به گزارش خبرنگار مهر، بعد از چند بار تماس گرفتن با خسرو نصیری‌خواه، برنامه‌ریز و دستیار کارگردان پروژه "وقت اضافه" به من می‌گوید به دلیل اینکه شب کار هستند، من می‌توانم برای تهیه گزارش ساعت چهار و نیم تا پنج بعد از ظهر در لوکیشن باغ کوثری باشم. از آنجا که به وقت خیلی اهمیت می‌دهم، راس ساعت چهار و نیم به باغ کوثری در ده ونک می‌رسم. باغی که کنار پارک ده ونک قرار گرفته است.
دیوار کاهگلی باغ در کوچه‌های باریک این منطقه که بیشتر خانه‌های قدیمی را در دل خود جا کرده خودنمایی می‌کند. این باغ از قرار منزل حاج اکبر کیانی است. بعد از تماس با نصیری‌خواه متوجه می‌شوم گروه در لوکیشنی دیگر مشغول کار هستند و یک ساعت دیگر به باغ کوثری می‌آیند. من نیز راهی پارکی می‌شوم که کنار باغ است. در آنجا دور از دغدغه خبر فرصتی پیدا می‌کنم به موضوع فیلم "وقت اضافه" فکر کنم.
طبق شنیده‌های قبلی‌ام این فیلم بیان استعار‌ه‌ای از زندگی انسان است که غفلت او از موقتی بودن حیات موجب شده زندگی‌اش در فرعیات غیرضروری غوطه ور شود و هدف اصلی زندگی خود را فراموش کند و تلاش دارد با یادآوری دائمی نبودن حیات و همچنین بازنگشتن به زندگی دوباره پس از مرگ، نگرش انسان به زندگی را تغییر دهد.
این فیلم داستان یک حاجی فرش فروش را بیان می کند که برای لحظاتی زنده می شود و در چند ساعتی که زنده شده درگیر ماجراهای مختلفی می شود. او مردی متمول و بی‌نیاز است که همسرش را سال‌ها پیش از دست داده و مورد بی‌مهری خانواده‌اش قرار گرفته است. از طرفی مرضیه که زنی فقیر است، پس از چند برخورد اتفاقی با حاج اکبر در رفتارهایش میل و علاقه نسبت به وی بروز می‌دهد، اما حاج اکبر که تصور می‌کند مرضیه برای دارایی او کیسته دوخته ...
ساعت پنج و نیم بعد از ظهر نصیری‌خواه با من تماس می‌گیرد و می‌گوید گروه داخل باغ هستند و من می‌توانم به آنها ملحق شوم. در آهنی سبزرنگ باغ باز است. تا چشم کار می‌کند درختان بسیاری در کنار دو ساختمان مجزای باغ خودنمایی می‌کنند. سر در یکی از ساختمان‌ها پارچه سیاه رنگی نصب شده و فوت حاج اکبر کیانی را به فرزندان مرحوم تسلیت گفته است.
راه رفتن روی سنگ‌های کوچکی که سرتاسر زمین باغ را فراگرفته سخت است. جوی آبی سمت چپ باغ روان است و به استخر کوچکی که جلبک سرتاسر آن را فراگرفته راه دارد. در کنار ساختمان‌ها میز و صندلی بسیاری چیده شده و عوامل حین استراحت با هم صحبت می‌کنند.
پروژکتورهایی به درختان نگهبان راه باغ نصب شده است. در انتهای باغ هم سگی بسته شده. او در زندان آهنی که برایش درست کرده‌اند، اسیر شده و آرام پوزه خود را روی زمین می‌کشد. کم کم آسمان چادر سیاه به سر می‌کند تا گروه هم به راحتی زیر چادر او شاهد مرگ حاج اکبر باشند. انگار که دل آسمان هم گرفته. قطرات باران محکم بر آمبولانس جلو ساختمان می خورد. پسران حاج اکبر (فرزاد حاتمیان و افشین سنگ چاپ) به همراه کلفت خانه جلو در ایستاده‌اند. راننده آمبولانس گواهی پزشک را می‌بیند. شاگرد راننده که از قرار اولین بار است با یک جنازه رو به رو میشود، برانکارد را می‌آورد.
با صدای مهرداد خوشبخت که کلمه کات را بلند می‌گوید، دوربین از حرکت می‌ایستد و گروه تهیه باران ساختگی دیگر به کار خود ادامه نمی‌دهند. این صحنه بعد از دو برداشت گرفته میشود. با دیدن خوشبخت به یاد جلسه مطبوعاتی دو سال پیش در سینما فلسطین می‌افتم که با حضور مدیران تلویزیون و دیگر منتقدان و اهالی مطبوعات درباره فیلم‌های ایرانی و خارجی برگزار شده بود. در آن جلسه مطبوعاتی خوشبخت گفته بود پروژه فیلم‌های تلویزیونی به بن‌بست خواهد خورد، البته نه اینکه پروژه‌ها تعطیل شوند، بلکه قصه‌ها، نقش‌ها، سوژه‌ها و ... تکراری میشود.
خوشبخت درباره پذیرش کارگردانی پروژه "وقت اضافه" که احساس میشود ماورایی است، می‌گوید: "نمی‌دانم اسم این کار را ماورایی باید گذاشت یا نه؟ اما بیشتر کار اخلاقی و ملودرام عاطفی است. فیلمنامه را رضا مقصودی نوشته و قصه از آنجایی شروع میشود که حاجی زنده میشود و بعد از آن به روابط عاطفی حاجی به زنی که به او علاقمند است، می‌پردازد."
وی ادامه می‌دهد: "آنطور که باید و شاید به مرگ نگاه نمی‌کنیم. بیشتر مرگ بهانه‌ای است برای حرکت قصه. حاجی قصه، فردی سنتی است که عشق دیگری را تجربه می‌کند، عشقی که جنس‌اش متفاوت است. او با همسرش که سال‌ها پیش فوت شده، همزیستی مصالمت‌آمیز داشته و حالا بعد از مرگ حاجی به او وقت اضافه‌ای می‌دهند و او در این وقت زن را به آرزویش می‌رساند. سعی کردم بازیگرانی انتخاب کنم که به نقش‌ها بخورند. فکر می‌کنم انتخاب‌ها خوب بود و دستیارانم نیز خیلی زحمت کشیدند."
وی درباره ارزیابی خود از روند تولید فیلم‌های تلویزیونی با توجه به کارگردانی 12 تله فیلم و استقبال بینندگان از آنها می‌گوید: "به زودی به بن بست می‌خورد، نه اینکه ساخته نمی‌شود، دیگر جذابیتی برای مردم ندارد. برای این صحبت هم دلیل دارم. تله فیلم مثل فیلم آموزشی شده و هر کس در هر زمینه‌ای می‌خواهد تست بدهد، به او می‌گویند اگر این تله فیلم را خوب ساختی، به شما سریال می‌دهیم، حتی برخی سابقه هیچ کاری ندارند و وقتی وارد این عرصه شده‌اند، فیلم بی کیفیت می‌سازند."
خوشبخت ادامه می‌دهد: "یک زمانی مردم مهمانی خود را بعد از فیلم‌های بعد از ظهر جمعه می‌رفتند، ولی الان برایشان مهم نیست. اول اینکه یکسری فیلم‌های نازل اروپایی پخش میشود. از طرف دیگر نظارتی بر این فیلم‌ها وجود ندارد و با هر کیفیت فیلم را پخش می کنند. جالب است که به لحاظ قیمت این تله فیلم‌ها یکی است. یعنی بین من که 12 فیلم ساخته ام با کسی که اولین کار خود را تجربه می کند فرقی وجود ندارد. آنها معمولاً از عوامل آشنا هم برای پروژه‌هایشان استفاده نمی‌کنند. به مرور زمان قصه‌ها، نقش‌ها و حتی لوکیشن‌های تله فیلم‌ها نیز تکراری می‌شوند."
کارگردان پروژه "وقت اضافه" با اشاره به اینکه او تله فیلم را در میان بینندگان تلویزیون جا انداخته، می‌گوید: "البته من لیدر بودم و دوستان دیگری مثل مسعود آب‌پرور و ... هم کارهای خوبی ساختند که وقتی مردم فیلم تلویزیونی را می‌بینند، فکر می‌کنند سینمایی هستند."
وی درباره اینکه آیا قصد دارد مانند دوستان دیگر از تله فیلم "وقت اضافه" یک نسخه سینمایی هم تدوین کند می‌گوید: "نه، این کار اشتباه است. به نظرم یک فیلم سینمایی را باید با ضوابط، تکنیک‌ها و آدم‌های سینمایی ساخت. دیدگاه تلویزیون به درد سینما نمی‌خورد. البته در برخی کشورها مثل ترکیه اکثر فیلم‌هایشان ویدئویی است و بعد سینمایی می‌کنند. آنها از ابتدا با دید سینمایی می‌سازند که این کار را انجام می‌دهند، برخی دیگر از کشورها هم این کار را می‌کنند."
خوشبخت در ادامه می‌افزاید: " اگر دوستان از ابتدا با دید سینمایی شروع کنند، بله می‌توان نسخه سینمایی هم درآورد. مثل کیومرث پوراحمد که فیلم "اتوبوس شب" را ویدئویی تهیه کرد. او از ابتدا می‌دانست این کار سینمایی است. اگر بخواهیم با عوامل کوچک، داستان‌ها و اجرای ضعیف نسخه سینمایی درآوریم، اشتباه است."
مهدی هاشمی، بازیگر نقش حاج اکبر کیانی است. وقتی از او می‌پرسم چطور شد نقش حاج آقا را در این پروژه پذیرفتید؟ با خنده می‌گوید: "پس از نزدیک به دو سال کار با کیانوش عیاری به عنوان کارگردانی استثنایی و خیلی بزرگ در مجموعه "روزگار قریب"، واقعاً پذیرش کاری دیگر سخت بود. چند کار پیشنهاد شد، اما نمی توانستم خودم را پائین بیندازم. دوست داشتم چند ماهی به حال خودم باشم. تا اینکه فیلمنامه رضا مقصودی به تهیه کنندگی رضا جودی یشنهاد شد."
وی در ادامه می‌افزاید: "من از قبل فیلمنامه‌های مقصودی را می‌شناختم. آقای جودی هم در میان تهیه‌کنندگان و خوشبخت در میان کارگردانان نام خوبی دارند. علاوه بر آن نقش حاجی که تابع سنت‌هاست را بازی نکرده بودم. زندگی این حاجی در یک محله قدیمی و رفتارهایش برایم جذابیت داشت، به همین دلیل همه چیز من را دعوت می‌کرد که استراحت را رها کنم و با این همکاران کار 90 دقیقه‌ای خوب انجام بدهم. امیدوارم همکاری های بعدی هم بین ما باشد. جواد صفا مدیرتصویربرداری این پروژه است و ما بعد از 24 سال که در پروژه "سلطان و شبان" همکاری داشتیم، در این تله فیلم تجدید خاطره شده است."
بازیگر نقش حاج اکبر کیانی درباره جایگاه این تله فیلم در میان کارهایش و ارزیابی کارنامه هنری‌اش می‌گوید: "اینکه بازی در فیلم "وقت اضافه" جزو کارهای خوب من بوده، تردید ندارم. البته اندازه‌اش را نمی‌دانم، ولی احساس می‌کنم در کار خوبی بازی می‌کنم. در طول دوران بازیگری‌ام بالا و پائین داشته‌ام، چرا که بازیگر تابع شرایط است و خودش نمی‌تواند تعیین کند. اگر هم بخواهد خیلی منتظر شرایط خوب باشد، بیکار می ماند و از دور خارج می شود. پیشنهاد خوب ما را خیلی خوشحال می کند، کارگردانان متوسط حضور ما تضمین می‌کند و کارگردان بد ما را از شغلمان بیزار."
هاشمی در ادامه صحبت‌هایش روند تولید فیلم‌های تلویزیونی را اینگونه ارزیابی می‌کند: "من دو تا سه سال پیش انتخاب کننده فیلم های کوتاه در یک جشنواره‌ای در بابل بودم. از بین 800 فیلم 40 فیلم خیلی خوب بودند. به خودم گفتم آیا سینمای ایران این ظرفیت را دارد که این کارگردانان را در خودش جا دهد؟ پاسخم منفی بود. حال که دیده‌ام تله فیلم‌های زیاد تهیه میشود خیلی خوشحال شدم. گرچه بودجه کم است، ولی این جایی است که آن جوانان بااستعداد محک زده شوند. آیا کسانی که می‌توانند فیلم کوتاه خوب بسازند، می‌توانند فیلم‌های بلند هم بسازند یا نه؟ البته باید دید که این فیلم‌ها را به چه کسانی می‌دهند؟ آیا عدالتی هست یا نه؟ آیا تشخصیص درست است؟"
خسرو نصیری‌خواه، برنامه‌ریز و دستیار کارگردان درباره زمان پیش تولید و لوکیشن‌های فیلم "وقت اضافه" می گوید: "ما یک هفته تا 10 روز پیش تولید داشتیم. این فیلم 16 تا 17 هنرپیشه، سه لوکیشن اصلی ثابت و هفت لوکیشن تک سکانس دارد که برای کار 90 دقیقه‌ای آمار پرحجمی است. در زمان پیش تولید انتخاب بازیگران و لوکیشن‌ها همزمان انجام می شد. گروه تمام تلاش خود را برای این کار انجام دادند."
وی درباره لوکیشن‌های تکراری توضیح می‌دهد: "مشکل لوکیشن‌های تکراری هیچ وقت حل نمی‌شود. در این زمینه محدودیت داریم و هر کسی حاضر نمی‌شود خانه‌اش در اختیار ما بگذارد یا در طول کار انصراف می‌دهند و باید توجیه‌شان کنیم. استفاده از لوکیشن‌های قدیمی هم تکراری است. مسلماً گروهها دوست ندارند به لوکیشن‌های تکراری بروند و عمدتاً کارگردان‌ها دوست دارند لوکیشن‌هایشان جدید باشد، ولی تهیه لوکیشن و توجیه افرادی که خانه‌هایشان را به ما بدهند، مشکل است."
در فیلم تلویزیونی "وقت اضافه" مهدی هاشمی، فرشته سرابندی، حشمت آرمیده، افشین سنگ‌چاپ، فرحناز منافی ظاهر، نادر راهیم، نعیمه نظام‌دوست و ناصر فرخی به ایفای نقش پرداخته اند. از دیگر عوامل این پروژه می‌توان به داریوش پیرو طراح صحنه و لباس، جواد مقدس صدابردار، مجید اسکندری طراح چهر‌ه‌پردازی، مهدی جودی تدوینگر، شهاب علی‌بخشی مدیر تولید و مجری طرح میثاق فیلم اشاره کرد. "وقت اضافه" محصول گروه فیلم و سریال شبکه یک است.
ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ ــ
گزارش از فاطمه عودباشی
نظر شما