معنای حقیقی انسان موفق/ راضی به رضای دوست

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: بهترین نوع خواستن از خدای متعال آن است که خواسته خود را به خواسته او گره بزنیم و بگوئیم: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیهِ مَا یُرْضِیکَ؛ [۱] ای خدا در این روز از تو درخواست می‌‏کنم آنچه را که رضای تو در اوست.» یکی از موضوعات پرتکرار در دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان، مسأله رضایت الهی است. در دعاهای روزهای، دوم، نهم، بیست و یکم و بیست و دوم، درخواست‌هایی در مورد کسب رضای الهی داشته‌ایم. در دعای امروز نیز همین خواسته را تکرار می‌کنیم.

دلیل این همه تأکید بر رضای الهی آنکه، از سویی نمی‌دانیم واقعاً چه چیزی برای ما بهتر و سودمندتر است و از سوی دیگر، خداوند را مهربان‌ترین فرد به خودمان می‌دانیم. پس اطمینان داریم که آنچه او برای ما می‌خواهد بهترین خواسته است، حتی فرمان‌های الهی نیز به سود خود ما هست وگرنه خداوند نیازی به اطاعت ما ندارد. نکته جالب این است که رضایت بین بنده و معبود همیشه دو سویه بوده، چنانکه امیرالمؤمنین (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «مَنْ أَرَادَ مِنْکُمْ أَنْ یَعْلَمَ کَیْفَ مَنْزِلَتُهُ عِنْدَ اللَّهِ فَلْیَنْظُرْ کَیْفَ مَنْزِلَةُ اللَّهِ مِنْهُ عِنْدَ الذُّنُوبِ کَذَلِکَ تَکُونُ مَنْزِلَتُهُ عِنْدَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی‌‏؛ [۲] هر کس از شما که می‌خواهد جایگاه و منزلت خود را در نزد خداوند بداند، پس باید ببیند که جایگاه و منزلت خداوند در آن هنگام که به گناهی می‌رسد چگونه است. جایگاه او نزد خداوند تبارک و تعالی، به همان مقدار است که جایگاه خداوند در نزد او است.» آری! میزان رضایت ما از خدا، بارها مورد آزمایش قرار گرفته و محک می‌خورد.

رضایت از رزق و روزی

رضایت از خدا، در کارهای مختلف نمایان می‌شود. یکی از مهمترین بزنگاه‌های سنجش میزان رضایت از خدا، هنگام روبرو شدن با اختلاف در رزق و معیشت است. امام سجاد (علیه السلام) در نیایش سی و پنجم صحیفه سجادیه به خوبی این مسأله را کالبدشکافی و بیان کرده و می‌فرماید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رِضًی بِحُکْمِ اللَّهِ، شَهِدْتُ أَنَّ اللَّهَ قَسَمَ مَعَایِشَ عِبَادِهِ بِالْعَدْلِ، وَ أَخَذَ عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ بِالْفَضْلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَفْتِنِّی بِمَا أَعْطَیْتَهُمْ، وَ لَا تَفْتِنْهُمْ بِمَا مَنَعْتَنِی فَأَحْسُدَ خَلْقَکَ، وَ أَغْمَطَ حُکْمَکَ؛ [۳] سپاس خدای را به عنوان رضا و خشنودی به حکمش، گواهی می‌‏دهم که خداوند معیشت بندگانش را به آئین عدالت تقسیم کرد، و بر تمام مخلوقاتش راه فضل و احسان پیش گرفت. بارالها بر محمد و آلش درود فرست، و مرا به سبب آنچه به آنان مرحمت فرمودی آزمایش مکن، و ایشان را به آنچه از من بازداشته‌ای میازمای، تا مبادا به آنان حسد برم، و حکم حضرتت را سبک شمارم.»

خدا را اذیت نکن

هیچکس نمی‌تواند خدا را اذیت کند. تنها آیه‌ای که به اذیت شدن خدا اشاره دارد، در مقام احترام به پیامبرش است. می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهیناً؛ [۴] بی‌گمان، کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می‏‌رسانند، خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برایشان عذابی خفّت‏‌آور آماده ساخته است.» هر کس قصد سویی نسبت به رسول کند، در حقیقت نسبت به خدا هم کرده، چون رسول بدان جهت که رسول است، هدفی جز خدا ندارد، پس هر کس او را قصد کند، چه به خیر و چه به سو، خدا را قصد کرده است. [۵] تنها آزار رساندن به پیامبر خدا، در حد آزار رساندن به خدا محسوب نمی‌شود، بلکه آزار هر مؤمنی اینچنین است. چرا که آزاررساندن به مؤمن، به معنای آزار رساندن به پیامبر است.

رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «مَنْ آذَی مُؤْمِناً فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَی اللَّهَ وَ مَنْ آذَی اللَّهَ فَهُوَ مَلْعُونٌ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَان‏؛ [۶] هر کس مؤمنی را اذیت کند مرا اذیت کرده است و هر کس مرا آزار دهد خداوند را آزار داده است و هر کس خداوند را اذیت کند در تورات و انجیل و زبور و فرقان ملعون می‌باشد.» از خدا می‌خواهیم که هر آنچه موجب آزار به پیامبرش می‌شود را از ما دور کند و می‌گوئیم: «وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا یُؤْذِیکَ‏؛ [۷] و به تو پناه می‏‌برم از آنچه تو را ناپسند است.»

توفیق به معنای واقعی

معنای حقیقی انسان موفق، کسی است که بتواند فرمان‌های الهی را اطاعت، و از انجام آنچه نهی کرده است خودداری کند. امام صادق (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «إِذَا فَعَلَ الْعَبْدُ مَا أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مِنَ الطَّاعَةِ کَانَ فِعْلُهُ وِفْقاً لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُمِّیَ الْعَبْدُ بِهِ مُوَفَّقاً وَ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَدْخُلَ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ مَعَاصِی اللَّهِ‬ فَحَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ تِلْکَ الْمَعْصِیَةِ فَتَرَکَهَا کَانَ تَرْکُهُ لَهَا بِتَوْفِیقِ اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُه ‏؛ [۸] هر گاه بنده آنچه را که خدای عز و جل او را به آن امر فرموده از طاعت بجا آورد کردارش با امر خدای عز و جل موافق باشد و بنده به آن موفق نامیده شود و چون بنده اراده کند که در چیزی از معصیت‌های خدا داخل شود و خدای تبارک و تعالی در میانه او و آن معصیت حائل و مانع شود و بنده آن معصیت را ترک کند ترکش که آن را واگذاشته و نکرده بتوفیق خدای متعال باشد.» به همین جهت است که برای موفقیت خود دعا می‌کنیم و عرض می‌کنیم: «وَ أَسْأَلُکَ التَّوْفِیقَ فِیهِ لِأَنْ أُطِیعَکَ وَ لاَ أَعْصِیَکَ؛ [۹] و از تو توفیق می‏‌خواهم که در این روز همه را به فرمان تو باشم و هیچ نافرمانی نکنم.»

افتخار گدایی در بارگاه محبوب

گدایی کردن، خواری و ذلت است، مگر گدایی از درگاه خدای متعال که موجب افتخار هر بنده‌ای است که بتواند از خدایش چیزی بخواهد، زیرا همه، محتاج خدا هستند و اگر کسی از خدا درخواست نمی‌کند ضرر کرده است. پس، او را صدا می‌زنیم و می‌گوئیم: «یَا جَوَادَ السَّائِلِین؛ [۱۰] ای جود و عطابخش سوال کنندگان.»

پی‌نوشت:

[۱]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و چهارم ماه رمضان.
[۲]. ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، الخصال (جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی: قم، ۱۴۱۶)، ج ۲, ۶۱۷.
[۳]. صحیفه سجادیه، نیایش سی و پنجم.
[۴]. سوره احزاب، آیه ۵۷.
[۵]. ‏محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان (ترجمه) (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۷۸)، ج ۱۶, ۵۰۸.
[۶]. ‏محمد بن محمد شعیری، جامع الأخبار (المطبعة الحیدریة: نجف اشرف، بی‌تا)، ۱۴۷.
[۷]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و چهارم ماه رمضان.
[۸]. ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، التوحید (صدوق) (جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی: قم، ۱۴۱۶)، ۲۴۲.
[۹]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و چهارم ماه رمضان.
[۱۰]. همان.