به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله دکتر سید مصطفی محقق داماد، رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم و استاد فلسفه اسلامی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در همایش "صلح از منظر اسلام و مسیحیت" که در روزهای 3 و 4 می (13 و 14 اردیبهشت) در واتیکان ایتالیا برگزار شد درباره صلح در فرهنگ و ادبیات اسلامی سخنرانی نمود.
دکتر محقق داماد در مقاله ای که به این همایش ارائه کرده آورده است: بعضی از دانشمندان غربی که درباره فرهنگ اسلامی به طور عام و قوانین اسلامی به طور خاص مطلب نوشته اند مراجع موثق و اصلی را نادیده گرفته و بر منابع کم اهمیت و فرعی تکیه کرده اند. آنها گاهی اوقات با در پیش گرفتن ساده‌ترین راه و با عمومی‌سازی عقاید خاص به سمت نتایج سطحی و نادرست پیش رفته‌اند.
وی در ادامه می گوید: یکی از اشتباهات این است که گفته می شود قوانین اسلامی در رهبری حکومت در روابط بین‌الملل براساس قوانین جنگ بنا شده‌اند. این دیدگاه شاید تا اندازه‌ای با رفتار و یا صحبت بعضی از مسلمانان تایید شده باشد اما متون اصیل موثق در اسلام موید دیدگاهی کاملا مخالف این دیدگاه هستند. به عبارت دیگر صلح مطلوب اسلام به عنوان یک اصل اساسی در حکومت شناخته می‌شود. این متون، جنگ را تنها در موارد استثنایی و البته قانونی صلاح دانسته‌اند و هیچ‌کسی نمی‌تواند این متون صریح الهی را رد کند.
دکتر محقق داماد با تاکید بر این نکته که واژه اسلام از کلمه صلح گرفته شده است و معنای ضمنی آن توکل بر خواست خدا در جهت رسیدن به آرامش و صلح ذهنی است گفت : در بعضی از آیات قرآن، رهبر اسلامی به مثابه نوری تشبیه شده است که همگان را از تاریکی به سوی صلح و امنیت هدایت می‌کند. (قرآن، 5، 15ـ16) یکی از اسامی خاص و مقدس خدا که در قرآن بدان اشاره شده (قرآن، 59 ، 23) صلح (اسلام) است و مسلمانان در نمازشان به دفعات در طول روز تکرار می‌کنند.
وی همچنین بر این نکته تاکید دارد که کلمه صلح بیش از صد بار در قرآن آورده شده، در حالی که کلمه «جنگ» تنها در شش آیه استفاده شده است. (قرآن 2، 279 ، 5، 33 ، 8، 57، 9، 107 ، 47، 4)
موضوع دیگری را که دکتر محقق داماد بررسی می کند "اصل برابری" است و در این باره می گوید: آزادی و برابری دو رکن اصلی حقوق بشر هستند که در دموکراسی کلاسیک تعریف شده اند. در کنار آزادی، با تمام شکل‌هایش، برابری کفه دیگر ترازوی حقوق بشر را شکل می دهد و به دلیل رابطه نزدیک با صلح و برادری در میان انسان‌ها شایسته توجه خاص است. اصل برابری یکی از اصول مهم و مقدس در دین اسلام است. اسلام می‌گوید که همه انسان‌ها، بدون توجه به تفاوت در نژاد، ملیت، رنگ و مذهب، از نظر حقوق و وظایف در مقابل قانون برابرند. تقوا تنها معیار برتری در اسلام است. این نکته اساسی در این آیات قرآن آورده شده است.
وی در ادامه می افزاید: در مرحله اول اصل برابری بر اساس وظایف دینی بنا شده است. این وظایف تمام مومنان را بدون توجه به تمایزاتی که بین یک بومی و یک غریبه، یک مرد و یک زن، یک سفیدپوست و یک سیاه‌پوست وجود دارد، در یک جایگاه قرار می‌دهد. به همین دلیل در مسجد و در زیارت کعبه مسلمانان فقیر و غنی، عرب و غیر عرب دوشادوش یکدیگر بدون هیچ اختلافی به عبادت می‌ایستند. دوم اینکه این اصل در مورد روابط جهانی نیز صادق است. تمام افراد دارای حقوق و وظایف یکسانی هستند. این قانون موجب می‌شود که مسلمانان به غیرمسلمانان اجازه سکونت در محدوده سرزمین اسلامی را بدهند.
اصل تساهل و برادری جهانی در اسلام دیگر موضوعی است که در سخنرانی ارائه شده به همایش "صلح از منظر اسلام و مسیحیت" بررسی می شود.
دکتر محقق داماد در این باره می گوید: همکاری بین ادیان و جوامع دینی متفاوت در عصرهای تاریخی مختلف را می‌توان در چهار مرحله برشمرد 1 - تعصب و عدم وجود تحمل 2 - تحمل منفی 3 - درک و ارتباط دوطرفه 4 - همکاری مثبت. مرحله نخست به دلیل موجود تعصبی کور، تحجر و عدم وجود تحمل که ناشی از اعتقادی کور و ناآگاهانه است، به وجود می‌آید. ویژگی‌های مشخص این مرحله، سرسختی، لجاجت و محدود شدن روابط به تعصب، تحجر، دشمنی شخصی و در بعضی موارد سرشار از آشوب، انقلاب و جنگ است. بعضی اوقات این تعصبات دینی بین فرقههای مختلف یک دین باعث درگیری‌های درونی و جنگ‌های فرقه‌ای می‌شوند نمونه‌های آن را در بین فرقههای مختلف مسیحی و اسلامی به کرات شاهد بوده‌ایم. نمونه‌هایی از تحمل مذهبی و تعصب‌گرایی در عصر حاضر نیز دیده می‌شوند. به عنوان مثال جنبش صهیونیستی در فلسطین و یا درگیری بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها در شمال ایرلند. البته نباید تغییر موضعی که در عصر حاضر اتفاق افتاده را نادیده بگیریم.
وی در ادامه می افزاید: امروز تمایل خاصی برای کنار گذاشتن این افراط‌گرایی‌ها و جایگزین کردن تفکر آزادی مذهب ایجاد شده است. البته این تغییر جهت در آغاز با گونه‌ای تحمل منفی مملو از ترس، احتیاط، عدم اعتماد و ترس از همکاری همراه است.
در مرحله بعدی نیاز به وجود درک و ارتباط دو طرفه بین ادیان مختلف احساس می‌شود که این امر ناشی از تبلیغ و ترویج علم و توسعه ارتباطات و روابط فرهنگی و تجاری است. و در مرحله آخر این گفت‌وگو شاهد تغییری اساسی در موقعیت سابق هستیم. تحمل منفی که در اثر ترس و احتیاط ایجاد شده بود کم‌کم تبدیل به همکاری براساس درکی دوجانبه و دریافتی صحیح می‌شود.
خطر تقابل بین ادیان، مساله‌ای نیست که از درون ادیان برخاسته باشد بلکه بیشتر ماحصل مکاتب فلسفی مادی‌گرای مدرن است که درصدد به چالش کشیدن مذاهب برآمده‌اند و این وظیفه هر مذهبی است که اصالت و میراث گذشتگانش را حفظ کند. اسلام و مسیحیت باید با همکاری دوجانبه ارزش‌ها و ایده‌آل‌های روحانی ذی‌قیمت را حفظ کنند و همه انسان‌ها را تحت لوای خدای یگانه، گرد هم آورند.
از دیگر موضوعاتی که در این سخنرانی مورد بررسی قرار گرفتند می توان به رسوم در تعامل مذهبی، درخواست صلح، مناظره با اهل کتاب، برادری دینی، برادری جهانی اشاره کرد.
نظر شما