به گزارش خبرنگار مهر، صبح امروز دکتر سعید زیبا کلام، استاد فلسفه علم دانشگاه تهران، در نشست «روش شناسی نیوتن» که در تالار کمال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت : فیزیک نیوتن در یک خلاء ارزشی، معنوی، نظری متولد نشد و نیوتن یک ماشین فوق العاده نبود، بلکه هم چون هر انسانی بشدت متاثر از زمینه و زمانه خود بود.
دکتر سعید زیباکلام در آغاز سخن به گفتار مشهور اینشتین در سخنرانی هربرت اسپنسر در سال 1933 اشاره کرد و گفت: در میان دانشمندان علوم ریاضی، طبیعی، انسانی و تجربی مشهور است که در میان عالمان، فیزیکدانها از بقیه بیشتر به روش کار خود درست یا غلط آگاه هستند، این در حالی است که اینشتن معتقد است که «اگر می خواهید از فیزیکدانان نظری درباره روشهایی که به کار می برند، دریابید محکم به یک اصل بچسبید: به حرفهای آنها توجه نکنید، به اعمالی که می کنند نگاه کنید».
دکتر زیبا کلام در ادامه با اشاره به تاثیر عمیق تفکر فلسفی در کار فیزیکدانهای بزرگ گفت: به نظر می رسد ممکن باشد که فیزیکدان بزرگی چون اینشتین بتوانند از چارچوب و پارادیم فکری حاکم بر خود خارج شوند و عدم همسازی و سازگاری میان قول و فعل فیزیکدانها را مشاهده کنید.البته این ناسازگاری منحصر به علوم طبیعی نیست و در حوزه علوم انسانی و بخصوص فلسفه مشاهده می شود.
دکتر زیباکلام سپس به روش شناسی نیوتن اشاره کرد و گفت: در مورد روش شناسی او می توان از دو دیدگاه بحث کرد، نخست اینکه نیوتن درباره روش کار خود چه گفته است و دوم اینکه روش نیوتن در عمل چه بوده است. برای یافتن پاسخ این دو سوال باید به بازسازی و استخراج روش نیوتن در آثار او پرداخت. مهمترین آثار نیوتن در این زمینه عبارتند از «اصول ریاضی فلسفه طبیعی» و «علم الابصار».
وی سپس به بررسی کتاب "علم الابصار" پرداخت و گفت: این کتاب که نخست در سال 1704 منتشر شد شامل سه فصل و یک بخش پایانی حاوی پرسشهایی مهم است. مباحث کتاب در مورد نورشناسی، مباحث رنگها، خواص نور رنگی، پدیده تداخل و ... است و کتاب با این گفتار مهم آغاز می شود:«هدف من در این کتاب تبیین خواص نور توسط فرضیه نیست، بلکه طرح و اثبات آن خواص توسط استدلال و آزمایش است». نیوتن پس از این جمله هیچ اشاره ای به مفاهیم بسیار مهم «استدلال»، «فرضیه»،«آزمایش» و «اثبات» نمی کند، گو اینکه تنها اشارات روش شناختی کل کتاب در همین یک جمله خلاصه می شود.
دکتر زیبا کلام در ادامه با اشاره به سابقه نوشته های دیگر نیوتن گفت: نیوتن تا پیش از آن در دیگر اثر مهمش «اصول ریاضی فلسفه طبیعی»(1687) به هیچ وجه از فرضیه سازی و به کاربستن روشهای ریاضی در اثبات فرضیه ها اجتناب نمی کند. البته رابرت هول مورخ بزرگ قرن 17 نشان می دهد که نیوتن در علم الابصار هم باز به همان شیوه های قبلی تمسک می جوید و همان حرف های قبلی خود را تکرار می کند، با این تفاوت که این بار تنها شیوه و اسلوب ارائه نظریاتش تغییر کرده است.
وی افزود: او با توجه به شرایط و اقتضای موضوع و امکانات موجود، مفهومی ریاضی، نظری و آزمایشی و هر آنچه را که مورد نظر بوده است انجام داده است. بنابراین در کارهای بعدی او نه محتوا تغییر کرده و نه روش. تنها اسلوب و شیوه بیان تغییر می کند.
دکتر زیباکلام ضرورت تغییر این اسلوب را شرایط اجتماعی و ضرورتهای فرهنگی، تاریخی معرفی کرد و گفت: نیوتن یک ماشین خارق العاده نبود و همچون هر انسان دیگری در زمینه ای ارزشی، معنوی، نظری پرورش یافت، در زمانه او فلسفه مکانیکی گسترش می یافت و او که بشدت از مناقشات و مباحثات علمی گریزان بود، مجبور شد برای گریز از این مسائل، مباحث خود را در اسلوبی جدید ارائه کند.
نظر شما