"گلها" و "برگ سبز" تنها میراث باقی مانده آواز ادیب خوانساری

به گزارش خبرنگار مهر، در این نشست که با حضور استادان ، هنرمندان و خانواده زنده یاد ادیب برگزار شد، "بهروز مبصری"در ابتدا شرحی از زندگی نامه و آثارادیب را ارائه کرد، سپس محمدرضا شرایلی به معرفی دیسکو گرافی این هنرمند پرداخت و سید علیرضا میرعلی نقی سه دوره از آثار ادیب خوانساری را مورد بررسی قرارداد.   

نخستین سخنران درباره زندگی و آثار ادیب خوانساری گفت : ادیب خوانساری در سال 1309 هنگامی که 29 سال داشت به استخدام شهرداری تهران درآمد و تا دوران بازنشستگی در شهرداری باقی ماند و در کنار کار روزمره آواز را دنبال کرد تا این که در سال 1334 به رادیو فراخوانده شد . یکی از ویژگی های منحصر به فرد این استاد آواز اجرای صحیح شعر و حفظ حالت درونی آن بود. همکاری او با رادیو در تهیه برنامه گلها و برگ سبز ادامه داشت ولی بعدها به دلیل پخش آثاری از رادیو که غالبا از اصالت های هنری دو بود رفته رفته از رادیو کناره گرفت تا این که در سال 1340 رسما از این سازمان بیرون رفت ولی از صدای ادیب کارهای اندکی دربرنامه برگ سبز و گلها باقی ماند.

 ادیب هنر فروش نبود 

مبصری در ادامه به خصوصیات اخلاقی این هنرمند اشاره کرد وگفت : ادیب خوانساری هنرفروش نبود و برای ارزش های هنری احترام بسیار قائل بود و به راحتی حاضرنبود هر قطعه و یا هرآهنگی را به عنوان اثر هنری بپذیرد . او در اوایل دهه چهل یک از عزیزترین دوستان اش "مرتضی محجوبی" را از دست داد که مرگ این هنرمند ضربه روحی شدیدی را به او وارد کرد.

وی در پایان بخشی از وصیت نامه ادیب خوانساری خطاب به هنرمندان جوان را قرائت کرد : قدر هنر و اصالت آن را بدانید و آن را به ابتذال نکشید و آن را برای مبتذل پسندان در هر محفلی ارائه نکنید،اشتباه نشود عامه مردم با مبتذل پسندان متفاوت هستند.حریم و حرمت استادان خود را حفظ کرده و به محض یادگیری گوشه ای،ارزش و قدر آن را زیر سئوال نبرید با احترام از آنها یاد کنید.

محمدرضا شرایلی، یکی دیگر از سخنرانان برنامه درباره دیسکوگرافی ادیب خوانساری که با ارائه نمونه های عینی همراه بود گفت : آثار ضبط شده استاد شامل 3 دوره می شود دوره اول در زمستان 1306 در تهران توسط کمپانی انگلیسی "هیزمسترزویس" روی صفحات سنگی  منتشر شد؛ دوره دوم آثارادیب توسط همین کمپانی در تابستان 1308 در تهران تهیه و تولید شد و اما دوره سوم در سال 1309 که یکی از پربارترین سالهای فعالیت ادیب خوانساری بوده است توسط یک کمپانی آلمانی با نام "بایدافون" به ثبت رسید که مهمترین آثار آوازی وی در این دوران اغلب روی صفحه به ثبت رسیده است.

اجرای پرده های بالا و چپ کوک به سبک طاهرزاده

وی در ادامه به ویژگی های آوازی دوره اول اشاره کرد و گفت : اجرای پرده های بالا و چپ کوک به سبک قدما که عمدتا به سبک طاهرزاده و سید رحیم بوده ، شروع آواز با یک تحریر مناسب و کوتاه و آنگاه ادای شعر،چشمگیر بودن عنصر وزن در جملات آوازی ،هماهنگی وزن ریتم جملات موسیقی با وزن و همچنین استفاده از اشعار سعدی در آواز از جمله ویژگی های سبک اجرای این هنرمند واستاد آوازبوده است.

شرایلی درباره برخی از آثار دوره دوم گفت : آثار این دوره عمدتا به صورت ضبط رادیویی بوده و در زمان مسئولیت مشیر همایون شهردار در اداره رادیو از بین رفته و تنها تعداد معدودی به همراه چند ضبط خصوصی باقی مانده است که به عنوان نمونه می توان به شور و سه گاه با ارکستر،مثنوی،همایون،ماهور با نی کسائی و تار مجد،بیداد همایون با سنتور ورزنده ،شور با رضا و مرتضی محجوبی و همچنین ضبط های رادیویی دیگر با ویلون پرویز یاحقی و تجویدی و تار شهناز اشاره کرد.

سید علیرضا میرعلی نقی  آخرین سخنران این جلسه به علت کمی وقت به طور اختصاردرباره ویژگی های سبک ادیب خوانساری گفت : آثار استاد ادیب را می توان در سه مولفه سبک ، لحن و ابتکارهای شخصی وی خلاصه کرد و اگرنگاهی دقیق به آثاراستاد داشته باشیم به خوبی درمی یابیم که متر وسرعت اجرای موسیقی در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است . 

وی همچنین درباره ویژگی های سبک ادیب در دوره دوم خاطر نشان کرد : بم تر شدن کوک ساز و پرده آوازها، توجه بیشتر به مضامین عرفانی و گاهی انتخاب اشعار بنابر وصف الحال و اوضاع زمان،تمایل به مثنوی خوانی ، استفاده از اشعارحافظ،مرکب خوانی ،ضربی خوانی و همچنین استفاده کمتر از کلمات کمکی و اضافی جهت اجرای تحریرها نسبت به دوره اول از جمله ویژگی های سبک ادیب در این دوره بود.

رادیو اطلاع رسانی نکرد

در بخش دیگری از نشست تخصصی ماهانه پژوهش درموسیقی دستگاهی ایران احمد ابراهیمی خواننده به بیان خاطرات خود از شاگردی استاد ادیب خوانساری گفت : سال 1327 رادیو اعلام کرد که خواننده می خواهد و من هم رفتم نزد استادانی چون ابولحسن خان صبا، حسین تهرانی، حسین یاحقی  امتحان پس دادم و از بین 12نفر تنها من قبول شدم و من را فرستادند پیش استاد ادیب که تعلیم آواز ببینم جلسه اول گفت بخوان و من هم آوازی در مایه دشتی خواندم بعد از آن غزلی از حافظ داد و گفت برای جلسه بعد ازحفظ باش من هم غزل را حفظ کردم و جلسه بعد زدم زیر آواز گفت نه آواز نخوان قرائت کن و از آن پس به مدت 8 ماه نگذاشت آواز بخوانم و دلیل آن را هم شیوه درست خوانی شعر در آواز عنوان کرد.

این خواننده درانتقاد از صدا وسیما گفت : استاد ادیب برای رادیو آثار ارزنده ای را به جا گذاشته در واقع این هنرمند عزیزحق بزرگی به گردن رادیو دارد ولی هیچ نوع تبلیغ و اطلاع رسانی درمورد این بزرگداشت نکرد که جای تاسف فراوان دارد.

لازم به ذکر است سلسله نشست های ماهانه به همّت مؤسسة فرهنگی هنری آوای مهربانی و با همکاری انجمن موسیقی و بنیاد رودکی و دفتر موسیقی و شعر معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می شود.