به گزارش خبرنگار مهر، نشست «مفهوم آزادی از دو دیدگاه» با سخنرانی علی معظمی، ۱۹ و ۲۰ آبان‌ماه در تالار کمال دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.
وی در جلسه اول این سخنرانی گفت: با توجه به اهداف این جلسه در مقایسه فعالیتهای فلسفی در حوزه فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره ای، در دو جلسه دیدگاه دو فیلسوف سیاسی را درباره آزادی مطرح می کنیم.
این پژوهشگر فلسفه تصریح کرد: هر یک از این دو را می توان در یکی از این دسته بندی های تحلیلی و قاره ای جای داد. مسئله مشترکی که بین این دو نفر انتخاب کرده ایم مسئله آزادی است. دلیل این انتخاب این است که آزادی دست کم از انقلاب فرانسه به بعد یکی از مورد بحث ترین مفاهیم فلسفه سیاست بوده است و دیدگاههای متنوعی درباره آن ارائه شده است و می شود. به این ترتیب هدف از انتخاب این مسئله این است که هم نمونه ای از تحلیل یک مسئله با این رویکردهای متفاوت داشته باشیم و هم بتوانیم در انتهای جلسه دوم به واسطه همین تحلیلها، به مقایسه کلی تر این رویکردها بپردازیم.
مفهوم آزادی نزد فیلیپ پتیت؛ آزادی به مثابه عدم سلطه
این مدرس فلسفه گفت: اگر در کتاب چهار رساله درباره آزادی از آیزایا برلین، مقاله دو مفهوم آزادی را خوانده باشید، متوجه می شوید که برلین در دنباله بحثی دامنه دار در تاریخ فلسفه سیاسی غرب تفکیکی تعیین کننده میان تلقی های فلسفی درباره آزادی قائل می شود و این تلقیها را به دو دسته مهم تقسیم می کند: آزادی مثبت و آزادی منفی.
وی افزود: در این باره با تفصیل بیشتری بحث خواهیم کرد ولی خوب است اجمالاً اشاره کنیم که دیدگاه هایی که به آزادی مثبت قائلند از نظر برلین آنهایی هستند که می کوشند نشان دهند سوژه برای آزادبودن باید چه خصوصیتهایی داشته باشد تا به آزادی برسد و به این ترتیب به خاصیت هایی مثبت ایجابی یا می پردازند که باید فراهم باشند تا آزادی تحقق یابد. در مقابل، کسانی که به آزادی منفی قائلند می کوشند نشان دهند که آزاد بودن سوژه به معنای این است که نباید محدودیتها و موانعی بر سر راه او باشند.
این نویسنده تصریح کرد: برلین در این بحث جانب تلقی آزادی منفی را می گیرد و استدلال هایش تأثیر قابل توجهی بر فیلسوفان سیاسی پس از او داشته اند. گرچه نقدهایی جدی نیز از جهت های مختلف بر برلین وارد شده است؛ چه از سوی کسانی که این تقسیم بندی را نمی پذیرند، چه از سوی کسانی که تقسیم بندی را می پذیرند ولی در آن جانب آزادی مثبت را می گیرند و چه از سوی کسانی که فکر می کنند چارچوب آزادی منفی در مجموع مناسب است ولی صورت بندی برلین بهترین صورت بندی برای آزادی منفی نیست.
این پژوهشگر تأکید کرد: فیلیپ پتیت، از دسته آخر است. پتیت به بحثی رجوع می کند که پیش از او کوئنتین اسکینر، تاریخ نگار اندیشه، مطرح کرده است و با اتکا به روش شناسی قرائت متون تاریخی خود نشان داده که چگونه رومیان باستان از آزادی تلقی ای منفی داشته اند که در عین حال با تلقی برلینی متفاوت است و بر آن مزیت هایی دارد. نکته مربوط به بحث ما در اینجا این است که روش شناسی اسکینر برگرفته از دیدگاه جان آستین فیلسوف تحلیلی زبان قرن بیستم است. پتیت هم از همین روش شناسی استفاده می کند و علاوه بر آن در پرداختن به تلقی خود از آزادی شیوه ای برمی گزیند که در چارچوب فلسفه تحلیل زبانی جا می گیرد.
هانا آرنت: آزادی در تمایز با رهایی و پیوند آزادی با انقلاب
معظمی در جلسه دوم به برخی سویه های اساسی تلقی آزادی نزد هانا آرنت پرداخ و گفت: هانا آرنت فیلسوفی آلمانی است که در جنگ دوم جهانی مجبور به مهاجرت به امریکا می شود و از آن به بعد بیشتر آثار منتشر شده در طول عمرش را به زبان انگلیسی می نویسد. نوشته های آرنت در فلسفه سیاست حتی نظری ترینشان پیوندی واضح با دغدغه های روز دارند.
وی افزود: بحث آزادی برای آرنت بیش از هر چیز در پیوند با بحث تاریخی انقلاب مطرح می شود: تقریباً در تمامی انقلاب ها شعار آزادی خواهی شنیده می شود اما بر سر اینکه هر انقلابی تا چه اندازه به تحقق آزادی پرداخته است و چه میزان توفیق داشته است بحثی جدی و پرمناقشه بوده و هست و همین بحث در سطح فلسفی تر به کنکاش درباره مفهوم آزادی انجامیده. آرنت به همه اینها می پردازد.
نظر شما