«زینب»؛ نامی که خداوند انتخاب کرد

به گزارش خبرگزاری مهر، رونامه «صبح نو» نوشت: سید نورالدین جزایری از علما محقق قرن ۱۴ است که کتاب «خصایص زینبیه» را به رشته تحریر درآورده است این کتاب در آینده‌ای نزدیک با عنوان «و اینگونه است زینب» در انتشارات کتاب جمکران به چاپ خواهد رسید در چاپ جدید این کتاب سعی شده که متن با ادبیات و ذائقه ادلی خواننده امروزی همخوانی داشته و مستندات محتوا نیز استخراج و به کتاب اضافه شود همه آنچه از کتاب «خصایص زینبیه» درباره فضائل حضرت زینب (س) ذکر می‌شود از کتابی است که توسط نشر جمکران به زودی روانه بازار خواهد شد.

شباهت زینب به اباعبدالله (ع) در هنگام تولد
آیت‌الله سیدنورالدین جزایری در کتابش درباره فضائل حضرت زینب؟ (س) در هنگام تولد می‌نویسد: «زینب که در همه حال یار و یاور برادرش حسین بود، هنگام تولدش نیز با برادر شباهت داشت؛ زیرا پس از ولادت، جبرئیل امین مصیبت‌هایی را که بر او خواهد رفت، برای رسول خدا برشمرد؛ تاآنجاکه وقتی قنداقه مبارکش را به دست پدربزرگ مهربانش دادند، به گریه افتاد. در تاریخ آورده‌اند: پس از تولد دختر بزرگ علی و فاطمه، رسول خدا را خبر کردند. ایشان به منزل دامادش رفت و به فاطمه فرمود: «دختر عزیزم، دخترک تازه‌به‌دنیاآمده‌ات را به من بده». وقتی فاطمه چنین کرد، حضرت، زینب را به سینه چسباند و صورت مبارک خود را بر صورت کوچک او گذاشت و چنان با صدای بلند گریست که اشک بر محاسن شریفش روان گشت. فاطمه فرمود: «ای پدر عزیزم، خداوند هیچ‌گاه چشمانت را گریان نسازد! این گریستن شدید به چه دلیل است؟».فرمود: «فاطمه جانم، بدان که این دخترک زیبا پس از من و تو، مصیبت‌های بسیاری را به چشم خواهد دید».در این هنگام فاطمه به گریه افتاد و فرمود: «یا رسول‌الله، ثواب کسی که بر او و بر این مصیبت‌هایی که فرمودید، گریه کند، چه خواهد بود؟» رسول خدا فرمود: «ای پاره تن و روشنی دو دیده‌ام، ثواب کسی که بر دخترکت گریه کند، همانند کسی است که بر مصیبت‌های برادرانش، حسن و حسین گریه کند» و در این حال نام زیبا و جاودان «زینب» را برای نوزاد فاطمه برگزید.

زینب به چه معناست؟
نویسنده «خصایص زینبیه» در ادامه به ریشه کلمه زینب اشاره می‌کند. او به دو معنای زینت پدر و فربهی می‌رسد و می‌نویسد: «نام زیبای بانو را همگان «زینب» گفته‌اند و برای آن چند معنا برشمرده‌اند: به معنای زینت پدر، به معنای فربهی، به معنای درخت خوش‌رویِ نیکومنظر، و به معنای بَلاکِش.

الف) زینت پدر (زین آب): این معنا به نظر بهترین توجیه برای «زینب» است. «زین ابیها» همچون «امّ‌ابیها» لقب مادرش است و حذف الف «آب» از «زین آب» و تبدیل شدن آن به «زینب»، هم برای راحتی در بیان این واژه و کثرت استعمال آن است و هم - شاید حکمت اصلی آن - مسأله اتصال معنوی و حقیقی میان پدر و دختر باشد که این حذف «الف»، همان اندک‌فاصله میان پدر و دختر را حذف می‌کند. به‌هرروی، زینب نه‌تنها زینت پدر، که زینت عالَم بود و پدری که چنین دختری دارد، رواست که بر عالمیان فخر بفروشد و به واقع با میلاد زینب کبری دیده جهان و جهانیان از نور وجود او روشن و نورانی گردید.

ب) فربهی: این معنا به‌دلیل جمع شدن همه کمال‌های انسانی در اوست؛ زیرا فربه‌شدن از امور نسبی است و مثلاً فربهی حیوان به کثرت گوشت و پیه است، و فربهی درخت به کثرت شاخ، برگ و میوه است، و فربهی انسان به وفور ویژگی‌های نیکو و پسندیده در آن شخص است. پس کمال انسان به اخلاق اوست و چون دختر علی و فاطمه مجمع همه خوبی‌ها بود، زینب نامیده شد.

ج) درخت خوش‌رویِ نیکومنظر: عرب‌ها رسمی دارند که هر شخص بزرگ یا چیز نفیسی را به درخت مانند کنند: «سخن پاک همچون درختی پاک است» و «من و علی از یک درختیم». پس چون آن بانو انسانی بزرگ، سبب بقای دین، نگهبان خاندان حضرت رسول و شفاعت‌کننده گنهکاران بود، ایشان را به معنای درخت خوش‌بویِ نیکومنظر، یعنی زینب نامیدند. خوش‌بویی زینب به‌واسطه نزدیکی به پنج‌تن آل‌عبا و نیکویی منظرِ بانو به‌واسطه چهره دلربای ایشان است.

د) بَلاکِش: برخی گفته‌اند زینب را به‌دلیل آن همه بلایی که در تقدیرش نگاشته شده بود و باید آن‌ها را متحمل می‌گردید، «زینب» نامیدند و زینب کسی است که بلای بسیاری را باید تحمل کند.

اسرار حروف «زینب»
همیشه در اسم‌ها سری نهفته است. این مطلب در اسامی ائمه اطهار و اهل بیتش بیشتر مشهود است. نویسنده کتاب «خصایص زینبیه» در اسم حضرت زینب دقیق شده و به این نتایج رسیده است: واژه «زینب» چهار حرف دارد یا به لحاظ «الف حذف‌شده» در «زین آب»، پنج حرف، و هرکدام از این حروف، سرّی در خود پنهان کرده است.

ابتدا زینب را بنا بر چهار حرف بیان می‌کنیم:
* «ز» کنایه از مادرش زهراست؛ زیرا کمال‌های مادی و معنوی مادر به دختر گرامی‌اش به ارث رسید.
* «ی» کنایه از پدر بزرگوارش، علی است و اینکه چرا در اینجا مادر بر پدر مقدم گردیده، به‌دلیل جنسیّت دختر است که به مادر مانند است.
* «ن» کنایه از دو برادرش، حسنین است.
* «ب» کنایه از جد بزرگوارش، رسول خدا است: «النّبیُّ الأمّیُّ الْعَرَبی؛ پیامبر درس‌ناخوانده عرب‌زبان».
و بنا بر پنج حرف: «ا» اشاره به احمد، «ن» اشاره به حسن و «ی» اشاره به حسین است. بانو از هریک از پنج‌تن آل عبا بخشی از کمال‌ها را گرفته است و خداوند اراده کرد این کمال‌های انسانی بر مردم آشکار شود. به همین دلیل، خود برای دخترِ تازه‌رسیده علی و فاطمه نامی برگزید که مظهر مقامات بانو باشد، تا مردمان ایشان را بشناسند و با توسل به آن حضرت، نزدیک شدن به خداوند را بخواهند. به‌هرروی، خداوند نام زینب را برگزیده است.

«عالمه غیرمعلّمه»
حضرت زینب چند لقب داشته است. یکی از آن‌ها «عالمه غیرمعلّمه» است. نویسنده کتاب اینچنین این لقب را شرح می‌دهد: هنگامی که بانو برای کوفیان با سخنان آتشین خود سخن راند و قلب‌های چونان سنگ آن‌ها را منقلب ساخت، امام سجاد برای آنکه همگان بدانند آن دُرّ صدف ولایت چه مقامی نزد خداوند دارد، فرمود: «عمه جان، آرام باش. گذشته عبرت آینده است و تو الحمدلله بی‌آنکه کسی به تو آموخته باشد، دانایی و بی‌آنکه کسی به تو فهمانده باشد، فهیمی»

علم آن بانو را از برخی وقایع تاریخی می‌توان به‌دست آورد: یکی آنکه، در ایام حکومت پدر بزرگوارش در کوفه، زینب کبری در منزل خود برای زنان تفسیر قرآن می‌گفت. یک روز که ایشان در حال تفسیر آیه «کهیعص» بود، امام وارد شد و فرمود: «ای نوردیده، این آیه رمزی برای مصیبت‌هایی است که بر شما عترت پیغمبر وارد خواهد آمد» و سپس مصیبت‌هایی را بر ایشان خواهد رفت، برای دخترش شرح داد و در این حال، ناله و فغان زینب کبری به هوا برخاست. من می‌گویم نمی‌دانم آن بانوی والا که از شنیدن شرح آن سختی‌ها چنین به گریه افتاد، هنگامی که آن مصیبت‌ها را به چشم دید، چه حالی پیدا کرد. این‌ها همه نشان می‌دهد که عظمت رویداد جانسوز عاشورا به چه اندازه بوده است.دوم و سوم، سخنرانی‌های آتشین ایشان در کوفه و شام مقام علمی زینب کبری را ثابت می‌کند. به‌راستی که ایشان در این مقام، همانند مادر ارجمندش، فاطمه زهراست که در موضوع فدک سخن راند و منافقان مدینه را محکوم کرد.
 

شریک برادر
زینب از چند نظر شبیه برادرش سیدالشهداء است: یکی آنکه، سیدالشهداء معامله گران‌بهایی با خداوند متعال انجام داد: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم؛ به‌راستی که خداوند جان و مال مؤمنان را خریده است». ایشان مصداق حقیقی این آیه بود؛ زیرا حسین مال، جان، روح، خون، میوه دل، همسران و دختران، بلکه همه هستی و وجود خود را تقدیم خداوند کرد و در مقابل این معامله سترگ، مالک بهشت و صاحب علم شفاعت گردید. خواهر هم در همه این راه، کمک‌کار و شریک برادر بود و به‌یقین چنانچه زینب نبود، «کربلا در کربلا می‌ماند» و این معامله، ناتمام به حال خود رها می‌شد. دوم اینکه، زینب در تمامی گرفتاری‌ها و رنج‌های حسین از زمان خروج از مدینه تا مکه، کربلا و سفر شام، همراه و شریک برادر بود. سوم اینکه، زینب در تمامی اجرها و ثواب‌های بی‌حد، شریک و یار برادر ارجمند خویش بود.چهارم اینکه، زینب در مقام شفاعت گناهکاران امت نیز شریک و یار برادر ارجمند خویش خواهد بود.پنجم اینکه، خواهیم گفت که زینب در اینکه همه فایده‌ها و فیض‌ها را به خلق رسانده، به‌ویژه در نعمت حیات و هدایت که برترین نعمت‌ها هستند، شریک و یار برادر خویش است. ششم اینکه، گفتیم که زینب در امر بقای دین «شریکة الحسین» و با برادر بزرگوارش همراه است.