به گزارش خبرنگار مهر، شاید شنیدن نام تالاب، نیزاری که اطراف آن را آب کمی فراگرفته است به ذهن خطور می کند. جایی که هیچ خاصیتی ندارد و حتی می تواند ترسناک و خطرآفرین هم باشد اما باید دانست که وجود تالاب ها در زندگی انسانی از اهمیت بسیاری برخوردار است، شاخص با اهمیتی که با از بین رفتن آن بافت انسانی منطقه ای نیز دچار دگرگونی می شد .
آیا باور کردن این موضوع سخت نیست که به خاطر نابودی یک تالاب، دولت متحمل ضرر چندین میلیارد تومانی می شود و آیا می توان پذیرفت که نبودن یک تالاب موجب شده بخش کشاورزی یک منطقه ضرر بسیاری ببیند؟
ارزش اکولوژیک تالاب ها ۱۰ برابر جنگل ها و۲۰۰ برابر زمین های زراعی است اما متاسفانه علیرغم اهمیت بالا کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.
مرکز نظارت محیط زیست جهانی میزان تالاب های جهان را ۵۷۰ میلیون هکتار برآورد کرده که یک میلیون و ۴۸۱ هزار و ۱۴۷ هکتار از آن در ایران قرار دارد در واقع در کشور ما ۸۴ تالاب مهم بین المللی شناسایی شده که از میان آنها تاکنون ۳۳ تالاب در چارچوب ۲۲ عنوان به ثبت رسیده است.
تولید و ذخیره سازی آب، حفظ و توسعه تنوع زیستی گیاهی و جانوری، مهار سیل و فرسایش، پالایش آب، کانون های گردشگری، تثبیت آب وهوای محلی بویژه تعدیل درجه حرارت، تامین غذا و تولید فرآورده های شیلاتی و پرندگان، از ارزش های اکولوژیک و اقتصادی تالاب ما به حساب می آید.
به لحاظ اهمیت بالای تالاب ها ، کنوانسیون رامسر یا کنوانسیون تالاب‌ها در دوم ماه فوریه ۱۹۷۱ بهمن ماه ۱۳۴۹ در رامسر به امضاء رسید.این کنوانسیون اولین پیمان بین الدولی جهانی است که نگاهی تازه به حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی داشته، اما با این وجود در مقایسه با پیمان‌های مشابه بعدی، مقرراتی کلی و ساده دارد و بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالاب ها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تاکید می‌کند.
این کنوانسیون طی گذشت سالها گستره دید خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول از تالاب‌ها را در بر می‌گیرد و تالاب‌ها را در زمره اکوسیستم‌هایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق‌العاده ای دارد اما این اهمیت در ارتباط با تالاب های ایران تا کنون وجود نداشته است .
کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۵جنبه قانونی یافت و هم اکنون ۱۴۷ کشور عضو رسمی دارد و یکهزار و ۴۵۹ تالاب با اهمیت بین‌المللی با مجموع مساحت حدود ۱۲۵میلیون هکتار را در سطح جهان به ثبت رسانده است.
متاسفانه با وجود اینکه کشور ما با ثبت 22 تالاب بین المللی دربین 140کشور درمقام و رتبه 25 کشورهای عضو کنوانسیون رامسر قرار دارد و با توجه به آن که ایران زادگاه این معاهده بسیار مهم است و همین نکته می تواند انگیزة بزرگی برای حفظ و ارتقاء جایگاه خود در بین کشور های جهان باشد ولی تا کنون دولتمردان ایرانی آن گونه که باید و شاید نتوانسته اند در حفظ همین تالاب ها موفق باشند.
هامون یکی از تالاب هایی است که سالها بی توجهی به اهمیت آن منتهی به حرکت آن به سمت نابودی شده است به گونه ای که در سال ۱۳۴۲ ای تالاب به علت خشکسالی از بین رفت. و این امر باعث شد تا برخی از مردم زابل، شهرستان گرگان را برای ادامه زندگی انتخاب کردند چرا که زندگی در اطراف تالاب هامون غیرممکن شده بود و مردم با بیل از خانه خود، شن خارج می کردند.همین امر موجب شد بسیاری از مردم به شهرستان گرگان کوچ کنند و بافت این شهر را تا درصد بسیاری تحت تأثیر قرار دهند.
تالاب هامون در سال ۱۳۷۹ نیز برای چندمین بار دچار خشکسالی شد و از بین رفت. دولت ایران نیز برای این که بار دیگر تغییری در بافت انسانی رخ ندهد، بودجه فراوانی را برای این کار در نظر گرفت البته در این شهرستان باز هم مردم برای خارج کردن شن از خانه شان مجبور شدند که متحمل زحمات فراوانی شوند در حالی که اگر تالاب هامون دچار خشکسالی نمی شد، این اتفاق رخ نمی داد.
دریاچه ارومیه نیز متاسفانه به همین وضعیت دچار شده است ، چندین هکتار از دریاچه ارومیه دچار خشکسالی شده و با خشک شدن این دریاچه به علت شور بودن، نمک های اطراف آن به وسیله باد به سوی محصولات کشاورزی روانه می شد و آنها را از بین می برد .
تالاب انزلی یکی از همان تالاب های مهم و در آستانه نابودی محسوب می شود تالابی که زیستگاه مناسب برای پرندگان مهاجر است ، از این رو دارای اهمیت بین المللی است و در سال 1354 در سایت رامسر به ثبت رسید اما طی سال های گذشته به دلایل متعددی از جمله ورود فاضلاب و زباله جامد از مناطق اطراف و آلودگی حاصل از فعالیت ها ی کشاورزی ، کیفیت آب آن کاهش یافته است.
زباله های جامد حوزه آبخیز در تالاب انباشته می شود و ورود رسوبات حاصل از فرسایش در تالاب سبب کم شدن عمق تالاب می گردد .و این در حالی است که جذر و مد دریای خزر نیز این مشکل را بغرنج تر می کند .
ماکروفیت هایی چون سرخص آبی (آزولا) در تالاب به صورت غیر قابل کنترل در حال گسترش هستند و اخیراحدود 25 درصد از کل منطقه را پوشانده است و این امر زیستگاه پرندگان آبی را در معرض خطر قرار داده است .
از سوی دیگر فقط مناطق حفاظت شده به طور قانونی حفاظت می شوند. در حالی که سایر مناطق تالاب تحت حفاظت نیستند و باید گفت تا زمانی که محدوده قانونی تالاب مشخص نباشد، مشکلاتی از قبیل تصرف اراضی جهت فعالیت های کشاورزی و سایر موارد مشابه وجود دارد.
همچنین استفاده از تورهای غیر قانونی ماهیگیری ، شکار در منطقه شکار ممنوع و دیگر فعالیت های غیر قانونی نیز به روند نابودی تالاب انزلی سرعت بخشیده است.
تالاب بین المللی شادگان نیزبه دلیل برهم خوردن سلامت اکوسیستم آن به دلیل ورود دهها میلیون متر معکب فاضلاب شهری و صنعتی و ضایعات کارخانجات کشت نیشکر در این لیست سیاه قرار گرفته است .
در حالی که خطر خشک شدن بخش های وسیعی از تالاب نی ریز و کمجان نیز وجود دارد که تالاب خور خوران نیز به دلیل آلودگی های نفتی و تخریب جنگل های حرا در حال نابودی است .
در حالی با خطر نابودی تالاب ها و دریاچه ها مواجه هستیم که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی اصلی در نظارت و حفظ این منابع طبیعی تا کنون در اجرای تکلیف فانونی بدرستی وارد عمل نشده و این امر روند نابودی را تشدید کرده است .
از سوی دیگر بودجه هایی که تا کنون به امر رسیدگی به تالاب های کشور تخصیص داده می شود فقط محدود به امور پژوهشی درارتباط با تالاب ها شده است.
به گفته کار شناسان محیط زیست ، از ۲۲ عنوان تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب های ایران، ۷ تالاب در وضع قرمز قرار دارند و این در حالی است که اگر به این تالاب ها توجه نکنیم باید منتظر تغییرات اساسی در محیط زیست کشورمان باشیم که می تواند در زندگی ما نیز نقش اساسی ایفا کند.
طی چند سال گذشته زیان های سنگینی بر تالاب های کشور تحمیل شده است و به طور حتم با روندی که در حال حاضر در ارتباط با حفظ منابع طبیعی و محیط زیست در پیش گرفته شده خروج تالاب ها از وضعیت قرمز امری بعید به نظر می رسد.
اعمال سیاست های غلط آبرسانی ، پروژه های نفتی، احداث سدهای متعدد ، جاده سازی ، هدایت فاضلاب ها و پسماند های شهری و صنعتی و معرفی گونه های غیر بومی تقریبا تمام تالاب های بین المللی ایران را در آستانه نابودی قرار داده است.
بررسی های کارشناسان محیط زیست نشان می دهد که بخش زیادی از تالاب های بین المللی ایران به واسطه سوء مدیریت در آستانه نابودی قرار گرفته اند.
عدم وجود برنامه آمایش سرزمین و پیاده کردن برنامه های بخشی ، سد سازی بدون توجه به اثرات مخرب آنها بر تالاب ها؛ توسعه برنامه های نفت محور در حساس ترین و شکننده ترین مناطق ساحلی – دریایی ؛ خطر نابودی پرندگان نادر و در معرض انقراض به دلیل صدور مجوز های قانوی شکار که در تناقض آشکار معیار های لازم وجودی یک تالاب بین المللی است و اجرای سیاست های آبرسانی از مناطق پرآب به کم آب کشور بدون توجه به اثرات سوء زیست محیطی بر روی تالاب ها عواملی محسوب می شوند به روند افزایش تخریب تالاب های کشور سرعت بخشیده است.
یک کارشناس محیط زیست و متخصص "تالاب ها" به روند افزایش تخریب تالاب های کشور اشاره می کند و می گوید: وضعیت تالاب ها طی دو سال گذشته وخیم تر شده و تا کنون عزم جدی در خصوص حفاظت آنها را در کشور شاهد نبوده ایم و هم اکنون نیز در برنامه دولت دیده نمی شود.
مسعود باقرزاده ، به خشک شدن تالاب هایی همچون گاو خونی ، دریاچه هامون ، ارومیه ، بختگان اشاره می کند و می گوید: دلایل چنین وضعیتی را باید در مدیریت این تالاب ها که بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است جستجو کرد.
باقر زاده تصریح می کند : امروز 63 هکتار از تالاب گاوخونی به دلیل نرسیدن آب خشک شده است از سوی دیگر در دریاچه ارومیه از هر یک لیتر آب 300 گرم شوری دارد و در حدود 100 هکتار آن تا کنون خشک شده است این به معنای این است که این منابع طبیعی ارزشمند در حال نابودی است.
وی می گوید: تالاب ها به عنوان غنی ترین اکوسیستم محسوب می شوند و بیشترین تنوع زیستی را دارند و امروزه به عنوان یک منبع درآمد برای خانواده به خصوص در مناطق محروم محسوب می شود .
وی ، ارزش مادی هر هکتار تالاب را بین 8 تا 21 هزار دلار عنوان می کند و می گوید: بر اساس برآوردهای جهانی هر هکتار تالاب بین 8 تا 21 هزار دلار ارزش مادی دارد اما در کشور ما این منابع طبیعی ارزشمند به دلیل غفلت مسئولان رو به نابودی است .
آنچه مسلم است ، اجرای سیاست های راهسازی در بسیاری از تالاب ها با هدف کوتاه کردن مسیر،که تاکنون ضربات هولناکی بر پیکره تالاب ها واردکرده است ؛اجرای طرح های کشاورزی "آب بر" بدون توجه به قانون مندی اقلیم های خشک و بهره گیری از تالاب به عنوان مخزن آب کشاورزی در دسترس ؛ طراحی برنامه های گردشگری ناپایدار در کنار و یا در دل تالاب بدون درک اثرات سوء آن در اکوسیستم های حساس و شکننده تالاب ، وارد کردن گونه های غیر بومی گیاهی و جانوری به تالاب ها و بر هم زدن تعادل طبیعی این گونه محیط ها ، امروزه جزء شاخص ترین موارد تهدید تالاب ها به شمار می آید اما هیچ اقدامی تاکنون در راستای متوقف نمودن آنان صورت نگرفته است.
نظر شما