خبرگزاری مهر - گروه استانها: تئاتر فارس همواره ظرفیت‌های بالقوه زیادی برای دیده شدن در سطح ملی داشته است. این هنر نمایشی با پتانسیل‌هایی شامل کارگردانان و بازیگران توانمند می‌تواند در این حوزه بیش از وضعیت کنونی در سطوح ملی بدرخشد.
طی سال‌های اخیر اوضاع تئاتر در استان فارس چندان دلنشین نبوده است، ظرفیت‌ها توسط متولیان امر نادیده گرفته شد تا هنرنمایشی استان روزهای غربت را طی کند و در حال حاضر تئاتر فارس در سطوح ملی و حتی در جشنواره‌ها به اندازه توانمندی‌هایش ندرخشیده است. حالا با همه گیری کووید ۱۹ و بحرانی به نام کرونا، تاجی از مشکلات جدید ناشی از رکود در اجرا و توقف تولید تئاتر نیز بر سر هنرمندان گذاشته که شاید تا سال‌ها آثار سو این بیماری حتی پس از درمان قطعی، بر مشاغل و حرفه‌ها باقی بماند.
سعیدرضا خوش شانس، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر که در جشنواره‌های مختلف درخشیده و دارای تألیف در زمینه این هنر است در خصوص علت توفیق کمتر تئاتر فارس در سطوح ملی به خبرنگار مهر می‌گوید: من با این فرض این سوال که تئاتر فارس موفقیتی در عرصه تئاتر و جشنواره‌های ملی کسب نمی‌کند مسئله دارم؛ به نظرم یکی از پر افتخارترین تئاترهای استانی در ایران تئاتر فارس هست.
وی تصریح می‌کند: هنرمندان زیادی از فارس در هر دوره‌ای از جشنواره‌های ملی و بین المللی حضور دارند و در زمینه‌های مختلفی خودشان را به اثبات رسانده‌اند؛ از جشنواره‌ها هم که بگذریم هنرمندان بسیار زیادی از فارس به عنوان هنرمند حرفه‌ای و صاحب سبک در تئاتر ملی مشهور و مشغول هستند اما اگر منظور شما از این سوال این هست که چرا اداره کل فرهنگ و ارشاد، انجمن هنرهای نمایشی، و دیگر نهادهای متولی در استان این موضوع را پیگیری و تسهیل نمی‌کنند با شما موافقم.
وضعیت تئاتر در ایران نگران کننده است
خوش شانس در ادامه می‌گوید: علاقه مندم پاسخ این پرسش را در دو بخش بدهم؛ اول اینکه به نظرم وضعیت تئاتر در ایران نگران کننده است زیرا، انبوهی از هنرمندان تئاتر از وضعیت معیشتی و امنیت شغلی خوبی برخوردار نیستند و همین موضوع باعث می‌شود که هنرمندان توانی برای تولید تئاتر نداشته باشند.
نویسنده کتاب «تئاترنویسی سپید: درآمدی بر تئاترنویسی پست‌مدرنیستی» ادامه می‌دهد: تئاتر در تمام دنیا یک هنر پرخرج و پرزحمت است که برای اینکه بتواند خودش را در بحران‌ها حفظ کند نیازمند کمک جدی دولتی است؛ به نظرم نمی‌شود از هنرمندانی که تا این اندازه در وضعیت معیشتی و صنفی نگران کننده‌ای قرار دارند توقع تولید آثار شاخص و برجسته‌ای داشت پس به نظرم بهتر است هر چه زودتر تکلیف تئاتر روشن شود.
این هنرمند شیرازی می‌گوید: سوالی که می‌پرسید در دل خودش یک پیش فرض دارد و آن این است که اول باید تئاتری باشد که بعد بشود آن را در جشنواره‌ها شرکت داد؛ به نظر من مسئله فرهنگ چیزی فراجناحی است که نباید با تغییر سیاسی دولت‌ها دستخوش تغییر بشود.
به گفته خوش شانس، از این گذشته تولید یک اثر هنری ارزنده به فاکتورهای زیادی بستگی دارد که در فارس به تمام این فاکتورها توجه زیادی نمی‌شود؛ اول از همه تئاتر به دلیل ذات جمعی و گروهی نیازمند نهاد هست.
وی عنوان می‌کند: شرکت‌ها، تماشاخانه‌ها یا گروه‌های تئاتر باید تشکیل بشوند؛ الان سالهاست که هیچ گروه فعالی در فارس مشخصاً به شکل گروه که دارای یک برنامه و هدف مشخص باشد تشکیل نشده یا به خاطر همان مشکلات معیشتی که گفتم قبل از هر اقدامی از هم پاشیده است؛ دوم موضوع آموزش است.
خوش شانس بر این باور است که آموزش چیزی است که کمترین توجه در این سال‌ها به آن شده است؛ نه استادی پرورش داده شد و نه هنرمندی تحت یک نظام آموزشی تربیت شده است.
مؤلف کتاب «از یونان باستان تا جون آدمیزاد» تصریح می‌کند: هرکسی هر چیزی ارائه کرده از خودش و تلاش خودش بوده است و این فردگرایی با ذات تئاتر نسبت چندانی ندارد و از پیش معلوم است که با شکست رو برو می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: واقعاً تا کی می‌خواهیم شاهد ظهور استعدادهایی در تئاتر فارس باشیم که با اتکا به ارزش‌های فردی، استعداد شخصی و دانش خودآموخته ظهور کنند، با بودجه شخصی و نیروی جوانی بدرخشند و بعد مثل یک ستاره خاموش پیش پای ما به خاک بیفتند؛ من در این ۱۰ یا ۱۵ سال اخیر بیش از صد نفر استعداد درخشان در تئاتر فارس دیدم که آمدند و به محض اینکه با واقعیت زندگی یا روی واقعی مسائلی مانند زندگی، معیشت، کار و درآمد، آموزش و مطالعه روبرو شدند از نا افتادند و فراموش شدند.
هیچ عرصه‌ای در ایران مظلوم‌تر از عرصه فرهنگ پیدا نمی‌شود
خوش شانس اضافه می‌کند: راستش را بخواهید مسئله ریشه‌دارتر از این حرف‌هاست؛ هیچ عرصه‌ای در ایران مظلوم‌تر از عرصه فرهنگ پیدا نمی‌شود. بیشتر دانش آموختگان رشته‌های هنر برای امرارمعاش به عرصه تبلیغات وارد می‌شوند و این یعنی ما حوزه فرهنگ را به حال خودش وانهادیم. وضعیت نگران کننده‌ای است.
این منتقد هنرهای نمایشی اظهار می‌کند: امروز تمام بازوهای دولت در بهداشت و درمان، در اقتصاد و تجارت در کسب و کار نگران حوزه‌های خود هستند اما هیچکس انگار نگران هنرمندان تئاتر نیست و این مسئله باعث می‌شود که هنرمندان تئاتر ما نتوانند تولید آثار ارزنده رو در اولویت زندگی خود قرار بدهند.
خوش شانس می‌افزاید: اگر می‌خواهیم آثار شاخص و ارزنده‌ای در جشنواره‌ها داشته باشیم هیچ راهی نیست که هرچه زودتر تئاتر را به شکل یک حرفه تعریف کنیم؛ شغلی که در نسبت با درآمد پایدار، توسعه پایدار و شکوفایی قرار داشته باشد.
هنرمند باید بتواند ۳۰ سال بدون دغدغه از طریق تئاتر امرار معاش کند
به اعتقاد این کارگردان و نمایشنامه نویس شیرازی، اگر قرار است تصمیم جدی برای حضور هنرمندان در جشنواره‌ها بگیریم باید از اینجا شروع کنیم که این هنرمندان تا چه اندازه از غم نان، از مشکلات روزمره زندگی رهایی دارند؛ ممکن است این حرف را این‌طور اشتباه برداشت کنیم که یعنی یک باید فضای معیشتی را مساعد کنیم تا هنرمند کارش را بکند. اتفاقاً نه! منظور من این است که هنرمند باید بتواند ۳۰ سال بدون دغدغه از طریق تئاتر امرار معاش کند و این شغلش باشد اما موضوع دوم اگر چنین سرمایه‌ای را نه به لحاظ مالی و نه به لحاظ فنی داریم، دست کم قدرشناس کسانی باشیم که با توان شخصی و نیروی فردی مشغول تولید هستند.
وی تاکید می‌کند: دست کم یک دستگاه روابط عمومی پویا داشته باشیم تا بتوانیم به حق از کسانی که با سرمایه‌های انسانی، دانش فردی و نیروی شخصی این کار را انجام می‌دهند تقدیر کنیم و آنها را به کاری که می‌کنند تشویق کنیم.
خوش شانس با این حال اظهار می‌کند: در تمام سال‌هایی که خود من بدون هیچ کمکی از سوی هیچ نهاد و دستگاهی در جشنواره‌ها شرکت کردم، به این فکر کردم که هیچکس منتظر ما نیست و این بدترین احساسی است که یک هنرمند می‌تواند داشته باشد؛ همین چند روز پیش برای نوشتن کتاب جدیدم داشتم روی جریان‌های تئاتر مطالعه می‌کردم و دیدم از قرن هجدهم به بعد هر جریانی که به جایی رسیده از سوی دولت حمایت شده زیرا خود دولتمردان افراد نخبه ای بودند که تئاتر را دوست داشتند و دلشان می‌خواست تئاتر بماند. تئاتر ملی هامبورگ و بریتانیا همه با حمایت دولت‌ها به حیات خود ادامه داده اند.
این در حالیست که عباس چهل تنان فعال هنری شیراز که در گروه تئاتر پویا سالهاست همچنان به کوشش برای تئاتر ادامه می‌دهد به خبرنگار مهر، می‌گوید: مشکل اصلی عدم حمایت، نداشتن سخت افزار و عدم دانش است.
تئاتر مملو از افکت تصویری، صوتی و حرکات غیر اصولی شده است
این هنرمند شیرازی ادامه می‌دهد: متأسفانه الان تئاتر مملو از افکت تصویری، صوتی و حرکات غیر اصولی شده که کارگردان‌ها بیشتر دنبال شلوغ بازی هستند؛ تروکاژهایی که تماشاگر عامه را جذب خودش می‌کند یا به عبارتی ساده‌تر گول می‌زند.
چهل تنان معتقد است که این برای تماشاگر ساده بسیار هیجان انگیز است اما برای داوری که در مرکز نشسته و اینگونه نمایش‌ها را در ۱۰ سال اخیر دیده چیز جالبی نیست؛ الان زمان فنی و تکنیکی بودن کار است نه متن یک سو برود و کارگردانی یک سوی دیگر؛ فراموش کردیم که داور مرکزنشین حداقل در یک ماه کمتر از ۱۰ تا ۱۵ تئاتر به تماشا می‌نشیند در حالی که در شهرستان در سال ۵ تا ۸ کار اجرا می‌شود.
وی اضافه می‌کند: فراموش کردیم جذابیت تئاتر برای او تا ما فرق می‌کند؛ او به روز حرکت می‌کند ولی ما چند سال از او عقب تر هستیم درحالیکه مشکل عدم آگاهی هنرمند به روز بودن است.
وی پیرامون وضعیت کنونی و اقتصادی هنر تئاتر در شیراز معتقد است که یکی از مشکلات هنرمندان تعطیل شدن نمایش است؛ عده‌ای از دوستان هنرمند که کلاس آموزشی داشتند و با دستمزد نمایش زندگی می‌کردند با مشکلات اساسی روبرو هستند.
چهل تنان در پاسخ به اینکه آیا هنرمندان تئاتر در مشاغل زیان دیده از کرونا دیده شدند، می‌گوید: نه؛ چرا به این دسته از هنرمندان توجه نمی‌شود؟ هزینه‌های زندگی، اجاره و بسیاری هزینه‌های دیگر آیا از سوی مسئولین را به این فکر وا نمی‌دارد؟
وی ادامه می‌دهد: درست است که انجمن نمایش برای تعدادی از این هنرمندان اقلام خوراکی در نظر گرفته اما آیا مسئولین به فکر اجاره و خرج خانواده چهار نفره است؟ چرا در فهرست مشاغل آسیب دیده از کرونا دیده نشده، حتی وزارت ارشاد هم دستور عملی صادر نکرده است؛ چه کسی باید پا پیش بگذارد؟ ارشاد، شهرداری و… اینان مگر بودجه برای فعالیت هنری ندارند؟
عضو گروه تئاتر پویا در شیراز می‌گوید: الان که فعالیتی نیست پس بودجه کجا مصرف می‌شود؛ ابراهیم برومندیان پیر هنر شهر که سالهاست برای کودکان این شهر زحمت کشیده الان در کماست، کدام مسئول به دیدارش رفته، احوالش را پرسیده و از همسر ایشان دلجویی کرده یا درباره مخارج بیمارستان صحبتی کرده؛ به راستی چه کسی می‌خواهد به این هنرمندان زیان دیده از کرونا کمک کند کدام وزارت و اداره و ارگان؟
نظر شما