خیام سخن عرش گفته است ؛ نگذاریم خیام در ایران مهجور بماند

به گزارش خبر نگار مهر، احتمال داده اند که پدرش خیمه دوز بوده و به این دلیل خیام نامیده شده اما این موضوع بعید به نظر می رسد .قدیمی ترین منابعی که می توان درباره خیام مطالبی در آنها یافت نامه ای است منتسب به سنایی در کتاب میزان الحکمه عبدالرحمان خازنی ، کتاب الزاجر للصفار تالیف زمخشری، چهارمقاله نظامی عروضی سمرقندی و تتمه صوان الحکمه ابوالحسن بیهقی .

مشهور است که خیام به عراق و خراسان سفر کرده است و به روایتی زیارت حج نیز به جای آورده است .خیام در رساله تکلیف که در جواب یکی از شاگردان ابن سینا نوشته خود را شاگرد بوعلی می داند .

بنابراین او در 478 هجری که سال وفات ابن سیناست باید جوانی پخته و کامل بوده باشد. خیام اهل دانش بود و با علمای طراز اول زمان خود مانند حجت الاسلام محمد غزالی مراوده داشته است.

خیام اغلب به تدریس حکمت و مطالعه در علوم ریاضی اشتغال داشته و مشهور است که در تعلیم اندکی بخل می ورزیده است و گفته اند که به همین علت آثار زیادی ازوی باقی نمانده است و البته از آثار مشهور خیام در علوم ریاضی به کتابهای زیر میتوان اشاره کرد :

رساله جبر و مقابله که مهمترین کتاب ریاضی خیام است ، رساله فی شرح ما اشکال من مصادرات کتاب اقلیدس، رساله فی الاحتیال لمعرفه مقداری الذهب الفضه فی جسم مرکب منهما که مقصود از آن بیان دستور ارشمیدس و ترازوی اوست برای تعیین اوزان اشیاء با توجه به وزن مخصوص هر یک ، لوازم الاهکنه درباره فصول و علت اختلفا هوای بلاد و اقالیم ، رساله فی الکون و التکلیف، الجواب من ثلاث مسائل.

نوروزنامه، که صحت انتساب آن به خیام مورد تردید واقع شده است. ، رساله در علم کلیات ( یا رساله در کلیات وجود یا رساله وجودیه)، ترجمه خطبه الغرا که اصل آن از ابن سیناست در توحید باری تعالی از دیگر آثار خیام است .

اما شهرت عمده خیام به سبب رباعیهای اوست. معلوم است که خیام پرگویی را دوست نمی داشته است نه به تالیف کتاب های مفصل علاقه نشان داده و نه به سرودن اشعار مفصل پرداخته است. احتمال دارد به سبب اشتغال به فلسفه و ریاضی پرداختن به شاعری را برازنده شان خود نمی دانسته است و درماخذ قدیم هم شهرت او به سبب شاعری وی نیست.

کهن ترین منابعی که می توان در آنها از رباعیات خیام سراغ گرفت نزهه الارواح و روضه الافراح ( تاریخ الحکما) شهروزی، مرصاد العباد نجم الدین رازی و پس از آنها تاریخ جهان گشای جوینی، تاریخ گزیده حمدا.. مستوفی، مونس الاحرار بدالدین جاجرمی و نزهه المجالس جمال خلیل شروانی است .

عثمان نظیر خیام پژوه تاجیک گفت : بی تردید رودکی پایه گذار رباعی است ولی در رباعی سرایی کسی هم پایه خیام نیست.

وی در همایش خیام با بیان اینکه خیام شعر زمینی نگفته بلکه سخن عرش گفته است افزود : در سایه عرش هیچ رباعی سرا به عظمت خیام نمی رسد.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان تاجیک با اظهار اینکه من هر روز جارو کش درگه این بزرگوار هستم به 30 هزار رباعی منسوب به خیام اشاره کرد و یادآور شد : بررسی ها نشان می دهد 6 هزار شاعر پارسی گوی از پس خیام رفته اند که برخی تا حدی هم آهنگ با اشعار خیام است .

وی در ادامه با تبیین ارتباط شخصیت رودکی و خیام تصریح کرد : خیام از پس رودکی پهلو به پهلو و پی در پی ره پوییده است و در برخی اشعارش آهنگ همدلی با رودکی را طی کرده است .

عثمان نظیر تاکید کرد : خیام باید بیشتر معرفی شود و آثار وی باید مورد پژ‍وهش و شناسایی قرار گیرند زیرا به نظر می رسد خیام در ایران چندان معروف نیست .

ترجمه رباعیات خیام به زبان های گوناگون از پرفروش ترین کتاب های در زمان انتشار خود بوده اند اما در ایران مانند بسیاری از مفاخر و عرفای کشور خیام چندان شناخته شده نیست و تعدادی معدود از افراد جامعه وی و آثارش را می شناسند یا شرح احوالش را خوانده اند.

اشعار خیام به دلیل نگرش ویژه به جهان خلفت ،‌گردش گردون ، چرخ روزگار ، حیات ، مرگ و .... در اغلب فرهنگ ها مورد پذیرش قرار می گیرد پس بر ماست پیش از آنکه دیگران خیام را نیز از آن خود کنند جامعه را بیشتر با خیام آشنا سازیم .

به دلیل گرایش و دلبستگی مردم به آثار شعرا و عرفایی چون حافظ و سعدی ، مولانا و فردوسی شاید به خیام  کمتر توجه شده است اما بی شک خیام از بی نظیرترین شعرای کشور است که علاوه بر شعر باعث افتخار ایرانیان در زمینه های مختلف علم است .

به هر حال امروز جمعه 28 اردیبهشت ماه مصادف با سالروز تولید حکیم عمر خیام نیشابوری است و این روز در تقویم رسمی ایران به نام خیام به ثبت رسیده است پس ضروری است برای شناخت افکار و اندیشه های خیام و معرفی شخصیت وی به فرزندان عصر امروز تلاش کنیم تا مانند برخی از افتخارات به یغما رفته دیگران خیان را به نام خود نخوانند.