گلاب خوب را چگونه تشخیص دهیم

به گزارش خبرگزاری مهر، گل محمدی در درختچه هایی پر پشت، با ساقه هایی استوانه ای، تیغ دار و بدون شیار می روید. این ساقه ها دارای برگ هایی شانه ای هستند که هر کدام بین ۳ تا ۹ برگچه رو به روی هم دارند. تعداد برگچه ها همیشه فرد است و غالبا برگچه های ۳ تایی و ۵ تایی مشاهده می شوند. برگچه ها بیضی شکل، با لبه های اره ای و نوک تیز و سبز رنگ هستند. این برگچه های چرمی طولی بین ۳ تا ۵ سانتی متر دارند. دم برگ های این گیاه حالت خزی و نمدی داشته و حاوی کرک های ریزی می باشد که تا جام گل کشیده شده است.

به دلیل اینکه گل محمدی گیاه مقاومی در برابر شرایط مختلف آب و هوایی است کاشت آن بسیار آسان و اقتصادی است در ایران شرکت و گلخانه های مجهزی اقدام به تولید نهال گل محمدی به صورت کشت بافت ، قلمه و پاجوش کرده اند که میتوان با داشتن یک زمین زراعی این گل را کشت کرد.  گل های صورتی رنگ محمدی، به تقریب ۳۳ گلبرگ صورتی رنگ دارند که همگی مشابه و یکدست هستند. این گل حاوی ۵ عدد کاسبرگ است که تقریبا ۳ تایی آن ها دارای زائدی نسبتا بزرگ در لبه می باشند. سطح خارجی این کاسبرگ ها سبز تیره بوده و حالتی کرک مانند دارد. زوائد نام برده در زیر میکروسکوپ، نارنجی رنگ می باشند. از طرفی سطح داخلی کاسبرگ دارای کرک های متراکم و سفید رنگ است. البته این کرک ها در لبه های خارجی هر کدام از کاسبرگ ها نیز قابل مشاهده هستند. در هنگام غنچه بودن گل، طول کاسبرگ از طول گلبرگ نیز بیشتر است. در نوع گل سرخ لواسامات، بعد از باز شدن گل، طول کاسبرگ با طول گلبرگ ها مساوی می شود.

تعداد پرچم های این گل به ۱۰۰ عدد می رسد که همگی رنگی زرد دارند و در کنار هم قرار گرفته اند. گلبرگ های گل محمدی در پایین ترین نقطه، یک تا خوردگی دارند که در میان آن یک بساک کامل دیده می شود.

دمگل های گل محمدی ابعادی نامساوی دارند و با کرک های فراوان و نوک تیز پوشانده شده اند. در فرایند گلاب گیری، در کنار اصل گل، از این دمگل ها نیز استفاده می شود.

پرورش گل محمدی

گل محمدی نوعی گل رز است که چون حاوی مواد عطر آگین و پر خاصیت است، در صنعت گلاب گیری، تهیه شهد، اسانس و عطر استفاده بسیاری دارد. این گل به رز دمشقی نیز معروف است چرا که پیشتر، دمشق مرکز صدور عصاره این گل به اروپا بوده است. هر چقدر گل با کیفیت تر باشد اسانس بیشتر و با کیفیت تری بدست خواهد آمد ، کیفیت گل به عوامل مختلفی نظیر آب و هوا ، خاک منطقه و رسیدگی به گلها بستگی دارد منظور از رسیدگی ، سم پاشی، هرس و دادن کود مناسب به این گیاه است ، کود دهی مناسب تاثیر چشم گیری در کیفیت گلهای محمدی دارد.

پیشینه استفاده از این گل به دوره هخامنشیان در استان فارس بر می گردد. همچنین در دوره های دیگر تاریخ مثل صفویه نیز گل محمدی به عنوان منبع اصلی تهیه عطر و روغن، مورد استفاده بوده است و این گل، تاریخچه ای به درازای تاریخ ایران زمین دارد. امروزه نیز کشور ما در زمینه راه اندازی و استفاده از انواع روش تولید گلاب پیشرو می باشد. به نحوی که مزارع این گل به صورت عمده در ۱۴ استان کشور وجود دارد و فعالیت های گلاب گیری نیز در فصول مختلف انجام می شود.

حضور ترکیبات شیمیایی موثر و عطر آگین و همچنین مملو از خاصیت های درمانی را می توان در رنگ خاص این گل دریافت. گل محمدی گلبرگ هایی رنگی دارد که رنگ آن ها در طیفی از صورتی روشن تا سرخ روشن قرار دارد. این رنگ همانطور که گفته شد به علت حضور این مواد موثره تجلی می یابد.

محصول عمده گل محمدی گلاب است. البته گلبرگ خشک شده گل محمدی و اسانس یا جوهره این گل نیز کاربرد بسیاری دارد. این فرآورده ها در زمینه غذایی و خوراکی بیشتر از سایر زمینه ها مورد استفاده قرار می گیرند. اگر چه کاربردهایی را نیز در زمینه های دارویی، عطر سازی و فرآورده های بهداشتی و آرایشی نیز دارند. همچنین در ترکیب بسیاری از شربت و شهد ها، مربا ها و مواد موثره بستنی و دسر نیز به کار می روند.

از فرآیند گلاب گیری و در پایان تقطیر، مایع سیاهی به نام عنبر گل باقی می ماند که در کنار بوی خوش و خاصیت عطر آگینی ، جهت درمان درد های عضلانی نیز موثر است. در بسیاری از روش هایی که به عنوان روش تولید گلاب مورد استفاده قرار می گیرند، این عنبر گل جداسازی و جمع آوری می شود تا پس از فرموله شدن در کاربرد های مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

روش تولید گلاب

روش تولید گلاب یکی از راه های بهره برداری و تهیه محصول از گل محمدی است که از اهمیت بسیاری در مراحل گلاب گیری برخوردار است. گلاب، شهد و عصاره گلبرگ گل محمدی است که از جمله عرقیجات بسیار پرکاربرد و پر خاصیت به شمار می رود. گلاب از قدیم الایام در فرهنگ، رژیم غذایی و مواد دارویی جایگاهی بسیار مهم داشته است و امروزه نیز کماکان به عنوان یکی از اصلی ترین و مهم ترین عرقیجات مورد استفاده قرار می گیرد.

البته شایان ذکر است که گلاب و جوهره گل محمدی، تنها فرآورده ارزشمند این گیاه گل دار نیست. از گل محمدی محصولات مختلفی استخراج و به دست می آید که هر یک در زمینه ای موثر هستند و مورد استفاده قرار می گیرند. از این رو می توان در برخی موارد روش تولید گلاب، محصولات دیگر را نیز به عنوان محصول جانبی فرآیند، جمع آوری و مورد استفاده قرار داد.

روش های مختلف تولید گلاب

فرآیند استخراج جوهره این گل و تهیه گلاب، اساس ثابتی دارد ولی ممکن است روش تولید گلاب و نحوه انجام مراحل این فرآیند متفاوت باشد. انتخاب روش تولید گلاب مناسب، نه تنها سبب بالا رفتن بازدهی و جمع آوری گلاب بیشتر می شود، بلکه سبب می شود که حداقل گلاب و عصاره از دست برود یا خاصیت خود را از دست بدهد.

اما روش تولید گلاب، هر طور که باشد، مبتنی بر تقطیر است. همه اجزای گلبرگ گل محمدی در یک حلال آلی حل می شوند و سپس به روش تقطیر جز به جز جداسازی می شوند. یکی از این اجزا، جوهره خوش عطر و با ارزشی به نام گلاب است. اگر چه همانطور که گفته شد، سایر مواد و اجزا نیز ممکن است ارزشمند باشند و پس از جداسازی مورد استفاده قرار بگیرند.

در روش تولید گلاب سنتی، این فرآیند به وسیله دیگ تبخیر و اتصالات ساده ای انجام می شود. همچنین به وسیله برخی واشر ها و قطعات لاستیکی، محفظه تبخیر تحت فشار قرار داده می شود تا به عمل تبخیر در دمای نه چندان بالا، کمک شود. در نهایت اجزای تبخیر شده از لوله های آلومینومی مبرد عبور کرده و تقطیر می شوند. مایعات تقطیر شده و گلاب نیز در یک ظرف مسی به نام پاچ جمع آوری می شوند.

پاچ گلاب گیری در تماس با مایعات سردی قرار دارد تا به تقطیر گلاب کمک کند. در طی این فرآیند که معمولا از ۵ الی ۷ ساعت به طول می انجامد، ۱.۵ کیلوگرم گلاب از ۱ کیلوگرم گل محمدی حاصل می شود، که ۵۰۰ گرم اولیه از غلظت و کیفیت بسیار بهتری برخوردار می باشد.

اما در روش تولید گلاب صنعتی، همه این فرآیند، این بار با دستگاه های مکانیکی و تحت فشار و دمای ایده آل برای تبخیر و تقطیر انجام می شود. همچنین گل محمدی با آب داغ شستشو می شود و محصولات جداسازی شده از صافی هایی نیز عبور داده می شوند. به این ترتیب راندمان کار بسیار بالا می رود. توجه داشته باشید که راندمان تولید و تهیه گلاب و همچنین حفظ کیفیت و مرغوبیت گلاب در تولید صنعتی اهمیت بسیاری دارد.

فرآیند در فشار نسبتا بیشتر از فشار اتاق و در دمای تقریبا ۸۰ درجه سلسیوس انجام می شود. محصول نهایی و گلاب تهیه شده نیز از لحاظ ویژگی های فیزیکی و میکروبی نیز استاندارد می شود و سپس تحت فرآیند های بسته بندی قرار می گیرد. 

گلاب خوب را چگونه تشخیص دهیم

برای تشخیص گلاب تقلبی از گلاب اصل باید چند نکته را مد نظر داشت ، اول اینکه اگر گلاب تقلبی باشد در طول ۱۲ ماه پس از خرید عطر گلاب کم و طعم آن تغییر می کند ولی اگر اصل باشد نه تنها عطر و طراوت آن کم نمی شود بلکه بیشتر خواهد شد .

اگر می خواهید سریعا تشخیص دهید گلاب اصل و یا تقلبی ، ابتدا در آن را باز کنید و مقداری از آن را بنوشید در حال نوشیدن عطر و طعم آن را بچشید اگر طعم تلخی و گس آن زیاد بود به احتمال قوی گلاب اصل است ولی اگر غیر از این بود و حتی سوزاندن نوک زبان و دهان شد این گلاب تقلبی می باشد حتما در نظر داشته باشید در گلاب اصل هیچ ذرات معلقی و رسوبی وجود ندارد .

همچنین گلاب مرغوب، تحت لیسانس و گواهی های استانداری می باشد که تایید کننده ویژگی های تخصصی تر آن هستند.

به عنوان مثال، گلاب مرغوبی که از یک روش تولید گلاب ایده آل تهیه شده و به دست آمده باشد، بار میکروبی استانداردی دارد و در شرایط اسیدی- قلیایی یا pHاستاندارد به سر می برد. همچنین برچسب هایی که نشان دهنده وضعیت سلامت و کیفیت آن باشد را نیز بر روی بسته بندی خود داراست.

* این مطلب صرفا یک خبرآگهی است و خبرگزاری مهر در خصوص محتوای آن هیچ نظری ندارد.