امکان علمی عمر طولانی حضرت مهدی/ نظریه شهیدصدر در عمر طولانی امام

امکان علمی عمر طولانی

بیشتر کسانی که در دوران معاصر درباره طول عمر امام زمان (ع) کتاب یا مقاله نوشته‌اند، با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علوم زیستی و بر اساس نظریه‌های جدیدی که درباره پیری و عوامل آن مطرح شده است، دست یافتن به عمر طولانی را امری کاملاً امکان‌پذیر و منطبق بر نظریه‌های علمی دانسته و بر همین اساس به توجیه علمی عمر طولانی امام مهدی (ع) پرداخته‌اند. [۱]

شهید سیدمحمدباقر صدر در این زمینه می‌نویسد:

«از نظر دانش امروز مشکلی از جهت نظری در این زمینه وجود ندارد. این موضوع در حقیقت بستگی به نوع تفسیری دارد که علم فیزیولوژی از پدیده پیری ارائه می‌دهد. آیا پدیده پیری از یک قانون طبیعی سرچشمه می‌گیرد، قانونی که بر بافت و سلول‌های انسان حاکم است و پس از رسیدن به رشد کامل به تدریج سلول‌ها سخت شده و توانایی کاری‌اش کم می‌گردد و در نهایت از فعالیت باز می‌ماند؟ آیا بدنی هم که از هرگونه تأثیر خارجی مصون بوده محکوم به فنا است؟ یا اینکه این فرسودگی و ناتوانیِ بافت‌ها و سلول‌ها در کارایی فیزیولوژی، نتیجه نبرد با عامل خارجی؛ مانند میکروب‌ها و یا مسمومیت است که از راه پرخوری یا کار سنگین یا دیگر عوامل، به وجود می‌آید؟

این پرسشی است که امروزه علم از خود می‌کند و تلاش دارد برای آن پاسخی بیابد. البته جواب‌هایِ علمیِ زیادی هم تاکنون به آن داده شده است.

اگر ما آن نظر علمی را بپذیریم که می‌گوید ناتوانی و پیری، نتیجه نبرد و کشمکش با عوامل مشخص خارجی است، معنایش این می‌شود که از جنبه نظری امکان دارد وقتی بافت‌هایِ تشکیل‌دهنده جسمِ انسان را از عوامل تأثیرگذار دور نگه داریم، حیات طولانی شود و در نهایت بر پدیده پیری فایق آید.

اگر نظریه دیگر را بپذیریم که می‌گوید پیری یک قانون طبیعی برای سلول‌ها و بافت‌های زنده است؛ به این نتیجه می‌رسیم که آنها تخم نیستی را با خود حمل می‌کنند و زمانی به مرحله ناتوانی و پیری رسیده در نهایت می‌میرند، ولی ما می‌گوئیم: حتی اگر این نظریه را هم بپذیریم معنایش این نیست که هرگز این قانون طبیعی انعطاف‌پذیر نباشد بلکه این قانون بر فرض ثبوت، قانون انعطاف‌پذیری است؛ زیرا ما در زندگی خود می‌بینیم و دانشمندان در آزمایشگاه‌های علمی خود مشاهده می‌کنند که پیری یک پدیده فیزیولوژی است و وابسته به زمان نیست. گاهی زود فرا می‌رسد و گاهی با فاصله زمانی بیشتری آشکار می‌شود. گاهی فردی بسیار مسن، نشانه‌ای از پیری بر تن ندارد. به این موضوع پزشکان هم اعتراف دارند. بلکه دانشمندان توانسته‌اند عملاً از انعطاف‌پذیری این قانون که تصور می‌رود طبیعی باشد، بهره برده و عمر برخی حیوانات را صدها بار نسبت به عمر طبیعی‌شان بیشتر کنند و این کار با ایجاد زمینه‌ها و عواملی بوده است که کاربری قانون پیری را به تأخیر می‌اندازد.

پس ثابت شد که تأخیر عملکرد این قانون با ایجاد زمینه‌ها و عوامل مشخص، از نظر علمی ممکن است. گرچه هنوز علم نتوانسته است نسبت به انسان این تأخیر را پیاده کند و این هم فقط به خاطر این است که انسان نسبت به دیگر جانوران، مشکلِ خاصِ خود را دارد و این بدان معناست که از جهت علمی با توجه به موضع‌گیری‌های پویای دانش امروزی، هرگز مانعی در راه وقوع طول عمر انسان، وجود ندارد، چه اینکه پیری نتیجه کشمکش و برخورد با عوامل خارجی باشد و چه نتیجه قانون طبیعی سلول‌ها که خود راه فنا می‌پیمایند.

بنابر آنچه گفته شد، درباره عمر حضرت مهدی (ع) و در پاسخ به ابهامات، بایستی گفت: طول عمر برای انسان، از نظر منطق و علم امری ممکن است و علم تلاش می‌کند به تدریج این امکان نظری را به امکان عملی تبدیل سازد.

وقتی از نظر منطق و علم، امکان وقوع عمر طولانی ثابت شد و معلوم گشت که دانش بشری در راه تبدیل امکان نظری به امکان عملی است. دیگر جایی برای استبعاد تحقق این مسئله برای شخص امام زمان باقی نمی‌ماند؛ جز این اعجاب که چگونه حضرت مهدی (ع) توانسته است بر علم پیشی گیرد و قبل از اینکه دست علم به سطح این تحول؛ یعنی امکان فعلی برسد، آن حضرت توانسته باشد امکان نظری را به امکان عملی تغییر دهد؟!

این همانند کسی است که در کشف دارویِ بیماریِ صرع و سرطان بر علم، پیشی گرفته باشد.

اگر مشکل همین باشد که چگونه اسلام اسلامی که عمر این رهبر را طراحی کرده است در این زمینه، بر حرکت علم پیشی گرفته و چنین تحولی را ایجاد کرده است؟ جوابش این است که: این تنها موردی نیست که اسلام از کاروان علم، پیشی گرفته است.

آیا شریعت اسلام در مجموع، سال‌های سال بر حرکت علم و تحولات طبیعی فکر انسان، پیشی نگرفت!؟

آیا شریعت اسلام به طرح شعارهای زیربنایی در امور اجرایی نپرداخت که انسان‌ها پس از گذشت صدها سال، شایستگی رسیدن به آن را یافتند!؟

آیا شریعت اسلام، قوانینی حکیمانه نیاورده است که انسان تا زمان گذشته نزدیک، اسرار علل آن را نمی‌توانست درک کند!؟» [۲]

سه امکان عمر طولانی با اعجاز الهی

برخی نویسندگان برای اثبات امکان عمر طولانی امام مهدی (ع)، به قدرت بی‌پایان خدای تعالی در تحقق اراده خود استدلال کرده و این موضوع را یکی از مصادیق اعجاز الهی دانسته‌اند. این استدلال بر مقدمات زیر استوار است:

۱. بر اساس دلایل قطعی و تردیدناپذیر، تعداد پیشوایان معصوم از نسل پیامبر اکرم (ص) که جانشینان آن حضرت به شمار می‌روند، مشخص و معین بوده و هرگز از دوازده نفر تجاوز نخواهد کرد. [۳]

۲. با شهادت امام یازدهم امام حسن عسکری (ع) استمرار سلسله امامت تنها با وجود امام مهدی (ع) امکان‌پذیر خواهد بود.

۳. امام مهدی (ع) تحقق بخش وعده الهی در حاکمیت قسط و عدل و استقرار حکومت صالحان بر زمین است.

۴. با توجه به نکات یاد شده برای استمرار سلسله امامت و تحقق وعده الهی در حاکمیت صالحان، لازم است که خداوند متعال بر اساس قدرت بی‌منتهای خود، عمری طولانی به امام مهدی (ع) عطا کند، تا آن حضرت بتواند در روز موعود و با فراهم شدن زمینه‌های لازم، قیام عدالت گستر خود را آغاز کند.

بیان شهید سیدمحمدباقر صدر در این زمینه چنین است:

«دانستیم که عمر طولانی از نظر علم، ممکن است. حال اگر فرض کنیم از نظر علم امکان نداشته باشد و قانون پیری و شکستگی قانونی حتمی باشد که بشریت هرگز نتواند آن را تغییر دهد، در این صورت چه می‌شود؟

باید گفت: در این صورت طول عمر افرادی چون نوح و مهدی که قرن‌ها برخلاف قوانین طبیعی که در علم جدید به اثبات رسیده است، زنده مانده‌اند از موارد اعجاز محسوب می‌گردد.

معجزه، در مقطع خاصی قانون طبیعت را از کار می‌اندازد تا زندگی شخصی را که رسالت آسمانی به وجود او بستگی دارد حفظ کند.

معجزه طول عمر از نظر یک مسلمان که عقیده خود را از قرآن و سنت برگرفته است دور از انتظار و منحصر به فرد نیست. مثلاً قانون طبیعت این است که جسمی که حرارت بیشتری دارد در جسمی که حرارت کمتری دارد اثر می‌گذارد تا برسد به جایی که هر دو یکسان شوند. قاطعیت این قانون از قانون پیری هم بیشتر است؛ در حالی که می‌دانیم این قانون برای حفظ زندگی حضرت ابراهیم (ع)، از تأثیر افتاد؛ زیرا تنها راه برای نگهداری او بود؛ وقتی آن حضرت به آتش درافتاد وحی آمد: «یا نارُ کُونی بَرْدا و سَلاما؛ ای آتش بر ابراهیم خنک و سلامت باش!» [۴] و ابراهیم سالم بدون هیچ گزندی از آتش بیرون آمد!

و همچنین است دیگر قوانین طبیعی که برای شماری از پیامبران و حجت‌های الهی در روی زمین از کار افتاد؛ دریا برای موسی شکافته شد؛ رومیان تصور کردند عیسی را دستگیر کرده‌اند، در حالی که اشتباه می‌کردند؛ پیامبر اسلام (ص)، در حالی که گروه زیادی از قریش خانه‌اش را در محاصره داشتند و ساعت‌ها در کمین او بودند، از خانه بیرون آمد و از میان آنان گذشت در حالی که خداوند وی را از دید آنان پنهان داشت.

در همه این نمونه‌ها قانون طبیعت برای حمایت و حفاظت یک شخص از کار می‌افتد؛ زیرا حکمت الهی اقتضای زنده ماندن او را داشته است و قانون پیری هم می‌تواند در زمره یکی از این نمونه‌ها باشد.

شاید بتوان از آنچه تا به حال اتفاق افتاده یک نتیجه کلی به دست آورد و آن اینکه: هر وقت حفظ جان حجتی الهی در روی زمین نیاز به تعطیل قانونی طبیعی داشته باشد و هرگاه ادامه زندگی آن شخصیت برای انجام یک طرح مهم، ضروری باشد در این هنگام لطف الهی باعث می‌شود که آن قانون طبیعی موقتاً از کار بیفتد، ولی وقتی شخصیتی وظیفه الهی خود را به انجام رساند، مطابق قوانین طبیعی می‌میرد و یا به شهادت می‌رسد». [۵]

با توجه به مطالب یاد شده می‌توان گفت موضوع عمر طولانی امام مهدی (ع) موضوعی است که به استناد دلایل نقلی و عقلی به اثبات رسیده است و تردیدی در امکان و وقوع آن وجود ندارد.