وقتی عطر انصاف در جامعه به مشام می‌رسد/ امنیت در جوار دوست

به گزارش خبرنگار مهر، در دعای روز یازدهم‬ ماه‬ مبارک‬ رمضان، علاقه به خوبی‌ها و نفرت از گناه را درخواست کردیم، یعنی نیکی و گناه، هر دو، دارای حقیقتی هستند که اگر بتوانیم آنها را ببینیم، شیفته زیبایی نیکویی‌ها شده و از گناه، نفرت پیدا می‌کنیم. بیش از آنکه زیبایی‌های زودگذر و مقطعی ظاهری، موجب جلب نظر دیگران شود زیبایی‌های معنوی و اخلاقی انسان را در نظر دوست و دشمن قابل احترام و موجّه می‌سازد. عیب‌پوشی و عفت نفس، دو ویژگی اخلاقی هستند که روح و اخلاق انسان را زینت می‌دهند. عیب‌پوشی یعنی، به دنبال یافتن عیوب دیگران نباشیم و اگر عیبی هم از دیگران دیدیم آن را فاش نسازیم، بلکه از فاش شدن آن جلوگیری کنیم.

بهترین رفتار در هنگام روبرو شدن با عیب دیگران، آگاه کردن خصوصی او نسبت به آن عیب است. چنانکه امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «أَحَبُّ إِخْوَانِی إِلَیَّ مَنْ أَهْدَی إِلَیَّ عُیُوبِی‏؛ [۱] محبوب ترین برادرانم نزد من، کسی است که عیب‌هایم را به من هدیه کند.» هیچگاه شخص مؤمن به دنبال پرداختن به عیوب دیگران نیست. امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «لَا تُدَاقُّوا النَّاسَ وَزْناً بِوَزْنٍ وَ عَظِّمُوا أَقْدَارَکُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِیِّ مِنَ الْأُمُور؛ [۲] در رفتار با مردم، خرده‌گیری نکنید و شخصیت خود را در پرتو تغافل و بی‏‌توجّهی از امور پست، گرامی بدارید.» وقتی عیب دیگران را می‌پوشانیم، نزد خدا و مردم، پوششی زیبا خواهیم یافت. عیب پوشی از دیگران ضمن اینکه انسان را در نظر مردم محبوب می‌کند، در نزد خداوند از چنان ارزشی برخوردار می‌شود که امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «مَنْ سَتَرَ عَلَی مُؤْمِنٍ عَوْرَةً یَخَافُهَا سَتَرَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَبْعِینَ عَوْرَةً مِنْ عَوْرَاتِهِ الَّتِی یَخَافُهَا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة؛ [۳] هر کس عیب مؤمنی را که از آشکار شدنش می‌ترسد بپوشاند خداوند هفتاد عیب از همان قبیل عیب‌ها از او در دنیا و آخرت می‌پوشاند.»

لطفاً ولنگار نباشیم

عفاف و نگه داشتن خود از انجام گناه، راه دیگر زیباسازی معنوی و اخلاقی است. از این رو از خداوند می‌خواهیم که وجود ما را به این دو زینت بیاراید و می‌گوئیم: «اللَّهُمَّ زَیِّنِّی فِیهِ بِالسِّتْرِ وَ الْعَفَافِ؛ [۴] ای خدا در این روز مرا به زیور ستر و عفت نفس بیارای.» عفاف، به معنای آن است که ولنگار و رها نیستیم و به هر گناه و زشتی خود را آلوده نمی‌کنیم.

لباسی برای در امان ماندن

همانند لباس‌های مادی که بدن انسان را از سرما و گرما و دیگر آسیب‌ها حفظ می‌کنند، لباس‌های فضائل اخلاقی نیز، غیر از اینکه انسان را زیبا جلوه می‌دهند موجب حفظ منش و کردار انسان می‌شوند. یکی از آنها قناعت کردن است. قناعت، به معنای راضی بودن به داشته‌های خود از دنیاست. از آنجا که دنیاگرایی موجب دور شدن از کرامت انسانی و وظایف دینی انسان می‌شود، با مهار خواهش‌های بی‌انتهای مادی می‌توانیم دین خود را که مجموعه‌ای از عقاید و رفتارهاست حفظ کنیم. چنانکه امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «اقْنَعُوا بِالْقَلِیلِ مِنْ دُنْیَاکُمْ لِسَلَامَةِ دِینِکُمْ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ الْبُلْغَةُ الْیَسِیرَةُ مِنَ الدُّنْیَا تُقْنِعُه‏؛ [۵] برای سالم ماندن دینتان، به اندکی از دنیای خود قانع باشید، زیرا که مؤمن را اندکی از دنیا، قانع می‌سازد.»

مرز بین قناعت و فقر این است که انسان به اندازه نیاز ضروری خود از مادیات بهره‌مند باشد و به دنبال بیش از نیاز خود نباشد. از این ویژگی زندگی به «کفاف» یاد می‌شود. در کفاف (داشتن به اندازه نیاز ضروری)، انسان نه چندان فقیر است که دست نیاز به سوی دیگران دراز کند و خوار و کوچک شمرده شود و نه چندان ثروتمند است که مال فراوان او را به دردسر و فراموشی وظایف اصلی خود وادار نماید. قناعت و کفاف، زندگی انسان را همراه با آرامش و آماده خودسازی می‌کند. پس، از خدا چنین می‌خواهیم: «وَ اسْتُرْنِی فِیهِ بِلِبَاسِ الْقُنُوعِ وَ الْکَفَافِ‏؛ [۶] و مرا به جامه قناعت و کفاف بپوشان.»

وقتی عطر انصاف در جامعه به مشام می‌رسد

عدالت به معنای قرار دادن هر چیز در جای خود است به این معنی که انسان هیچ رفتاری را غیر از آنچه شایسته است انجام ندهد و حق هر چیزی را نسبت به آن ادا کند. قرآن کریم همه ما را به عدل و انصاف فرمان داده و می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبی‏ وَ یَنْهی‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُون‏؛ [۷] خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان می‏‌دهد؛ و از فحشاء و منکر و ستم، نهی می‌‏کند؛ خداوند به شما اندرز می‏‌دهد، شاید متذکّر شوید!» چقدر زیباست، جامعه‌ای که چنین زیبایی‌های رفتاری را در خود دارد. امام علی (ع) در معنای عدل و احسان در این آیه شریفه می‌فرماید: «فَالْعَدْلُ الْإِنْصَافُ وَ الْإِحْسَانُ التَّفَضُّل ‏؛ [۸] پس عدل همان انصاف و رعایت حقّ، و احسان، بخشش و تفضّل از حقّ خویش می‌‏باشد.» باید هر طور شده خود را به چنین رفتاری وادار کرده و عادت دهیم و بگوییم: «وَ احْمِلْنِی فِیهِ عَلَی الْعَدْلِ وَ الْإِنْصَافِ؛ [۹] و مرا به کار عدل و انصاف بدار.»

امنیت در جوار دوست

ترس، از جمله ویژگی‌های طبیعی انسان است. انسان، تا خود را در قلعه امنی نبیند از هر پیش‌آمدی خواهد ترسید. تنها قلعه‌ای که انسان را از هر ترسی رهایی می‌بخشد قلعه ایمان است. هر چه ایمان به خدا بیشتر و محکم‌تر شود و نواقص ایمان برطرف شود، بر احساس امنیت انسان افزوده می‌شود. این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که انسان را از اولیا و دوستان نزدیک خدا قرار می‌دهد. در اینجاست که دیگر هیچ ترسی برای مؤمن وجود نخواهد داشت. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون‏؛ [۱۰] آگاه باشید، که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‏‌شوند.» ماه مبارک رمضان، بهترین فرصت برای تعمیر و تقویت قلعه ایمان و وصول به چنین درجه‌ای است. پس، از میزبان مهربان می‌خواهیم که: «وَ آمِنِّی فِیهِ مِنْ کُلِّ مَا أَخَافُ؛ [۱۱] و از هر چه ترسانم مرا ایمن ساز.»

محافظی به نام خدا

خداوند سرپرست مؤمنان است، چنانکه می‌فرماید: «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا؛ [۱۲] خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‏‌اند.» پس، بندگان مؤمن خویش را رها نمی‌کند و آنها را از بسیاری از خطرات تا رسیدن به هدایت نهایی حفظ می‌کند. ما نیز او را چنین صدا می‌زنیم که: «بِعِصْمَتِکَ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِین؛ [۱۳] به نگهبانی خود ای نگهدار و عصمت بخش خدا ترسان عالم.»

پی‌نوشت:

[۱]. ‏محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۲, ۶۳۹.
[۲]. ‏حسن بن علی ابن‌شعبه، تحف العقول (جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی: قم، ۱۳۶۳)، ح ۵، ص ۲۲۴.
[۳]. ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال (الشریف الرضی: قم، ۱۳۶۴)، ۱۳۵.
[۴]. مفاتیح الجنان، دعای روز دوازدهم ماه رمضان.
[۵]. ‏عبدالواحد بن محمد آمدی، تصنیف غرر الحکم (مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر: قم، بی‌تا)، ۱۵۶.
[۶]. مفاتیح الجنان، دعای روز دوازدهم ماه رمضان.
[۷]. سوره نحل، آیه ۹۰.
[۸]. ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، معانی الأخبار (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۶۱)، ۲۵۷.
[۹]. مفاتیح الجنان، دعای روز دوازدهم ماه رمضان.
[۱۰]. سورع یونس، آیه ۶۲.
[۱۱]. مفاتیح الجنان، دعای روز دوازدهم ماه رمضان.
[۱۲]. سوره بقره، آیه ۲۵۷.
[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز دوازدهم ماه رمضان.