به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله مصطفی محقق داماد رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم، صبح امروز در دهمین همایش بزرگداشت حکیم ملاصدرا با عنوان «پاسخ حکمت متعالیه به مسائل حقوق بشر» گفت: کرامت انسان از دید صدرا امری واقعی است و از دید او کرامت بشر یک امر تکوینی و نشان دهنده آن است که انسان از نظر وجود دارای برجستگی است.
دکتر محقق در ابتدا به اهمیت مسئله حقوق بشر در جهان امروز اشاره کرد و گفت: یکی از شاخصهای تفکر فلسفی نظام ساز آن است که فیلسوف بتواند با نظامش به مسائل جدیدی که پیدا می شوند پاسخ دهد و از این بابت شبیه مسائل مستحدثه در فقه است. از این رو مسئله حقوق بشر گرچه امری جدید است اما باید نشان دهیم که پاسخ فلسفه صدرا به این مسئله چگونه است. امروز در دنیا بحث از حقوق بشر شاغول محکم و محور کاملی برای مسائل بشر است و حتی کلمه حقوق بشر نیز جدید است، این مسئله پیش از این نبوده است و حتی نزد فیلسوفی مثل کانت مفهوم «کرامت بشری» هست اما حقوق بشر نیست و ریشه های این مفهوم به انقلاب فرانسه و جنبش های سیاسی قرن هجدهم بر می گردد.
وی سپس رئوس مطالب حقوق بشر از جمله حق حیات، حق آزادی، حق عدالت، حق دادخواهی عادلانه، حق آزادی بیان، فکر و سخن را در سه دسته این چنین خلاصه کرد: دسته اول حقوق آزادی فردی، دسته دوم حقوق آزادی سیاسی و دسته سوم حقوق اولیه اجتماعی. تعبیر این ارزشها به صورت حقوق در زبان فقاهت ما به صورت تکلیف اخلاقی در برابر افراد دیگر است. و در این میان ما با تفکیک بسیار زیبای شیخ انصاری میان احکام تکلیفی و احکام وضعی بیان شده است و این تفکیک به هیچ وجه نزد غربیان دیده نشده است.
محقق داماد به کوشش محققان غربی در یافتن ریشه‌ای برای حقوق اشاره کرد و گفت: در میان ادیان اصل به برابری انسانها در برابر خدا است اما این احکام از دید دانشمندان جدید احکام اخلاقی هستند و ضمانت اجرایی ندارند. بنابراین در اعلامیه حقوق بشر فرانسه کوشیده شد که به دنبال ضمانت اجرایی برای این قوانین باشند و بالاخره بر اساس تجارب خود در قرن 18 به این نتیجه رسیدند که بگویند انسان به ماهو انسان و فارغ از همه ویژگیهای خاص و به حکم آن که انسان است کرامت فردی دارد و این حق را به صورت حق به چیزی بیان کردند مثل حق به آزادی، حق به برابری و حق به حیات. و از کرامت انسانی به عنوان اصل اولیه برای تکامل متکای حقوق بشری استفاده کردند اما در اصطلاح فقهی ما حق در برابر شخص و کسی بیان می شود.
وی در ادامه تصریح کرد: از سوی دیگر در فقه دینی مرکزیت با خدا است در حالی که در حقوق جدید غربی انسان مرکز است از این رو می‌توان اصول حقوق بشر نزد صدرا را چنین برشمرد: اول آنکه اصل کرامت انسانی نزد صدرا یک مقوله تکوینی و هستی شناختی است، دوم اصل خداجو بودن فطرت انسان، سوم اصل جاودانه بودن انسان ،چهارم اصل آرامش نهایی در انجام انسان و پنجم اصل ارتباط تکوینی انسان با مجموعه هستی، یعنی اینکه انسان فرد نیست بلکه با تمام هستی در ارتباط است و انسانی که با مجموعه هستی مرتبط است را نمی توان فرد و تنها در نظر گرفت و حقوقش را جدای از دیگر اجزای هستی بررسی کرد.
نظر شما