گروه استانها- میثم ظهوریان*: سلامت اداری و مبارزه با فساد از جمله دغدغه‌های مهم مورد توجه سازمان‌ها است. در بخش دولتی به شکل متعارف اولین راه حل کاهش فسادی که مورد توجه مدیران قرار می‌گیرد توسعه و فربه سازی بخش‌های نظارتی سازمان مانند حراست، بازرسی و حسابرسی است.
معمولاً پس از هر تغییر مدیر ارشد سازمان نیز به دلیل عدم مؤثر بودن توسعه قبلی نهادهای نظارتی، فرآیند فربه سازی این نهادها تکرار می‌شود و در طول زمان این نهادها آنچنان فربه می‌شوند که گاه از بخش‌های اصلی سازمان ساختار و سازوکار مطول تری پیدا می‌کنند. البته در کف عملیات سازمان‌ها از لحاظ میزان فساد همچنان در بر همان پاشنه قبلی می چرخد و در عمل این امر تنها موجب کند شدن فرآیندهای اجرایی سازمان‌ها یا دخالت‌های بی مورد این واحدها در عملیات سازمان می‌شود.
این در حالی است که تجربیات جهانی نشان دهنده ناکارآمدی ابزار توسعه واحدهای نظارتی رسمی جهت مبارزه با فساد است و در مقابل روش عمومی سازی (یا مردمی سازی) مبارزه با فساد را با اتکا به گزارشگری تخلف و سوت‌زنی پیشنهاد می‌کند.
طراحی سیستم مؤثر جمع سپاری نظارتی مستلزم ایجاد سه زیرساخت اصلی شامل ابزار ارائه گزارش و پیگیری حقوقی، مکانیزم حمایت مؤثر از گزارشگران و نظام انگیزشی و تشویق گزارشگر است.
به عنوان مثال گزارش تحقیقی یک سازمان معتبر مبارزه فساد (ACFE) که در آن ۱۳۸۸ پرونده فساد مهم در ۹۶ کشور بررسی شده است، نشان می‌دهد بیش از ۴۰ درصد از فسادها و تقلب‌های از طریق گزارشگران مردمی کشف شده است. این در حالی است که سازمان‌های نظارتی تنها ۲ درصد از فسادها را مستقیماً کشف کرده بودند و نهادهای حسابرسی بیرونی و داخلی نیز در مجموع کمتر از بیست درصد در کشف فساد نقش داشته‌اند.
گزارش سال ۲۰۲۰ همین سازمان نشان می‌دهد سازمان‌های دارای هات لاین و مکانیزم گزارشگری فساد مؤثر به طور متوسط نصف سازمان‌های فاقد این ابزار از فساد متضرر شده‌اند (صد هزار دلار در برابر صد و نود هشت هزار دلار) و متوسط زمان کشف فساد در این سازمان‌ها نیز بسیار سریع‌تر بوده است (متوسط ۱۲ ماه در برابر ۱۸ ماه از زمان شروع فساد).
در واقع این موارد تاکید کننده این اصل است که در مبارزه با فساد نیز مانند بسیاری از مسائل دیگر کشور در دسترس ترین و ساده‌ترین راه حل الزاماً معادل بهترین راه حل نیست و جمع سپاری نظارت و استفاده از نظارت‌های مردمی روش بسیار موثرتری از توسعه سیستم‌های نظارتی رسمی و اداری است.
کارشناس اقتصادی
نظر شما