چو فردا شود، فکر فردا کنیم، بسیار پر هزینه و خطرناک است!

خبرگزاری مهر؛ گروه مجله-فاطمه میرزاجعفری: بیماری‌های اپیدمی (همچون کرونا) یکی از مهمترین چالش‌های دنیای جدید است که هیچ کشوری از آن مصونیت نخواهد داشت.

این بحران که به طور مکرر کشورها، اقتصاد و منابع آن‌ها را درگیرخواهد کرد، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پیشگیری، تسهیل گردش اطلاعات درست، کنترل سریع شیوع، بهره‌وری فرآیندها و اثربخشی سریع تصمیم‌هاست.
روز ۹ ژانویه، سازمان بهداشت جهانی شیوع ویروس کرونا در چین را تأیید کرد. سه روز قبل از آن، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) این موضوع را اعلام کرده بود. اما شرکت استارتاپی بلودات گلوبال، در تاریخ ۳۱ دسامبر، یعنی ۱۰ روز قبل از اعلام سازمان بهداشت جهانی، شیوع بیماری کرونا را به مشتریان خود هشدار داده بود. این شرکت با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و تحلیل مستمر کلان داده از منابع متنوعی چون آمار دموگرافی نقاط مختلف دنیا، ۴ میلیارد بلیط فروخته شده در سطح جهان، بیش از ۱۰ ها هزار محتوی رسانه‌ای تولید شده در روزهای قبل، وضعیت آب‌وهوا، آمار بیماری‌های حیوانات و … روند و شیوع بیماری‌ها در نقاط مختلف دنیا را تشخیص می‌دهد.

در چین، اپلیکیشن "تشخیص تماس نزدیک" بر روی موبایل شهروندان نصب و با تحلیل وضعیت هر شهروند (مبتلا، مشکوک و سالم) و با مشارکت شهروندان، شاخص‌های بهداشتی افراد، رفت‌وآمد و تماس شهروندان را به منظور کاهش گسترش ویروس را مدیریت می‌کند. این داده‌ها البته منبع بسیار ارزشمندی برای پژوهش‌های علمی آینده را در اختیار پژوهشگران حوزه‌های مختلف قرار می‌دهد. با تخصیص یک کد به هر شهروند، اطلاعات و حریم خصوصی افراد حفظ می‌شود. این سامانه امکان نظارت دقیق و لحظه به لحظه در خصوص پراکندگی ویروس و نقاط پر ریسک را به تصمیم‌گیران می‌دهد و ایجاد قرنطینه از سطح یک فرد تا محله یا منطقه و شهر را امکان‌پذیر می‌کند.

شبکه بهداشت و درمان برخی کشورها رویکردهای جدیدی را برای مدیریت دانش اتخاذ کرده‌اند. تجارب نوظهور و گستره وسیع شبکه مقابله با این پدیده‌ها، الزام جدیدی ایجاد کرده است برای مدیریت دانش از قبیل، تسهیل اطلاعات و تجارب لحظه به لحظه، به اشتراک گذاشتن درس‌های آموخته شده در کل شبکه و نگهداری دانش برای بحران‌های قریب‌الوقوع بعدی.
این سه نمونه و الگوهای دیگر، نشان می‌دهد که استفاده از رویکردهای فناورانه و نوآورانه، یک الزام برای کشورها به منظور مقابله با این تهدیدات نوظهور است. مشارکت دولت، بخش خصوصی (به ویژه شرکت‌های نورآور و اکوسیستم استارتاپی) و مردم برای ارتقا توانمندی ملی در جهت مدیریت این بحران‌های نوظهور، بر بستر فناوری‌های جدید، ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
زیرساخت‌های مورد نیاز برای مقابله با بحران‌های زیستی
فرشید گل‌زاده کرمانی، دکترای مدیریت دانش در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص زیرساخت‌های مورد نیاز برای مقابله با بحران‌های زیستی گفت: برای رسیدن به این توانمندی، سه زیرساخت اساسی برای مبارزه با بحران‌های زیست‌محیطی و شیوع بیماری‌ها (در حال حاضر: ویروس کرونا) باید در سطح ملی استقرار یابد:
۱- شبکه و زیرساخت بهداشت و درمان بر اساس پشتیبانی علوم و دانش پزشکی که مرجع و متولی استانداردها و دانش مربوط به پیشگیری و درمان است. اهمیت آن برای سیاست‌گذاران و مردم روشن است و مأموریت، وظایف و فرآیندهای کاری آن مشخص و قائدتا به طور مستمر به روز می‌شود.

۲- زیرساخت هوش‌مصنوعی و داده‌های کلان که بر اساس تحلیل پویایی انتشار بیماری، تصویری روشن از شیوع بیماری، افراد (افراد مبتلا، افرادی که با ایشان در تعامل بوده‌اند، میزان تعامل ایشان و …)، نقشه و نقاط پرریسک را برای متولیان سلامت (مورد اول) و مردم فراهم می‌کند تا شاخص همگرایی بیماری کاهش و میرا شود.
۳- سامانه مدیریت دانش پروژه مبارزه با بیماری‌های اپیدمی با تمرکز بر روی جلوگیری از شیوع ویروس کرونا با سه مأموریت (ارتقا بهره‌وری عملیاتی از طریق تسهیل جریان و تبادل اطلاعات و تجارب در طول پروژه، ایجاد زیرساخت و فرهنگ «یادگیری در حین اجرا» برای همه کارکنان حوزه سلامت، بهداشت و درمان در سطوح مختلف به منظور به روز بودن و ارتقا فرآیندهای کاری به طور مستمر، نگهداری دانش کسب شده و درس‌های آموخته در طول این پروژه و انتقال به پروژه‌های آینده و تقویت توان مدیریتی سلامت جامعه و مقابله با بحران بیماری‌های اپیدمی) باید استقرار یابد.
 

متولیان زیرساخت‌ها چه کسانی اند؟
وی در ادامه بیان کرد: متولی زیرساخت اول، وزارت بهداشت و درمان است و ارتقا توانمندی این شبکه از منظر تجهیزات و آمادگی لازم برای مقابله با این بیماری‌ها، خارج از تخصص من و عموم مردم است. اما دو زیرساخت دیگر، مشارکت متخصصین حوزه‌های دانشی دیگر، بخش خصوصی (به خصوص شرکت‌های استارتاپی) و مردم را برای مقابله با این بحران‌ها را فراهم می‌کند.

و بدون ایجاد این دو زیرساخت در کنار توسعه شبکه بهداشت و درمان، کشورها کنترل بحران‌ها را با هزینه‌ها و تلفات گسترده تحمل خواهند کرد. در نظام دولت، سازمانی باید متولی این شبکه از قابلیت‌ها باشد. شاید سازمان مدیریت بحران بتواند متولی یکپارچگی بین این زیرساخت‌ها گردد.