به گزارش خبرنگار مهر، اولین وبینار از سلسله نشست‌های وبینار علمی اجتماعی روایت یاری با حضور عبدالحسین کلانتری، سینا کلهر استاد دانشگاه و صاحب‌نظر حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی و میثم مهدیار پژوهشگر اجتماعی برگزار شد. دبیر علمی این وبینار حجت الاسلام مجتبی نامخواه بود.
میثم مهدیار در این نشست گفت: با توجه به اینکه با بحران معنا داری مواجه هستیم، معنادار کردن اتفاقاتی که در اطراف ما وجود دارد از ضروریات بحث امروز ماست. نظام سلامت بدون مشارکت‌های مردمی و یاریگری اجتماعی نمی‌توانست به بخش سلامت وارد شود و قصد ندارم که به سمت بیان بحران در نظام سلامت بروم. به نظر بنده نظام سلامت ورشکسته است، اما در این برهه، مواجه شدیم با توفیقاتی که به واسطه نظام سلامت در کشور به وجود آمد و به نسبت، بهتر از تصور ما عمل کرد. به نظر بنده علت این توفیق، به خاطر پیوند دولت و ملت باهم بود. با توجه به اینکه نظام سلامت دیر متوجه کرونا ویروس شد و با موج دوم وارد درمان شد، اما توانستیم توفیق نظام سلامت را تا حدودی مشاهده نمائیم که این نیازمند معنا دار کردن این تجربه است و این توفیق را مرهون مشارکت‌های اجتماعی در سطوح مختلف می دانم.
وی افزود: این مشارکت‌های اجتماعی اتفاقی نیست و اگر سابقه تاریخی نداشته باشد، نمی‌تواند نظم و انسجام اجتماعی و همگرایی و تعاون اجتماعی را در بحران رقم بزند؛ چون در بحران واگرایی‌ها بیشتر و همگرایی کمتر می‌شود. با توجه به اینکه ما در بحران با همگرایی مواجه می‌شویم، این نشانگر قدمت تاریخی است و مرهون ساختهای اجتماعی پیشینی است و ما در انقلاب و جنگ، این ساختهای اجتماعی را مشاهده کردیم. جنگ و انقلاب دو برهه‌ای است که نمود بیشتری داشت یعنی تجلی یاریگریهای اجتماعی بود. بازتولید تجربه این مدل مشارکت‌ها برای استفاده در قلمروهای دیگر به استفاده خواهد آمد. به طور مثال، صندوق قرض الحسنه‌های خانگی بدون هیچ آموزش و فشاری از حاکمیت، در عرصه اقتصادی به همیاری یکدیگر در آمده است. لازم به ذکر است که یاریگری فقط در عرصه اقتصادی نیست، بلکه در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی در غم و شادی هم یاریگری وجود دارد.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: قلمروهای مشارکت اجتماعی یاریگری هم در حوزه نهادی و هم در حوزه مردمی موجب این توفیقات شد. مشارکت‌های اجتماعی قرنهاست که در لایه‌های زندگی اجتماعی جریان داشته است و این اتفاق جدیدی نیست. وقتی ما می‌توانیم در یک مدت کوتاهی هم آرایی زیبایی برای کمک و یاری داشته باشیم، این ریشه در قدمت تاریخی دارد. وقتی در این چنین بحرانی یک تقسیم کار حرفه‌ای از پیش ناتعیین شده‌ای بر اساس تأمین نیاز شکل می‌گیرد، نشانگر ساختهای ریشه دار ذهنی است که به راحتی می‌تواند به افراد فرمان بدهد و به راحتی با افراد شبکه اجتماعی ایجاد کنند و به حل مشکلات بپردازند. این سطح بحث در واقع در سطح داخلی است. در سطح بین المللی هم، یاریگری ضرورت مشارکت خودش را نشان داد. این نظم جهانی جدید که در دنیا حکمفرما شده است، یک نظم لیبرالی است که ساختار قدرت هرمی شکلی را در جهان بروز و ظهور داده است. یک عده کشورها در بالا حضور دارند و خیلی از کشورها در پایین قرار دارند. در اصل یک تقسیم کار نانوشته ای و نابرابری شکل گرفته است که منابع اولیه و خدمات از پایین به بالا برود و تا مدیریت اقتصادی و مالی و فرایند اقتصاد جهانی شکل بگیرد.
در ادامه این نشست کلهر گفت: یک نکته که قابل ذکر است، توجه دادن به موضوع یاریگری است که در همه نظام‌های اجتماعی وجود دارد و نمی‌توانیم با برجسته سازی یاریگری در جامعه سنتی ایران وجه تمایز ایجاد کنیم. نکته مهم این است که هم در جوامع سنتی و هم در جوامع مدرن انواع یاریگری را داریم و نمی‌توانیم از این جهت بگوییم که دارای وجه تمایز خاص هستیم. البته خاص بودن ما در این نکته است که تفاوت نوع یاریگیری در جوامع ما وجود داشته و ادامه داشته و تا حدودی تضعیف شده و سعی می‌کنم که در واقع بین این دو یاریگری به عنوان دوگانه تأملی کنم، تا بتوانیم از این رهگذر چشم اندازی را به سمت همان نوع یاریگری ناب و اصیلی که فکر می‌کنیم در سنت و جامعه ما و در گذشته اجتماعی مان وجود داشته جایی باز کرد.
وی افزود: ما دو نوع یاریگری داریم، یکی یاریگری بدون چشم داشت و یا یاریگرانه ایثارگرایانه پنهان، خیلی به جوانمردی نزدیک است. خدمت و همیاری از جهت معنای ذاتی و بنیادی مفهومِ بدون چشم داشت را با خود دارد، که بدون اینکه در این نوع یاریگری، بازگشتی داشته باشد و به شکل تقابلی برگردد. عنصر اساسی و بنیادی یاریگریِ بدونِ چشمداشت، هم به صورت شکل و ظاهر پنهان و ناشناخته است و هم از جهت نیت و بنیاد بدون چشم داشت و پنهان است. تا جایی که در این نوع یاریگری، فرد یاریگر نیز اساساً شناخته نمی‌شود. به این خاطر نمی‌توانیم یاریگری دوسویه را برای آن در نظر داشته باشیم.
این پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی ادامه داد: یاریگری نوع دوم یاریگری دوسویه و متقابل است. نوعی از همکاری و تعاون و همیاری که افراد به هم کمک می‌کنند و در خدمت یکدیگرند که در این نوع، منفعت طلبی و چشم داشت و سود وجود دارد. آن نوع یاریگری که در نگاه ارزشی به آن تأکید می‌شود و به عنوان الگو و هدف بوده، یاریگری بدون چشم داشت است. تک مصرع سعدی که تو نیکی کن و در دجله انداز … مصداق این نوع یاری است. تفاوت ظریف و دقیق و استراتژیک، توجه به همین مسئله است. اقدامات کرونا را شبیه به کوه یخی می‌دانم که ما فقط میزان کمی از آن رامی‌بینیم و الگوی پنهان بدون چشم داشت همان قسمت مکنون و پوشیده آن است. اگر اینچنین برداشتی را بخواهیم بپذیریم، باید این صورت اصیل یاریگری دینی، اخلاقی، انسانی و ایرانی را بتوانیم حفظ کنیم. چون سیطره عقلانیت مدرن، سبک زندگی ما و نوع مراوادت کنونی، عملاً امکان تداوم یاریگری را سخت و دشوار می‌کند.
کلهر ادامه داد: در دنیای مدرن امروز، یاریگری متقابل و منفعت طلب سیطره پیدا کرده است؛ چون با سیطره عقلانیت ابزاری و زندگی عصر مدرن همراه است، اما یاریگری بدون چشم داشت، دعوتش و توصیه‌اش به افرادی است که انتظار یاری متقابل را ندارد. در اینجا بیشترین آسیب متعلق به افرادی است که کمترین همکاری را باهم داشتند. برنده این میدان کسانی بودند که توانستند ارتباط بهتری در سطح داخلی و بین المللی با هم بگیرند. ارتباط عمیق ایران و چین قبل از ماجرای ظهور و بروز کرونا در ایران، اثر خودش را در زمان شیوع بیماری کرونا و خدمت چین به ایران نشان داد. این تجربه برای مواجه‌های جدید با مسائل و بحران‌هایی که در آن هستیم تفکرات یا سیاستهای نولیبرالی به عنوان مهمترین و محوری‌ترین ایده نظم دهنده جامعه جهانی و حالا به یک معنایی در جامعه ما بی تأثیر نبوده است. بازتولید یاریگریهای اجتماعی در قالب‌های جدید و ابزارهای جدید که بتواند فاصله طبقاتی را کم کند و ایجاد فرصت برای طبقات مختلف و بهره مندی تقریباً زیادی برای طبقات مختلف، که تسهیلات مناسبی را ایجاد کند و این مستلزم این نکته است که باور داشته باشیم که این ساختهای اجتماعی ریشه دار است و الان که واکنش مناسبی ایجاد می‌شود به خاطر این است که ساختهای مشارکتی را قبلاً دارا بودیم.
نظر شما