به گزارش خبرنگار مهر در دومین روز از همایش ارتباطات فکری و تجدد افکار مذهبی در ایران و هندوستان مسلمان در عصر جدید، که با حضور اساتید و محققان از سراسر کشور برگزار شد، دکتر نصرالله پورجوادی محقق و استاد فلسفه دانشگاه تهران در باب «مثنوی جمالی دهلوی» سخنرانی کرد و گفت: اگر بخواهیم مهمترین نقاطی را که اندیشه ایرانی و هندی در هم تاثیر می گذارند نام ببریم، قطعا این دو عبارتند از شعر فارسی و تصوف.
وی افزود: جمالی دهلوی شاعر و صوفی قرن نهم و دهم هجری است که دو پادشاه گورکانی را نیز دیده و اثری که من می خواهم از آن صحبت کنم مثنوی «مراه المعانی» است که گونه ای فرهنگ لغات است که مثل کارهایی چون کتاب الحدود ابن سینا و مراه العشاق اثری است که درباره لغات و اصطلاحاتی است که در مورد عشاق مرسوم بوده است. دهلوی در این کتاب به دسته بندی لغاتی پرداخته که در شعر سعدی، حافظ و دیگر شعرا به کار رفته اند و البته خود او هم شعر می گفته و تقریبا یک سده بعد از حافظ زندگی می کرده است.
دکتر پورجوادی سپس با برشمردن برخی از این دسته بندی ها، با تاکید بر استعاری بودن آنها گفت: این الفاظ از قرون پنجم و ششم در شعر و ادب فارسی راه یافته اند و از همان ایام کسانی کوشیده اند تا به روشن کردن معنای این استعاره ها بپردازند، مثلا غزالی در فصل سماع کیمیای سعادت مراد عرفا از این مفهوم را شرح می دهد. اما اولین کسی که به شکل سیستماتیک به این کار پرداخته در قرن هفتم باخزری در اوراد الاحباب است که برای روشن شدن مفاهیم برای خود صوفیه و برای جلوگیری از بدفهمی معاندین به شرح معانی پرداخته است. همچنین کسانی چون عراقی، و شبستری در گلشن راز کوشیدند تا این مفاهیم را شرح دهند.
وی در پایان به خصوصیات کتاب جمال دهلوی اشاره کرد و گفت: جمال دهلوی شاگرد کسانی چون قاضی حمدالدین ناگوری است که نزد سهروردی به تحصیل عرفان پرداخته است. از این رو اهمیت کار دهلوی در آن است که بر خلاف دیگران که به شرح استاتیک و ایستای استعارات می پردازند، آن ها را به گونه ای پویا و دینامیک طرح می کند. زبان تصوف برای او زبان فارسی است و از این رو اهمیت شایسته ای دارد که در ارتباط فرهنگی ایرانیان و هندیان به این نکته توجه شود.
نظر شما