وی افزود: در گذشته که تهران وسعت امروزی را نداشت مردم مردگان خود را در چند گورستان کوچک مانند گورستان چهارراه حسن آباد، گورستان مسگر آباد، مسجد ماشاء الله، ابن بابویه و صحن امامزادگان دفن می‌کردند، این گورستان ها مانند گورستان‌های امروزی کاملاً خارج از شهر نبودند و مردم به این گورستان ها رفت و آمد می‌کردند.
این پژوهشگر اظهار کرد: یکی از کاربردهای گورستان علاوه بر زیارت اهل قبور این بود که خانواده‌ها شب جمعه یا روز جمعه بساط پیک نیک را مهیا کرده و دسته جمعی به گورستان می‌رفتند و شام شب جمعه یا نهار روز تعطیل را در کنار قبور اموات خانواده می‌خوردند.
این تاریخ پژوه گفت: در کنار متولیانی که در جوار امام زادگان زندگی می‌کردند و کارهای رسیدگی به بقعه و سایر امور را بر عهده داشتند اشخاصی هم بودند که در گورستانها زندگی می‌کردند و به امور مربوط به مقبره‌ها می‌پرداختند.
مناجات خوانی در گورستان‌های تهران قدیم
فروغی تصریح کرد: کسانی هم بودند که شب‌های جمعه مأمور روشن کردن فانوس و قرار دادن آن‌ها روی سنگ قبرها می‌شدند اما در کنار این افراد قاریان قرآن و خوانندگانی هم بودند که کارشان تلاوت قرآن کریم بر سر قبرها و خواندن روضه برای خانواده‌های داغدار بود و برخی هم در ماه مبارک رمضان در گورستان ها مناجات خوانی می‌کردند.
شرحی اجمالی بر دعای ابوحمزه ثمالی
در ادامه، غلامرضا کریملو کارشناس مذهبی با اشاره به فرازی از دعای "ابوحمزه ثمالی" بیان کرد: امام سجاد (ع) در فراز زیبایی از این دعا بیان می‌کنند که "من همان کسی ام که در نافرمانی‌های خدای بزرگ رشوه دادم."
وی در معنای کلمه رشوه گفت: رشوه یعنی کسی برای انجام یک کاری مبلغی را به دیگری پرداخت کند و حضرت در این فراز اشاره می‌کنند آن وجهی که داده شده در راستای معصیت و نافرمانی خدا بوده است.
این کارشناس مذهبی اظهار کرد: جنس هدف انسان‌هایی که غرق در مادیات هستند مادی است به طوری که برای رسیدن به هدف خود حاضر به انجام هر کاری می‌شوند که یکی از آن کارها رشوه دادن و خریدن انسان‌ها و به تعبیری نزدیک کردن باطل به حق است.
رویکرد اسلام به عمل قبیح رشوه
کریملو با اشاره اثرات و پیامدهای رشوه گفت: رشوه جامعه را آلوده می‌کند و اگر جامعه‌ای به این بلا دچار شود امکان ندارد که مسیر صحیحی طی کند چراکه بسیاری از انسان‌ها دچار ظلم می‌شوند و حق افراد ضایع خواهد شد از این روست که دین اسلام برخورد قاطعی با رشوه دهنده و رشوه گیرنده و رابط این دو نفر می‌کند.
رشوه دهنده بوی بهشت را هم استشمام نخواهد کرد
وی با اشاره به حدیثی از پیامبر اکرم (ص) در مورد رشوه گفت: پیامبر (ص) در حدیثی ضمن لعنت کردن فرد رشوه دهنده و رشوه گیرنده و واسطه این دو وخامت عمل رشوه را به اندازه‌ای می‌دانند که مرتکبان این عمل حتی بوی بهشت را هم استشمام نخواهند کرد.
کریملو متذکر شد: تنها استثنایی که اسلام در دادن وجه به دیگری قائل شده این است که شخص کاری را منطبق با وظیفه خود انجام دهد.
شرحی بر دعای افتتاح
همچنین حجت الاسلام والمسلمین حسین صدر کارشناس مذهبی در شرح فرازی از این دعا گفت: ما از خصوصیات دوران ظهور غافلیم و به خاطر همین هم برای فرج امام زمان دعا و نذر و نیاز نمی‌کنیم.
انسان به واسطه امام زمان (عج) است که در دنیا و آخرت رو سفید و عاقبت به خیر می‌شود و به وسیله حضرت است که اسیران در بند مسلمان آزاد خواهند شد. با ظهور امام زمان (عج) همه طلب‌ها وصول و وعده‌های الهی محقق خواهند شد و به همه آرزوهایمان می رسیم.
نظر شما