تقلیل کارکرد مساجد به نماز خواندن/ پایگاه اصلی دفاع مقدس مسجد بود

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: مساجد در دوران دفاع مقدس از جمله مراکز مهم اعلام اقلام مورد نیاز جبهه‌ها و نیز محل جمع آوری کمک‌های مردمی بودند. صرف نظر از ارزش مادی کمک‌های مردمی که در خور توجه است، حضور معنوی آحاد مختلف مردم در امر کمک رسانی به جبهه‌ها هم امری قابل توجه بود. با توجه به اینکه در هفته دفاع مقدس و ایام بزرگداشت چهلمین سالگرد دفاع مقدس قرار داریم با حجت‌الاسلام حبیب رضا ارزانی رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در خصوص نقش مساجد در دفاع مقدس و چگونگی احیای کارکردهای اصلی مساجد در این روزها گفتگو کردیم. این ستاد مدتی است که ویژه برنامه «سه شنبه‌های تکریم» را راه اندازی کرده که یکی دیگر از محورهای گفتگویی است که در ادامه می‌خوانید.

حجت الاسلام ارزانی در ابتدای بحث ضمن اشاره به تعبیر امام خمینی (ره) که مساجد سنگر هستند گفت: این جمله به ظاهر ساده ولی خیلی جمله پرمغز و مهمی است چون در زمان جنگ، سنگر بودن مساجد در دو عرصه خیلی مشهود بود؛ یکی عرصه سخت افزاری و دیگری عرصه نرم افزاری؛ عرصه سخت افزاری به این معنا که فضای فیزیکی مسجد محل ارتباط و تلاقی مردم ایمان باور و مومن بود و همه در فضای مسجد جمع می‌شدند و یک اجتماع مومنانه شکل می‌دادند تا بتوانند در مقابل دشمن مشترک ایستادگی کنند و لذا اگر دفاع مقدس شکل گرفت و توانستیم در مقابل دشمن دفاع کنیم از لحاظ بنیه و انرژی بهترین پایگاه ما مسجد بود. در عرصه نرم افزاری هم ما اندیشه‌های ناب را از مسجد می‌گیریم چون بر اساس این آیه شریفه «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلّهِ....» مساجد از آن خداست و عمران و آبادانی مساجد نزد کسانی است که ایمان به خدا و روز قیامت دارند و ارزش‌های دینی برایشان مهم است. من خاطرم است که درهمان سالهای ابتدای جنگ کلاس‌های ارزشی و عقیدتی در مسجد برگزار می‌شد وبه نظرم در آن زمان ما بهترین استفاده را از مساجد در راستای هدف خودش کردیم چون مسجد عرصه‌ای برای ارتباط مومنانه در حوزه‌های مختلف است. در حال حاضر حدود ۸۰ هزار مسجد در کشور داریم بنابراین از این فضای فیزیکی بهترین استفاده را می‌توانیم داشته باشیم.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در سالهای اخیر متاسفانه کارکرد مسجد به جایی برای برگزاری نماز تقلیل یافته است در حالی که یک زمانی در مساجد نمایش فیلم و اجرای تئاتر و نمایش داشتیم و حتی برای استخر رفتن هم بلیت را از بچه‌های مسجد می‌گرفتیم و به نوعی همه کارهایمان به مسجد گره خورده بود و این‌طور نبود که فقط مسجد برویم نماز بخوانیم و برگردیم چون اگر اینگونه باشد که خب شخص می‌گوید چرا بروم مسجد در خانه‌م نماز می‌خوانم. لذا از این جهت که کارکرد مسجد را کم کردیم ما در حق مسجد ظلم کردیم. البته بخشی از این تقلیل گرایی به واسطه بزرگ شدن شهرها و تاسیس نهادهای مختلف برای هر کاری گریزناپذیر است ولی منعی نیست که کلاس‌های آموزشی ما در مساجد برگزار شود و یا ما نمایش فیلم در مسجد داشته باشیم. منظورم این نیست که سینما یا سالن تئاتر نداشته باشیم ولی می‌توانیم فضای بسیاری از مساجد را نوین کنیم. در حال حاضر مشغول گرفتن مجوز برای چندین مسجد هستیم که بتوان در آنها سالن سینمایی دایر و تجهیز کرد، نکته مثبت اینکه سینما در دل مسجد بیاید این است فرهنگ مومنانه در آنجا حاکم می‌شود و هر فیلمی در آنجا اکران نمی‌شود و خود مردم ناظر بر فیلم‌ها می‌شوند چون الان بعضی از مومنان و متدینان ما برخی فیلم‌ها را تحریم می‌کنند و سینما نمی‌روند چون معتقدند مومنان در هیچ جای فیلم حضور و نقشی نداشتند. اگر چنین اتفاقی بیفتد مساجد می‌توانند قلب تپنده هر محل باشند و کارکردهای مختلف محله را می‌توانیم در مساجد داشته باشیم. دایر کردن محلی برای کمک‌های همدلانه، کلاس‌های آموزشی و حتی محلی آماده کنیم برای ترک اعتیاد و… می‌توانند از جمله کارکردهای مسجد باشد. به بیان دیگر برای رونق گرفتن دوباره مساجد لازم است که کاربری‌ها و کارکردهای باز پس گرفته شده از مساجد را به آنها برگردانیم، چون مساجد از ابتدای تاسیس این کارکردها را داشتند و این اشتباه ما بوده که در این سال‌ها کارکردهایش را گرفتیم و تقلیل دادیم.

حجت الاسلام ارزانی اضافه کرد: من خاطرم است که وقتی در استرالیا برای کار تبلیغ حضور داشتم، در کنار یکی از مساجد آنجا قصابی دایر کردیم که گوشت و مرغ حلال بفروشد و به این ترتیب فرد وقتی برای نماز به مسجد می‌رفت بخشی از نیازهایش را تامین می‌کرد یا مثلاً مغازه‌ای برای تهیه لباس اسلامی برای بانوان محجبه آنجا درست کردیم و یا استخری را طراحی می‌کردیم که روزها و سانس‌های مجزایی برای بانوان و آقایان داشته باشد و مختلط نباشد. به بیان دیگر ما همه اماکنی که برای تامین نیازهای جامعه اسلامی لازم است را در همان اطراف و نزدیکی مسجد تاسیس می‌کردیم.

وی در ادامه به موضوع دسته بندی مساجد اشاره کرد و گفت: البته این را هم باید در نظر داشته باشیم که تعریف و کارکرد مساجد باید متناسب با مدلش باشد چون در دسته بندی مساجد، ما مسجد محله یا شهر، مسجد مصلی (که خیلی بزرگ است و عمدتاً هم خارج از شهر است) و مسجد جامع (چند منظوره هستند مثل مسجد جامع یزد یا اصفهان که هم مسجد است و هم حوزه علمیه و غیره) داریم.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در ادامه به موضوع ویژه برنامه سه شنبه‌های تکریم پرداخت و توضیح داد: من معتقدم بهترین الگوی تربیتی برای جامعه اسلامی الگوی تکریم است. ما در جامعه مان از تکریم زیاد حرف می زنیم ولی کمتر آن را اجرا می‌کنیم برای همین هم جوانان امروزی همه فکر رفتن به غرب دارند چون فکر می‌کنند آنجا تکریم و ارزششان حفظ می‌شود. این در حالیست که بر اساس آیه «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ..» این جایگاه تکریم را خداوند و اسلام به آدم داده است. من اگر بدانم که در محله، جامعه و کشورم بزرگ شمرده می‌شوم خب عاشق کشورم می‌شوم و با دل وجان برای مملکتم کار می‌کنم ولی متاسفانه الان این‌طور نیست. شخص با خودش فکر می‌کند برای انجام هر کار ساده و دم دستی باید دوندگی کند و تکریم هم نمی‌شود.

ارزانی افزود: در آئین نامه‌ای که برای سه شنبه‌های تکریم طراحی کردیم قرار بود که همه اقشار جامعه مورد تکریم قرار بگیرند ولی به توصیه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چون امسال چهلمین سالگرد دفاع مقدس است، قرار شد دور اول را با تکریم خانواده شهدا شروع کنیم و سپس اقشار دیگر را مورد تکریم قرار دهیم. برای دور اول ۱۴ جلسه طراحی کردیم که تاکنون ۱۲ جلسه آن برگزار شده و جلسه سیزدهم آن هم روز گذشته (سه شنبه اول مهرماه) برگزار شد که به تکریم خانواده شهید طهرانی مقدم اختصاص داشت. برای تکریم دور بعدی باید با وزیر محترم ارشاد جلسه‌ای بگذاریم تا مشخص شود که شیوه انتخاب افراد چگونه باشد شاید در دورهای بعدی هم برنامه تکریم خانواده شهدا را داشته باشیم ولی مثلاً شهدایی که فرهنگی یا هنری یا ورزشکار هم بوده‌اند. نتیجه این موضوع پس از جلسه با آقای صالحی مشخص می‌شود.

وی در پایان گفت: شیوه انتخابمان برای تکریم «سه شنبه‌های تکریم» تاکنون بر اساس تعداد شهدای یک خانواده و شاخص بودن آنها بوده است ولی به مرور زمان می‌خواهیم سراغ شهدای کمتر شناخته شده هم برویم مثلاً در مراسم تکریم روز گذشته خانواده شهید طوقانی تکریم شدند که سه شهید دارند ولی کمتر شناخته شده‌اند. علاوه بر این، بخشی از این تکریم‌ها در شهرستان‌ها اتفاق می‌افتد که ما کار را به خود استان‌ها واگذار کردیم تا شهدا را انتخاب کنند. در این مسیر خیلی‌ها به ما گفتند که کاری که انجام می‌دهیم کار بنیاد شهید است و وظیفه ما نیست ولی بنده اینگونه فکر نمی‌کنم و معتقدم که این یک کار فرهنگی است و ما درجهت فرهنگ سازی این موضوع می‌رویم که بعد از یک مدتی محلات به مانند سنت دیرین که وجود داشت خودشان این کار را انجام دهند. در این بازدیدها حرف‌ها و درد دل‌های خوبی مطرح می‌شود که تاثیر مثبت دوطرفه دارد؛ هم حرف‌ها و خواسته‌های خانواده شهدا بیان می‌شود که عمدتاً هم بر این پایه است که مراقب باشیم خون شهدا پایمال نشود و هم برای ما خوب است که بدانیم باید در چه مسیری قدم برداریم و حواسمان به وظایفمان باشد.