشورا در برخی از روستاهای شهرهای ارومیه، خوی، سلماس و ماکو انجام می‌گیرد که این شبیه خوانی‌ها به نوعی بازسازی صحنه‌های روز عاشورا در صحرای کربلاست و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت است.
پخش نذورات از جمله نان فتیر، شربت، شیر داغ و حلوا در امامزاده‌ها مرسوم است و حتی در برخی از امامزاده‌ها مردم گوسفند قربانی کرده و گوشت آن را در بین دسته‌ها پخش می‌کنند.
در سحرگاه روز سوم که در ارومیه به آن ˈاهل قبیلهˈ گفته می‌شود در برخی از مناطق تعدادی از جوانان در حالی که لباس‌های عربی به تن کرده اند از مساجد خارج شده و اشعاری را به مضمون زیر می‌خوانند ˈای اهل قبیله برویم جسم بی سر و بی کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم. ˈ
مراسم شام غریبان از جمله مراسم حزن انگیز و اندوه باری است که در مساجد شهر و روستاهای و حومه برگزار می‌شود. دسته‌های زنجیر زنی پس از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه‌ها، وارد مسجد شده و به زنجیر زنی می‌پردازند.
روضه خوانی توسط مداحان و ذکر مصیبت‌های حضرت اباعبدالله از ویژگی‌های این مراسم بوده و برای این منظور و طبق سنت‌های گذشته پس از اندکی زنجیر زنی در مساجد چراغ‌ها را خاموش کرده و شمع در سینی روشن می‌کنند و گرد افراد می‌گردانند.
امسال مراسم عزاداری در ۲۰۷۰ هیئت مذهبی آذربایجان غربی برگزار می‌شود
مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی در خصوص برنامه‌های استان در ماه محرم به خبرنگار مهر گفت: امسال آئین‌های عزاداری ماه محرم در تمام مساجد شهری و روستایی استان، جای جای شهرها و روستاها و نیز دو هزار و ۷۰ هیئت مذهبی برگزار می‌شود.
حجت الاسلام محمد داداش زاده از اعزام دو هزار روحانی و مبلغ همزمان با ماه محرم به مناطق مختلف استان خبر داد و عنوان کرد: از این تعداد ۱۷۰ مبلغه است که در ماه محرم با حضور در مناطق مختلف استان به بیان فلسفه قیام حسینی می‌پردازند.
وی با تاکید بر اینکه وظیفه ما تداوم مسیر عاشورا است عنوان کرد: قیام حضرت اباعبدالله برای امر به معروف و نهی از منکر و احیای امت پیامبر اسلام بود و در این راه بود که به شهادت رسید امروز وظیفه ماه تداوم راه عاشوراست
حجت الاسلام داداش زاده اظهار داشت: اگر عاشق امام حسین (ع) هستیم باید راه و مسیر ایشان را ادامه دهیم و در هر چهره و هر صنفی هستیم در عرصه دین و دیانت در برابر دشمنان اسلام مبارزه کنیم.
وی با اشاره به حضور اقشار مختلف مردم در مراسم هیئات مذهبی، تصریح کرد: ما نباید سوا کننده عاشقان و عزاداران امام حسین (ع) باشیم، احترام به عزاداران شاید ما را در احیای انسان‌ها شریک کند.
مدیر کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی با بیان اینکه از لحظه کودکی ما در عزاداری بوده و با عزای امام حسین (ع) رشد کرده ایم، ادامه داد: ما باید خود را خادم الحسین و خادم الاسلام بدانیم و برای رضای خدا گام برداریم.
وی با تأکید بر حفظ اتحاد و انسجام در برابر دشمنان و مقابله با تهاجمات بدخواهان دین اسلام، گفت: عزاداری ایام محرم باید با انسجام و اتحاد باشد تا عظمت عزای حسینی در نهایت بزرگی برگزار شود.
حجت الاسلام داداش زاده با بیان اینکه تلاش هیئت‌های مذهبی در کنار صیانت از آرمان و هدف امام حسین (ع) و توجه به مسائل شرعی جلوه گر کردن شور و شعور حسینی است، ادامه داد: ظرفیت عزای حسینی به قدری است که هر ساله توطئه دشمنان را در هم می شکند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی با اشاره به اینکه ویژه برنامه‌های مذهبی و عزاداری مختلفی همزمان با ماه محرم در سطح استان اجرا می‌شود افزود: تجمع بزرگ عاشوراییان، مراسم عزاداری، تعزیه خوانی، شیرخوارگان و… از جمله این برنامه هاست.
محرم امسال هم از راه رسید این ماه سرشار از آموزه‌های دینی و مذهبی زیادی است امید که هدف اصلی این قیام را در این سال همگان درک کنیم و بهره کافی را ببریم.
نظر شما