خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ امسال شهر بندر خمیر عنوان شهر یادگیرنده یونسکو را به دست آورد. چند روز پیش هم پلاک آن را در شهر نصب کردند. شهری که تلاش می‌کند بتواند به عنوان جامعه محلی که در کنار تالاب خورخوران واقع شده، هم مراقب تالاب باشد و هم گردشگری پایدار را حفظ کند. این شهر بدون کمک مردم و مسئولانش نمی‌توانست این عنوان را بگیرد.
هر چند که مردم شهر خمیر در یادگیری نکات آموزشی، جلوتر از دولتی‌ها و حتی مردم شهرهای دیگر هستند اما همراهی مسئولان شهری با آنها نیز کمک کرده تا این شهر بتواند از چهار سال پیش در حوزه طبیعت‌گردی و گردشگری فعالیت بیشتری کند. همچنین قرار است تا چند روز دیگر که کنوانسیون جهانی تالاب‌های رامسر برگزار می‌شود؛ عنوان شهر ملی تالابی را جهانی کرده و به شبکه شهرهای جهانی تالابی بپیوندد.
اگرچه شهر خمیر در کنار شهرهای بزرگ‌تری مانند بندرعباس، بندر کنگ و بندر لنگه قرار گرفته اما می‌بایست در رقابتی سخت با این شهرها، گردشگران را به خود جذب می‌کرد. همه این شهرها دریا و ساحل داشتند؛ اما خمیر مزیت رقابتی دیگری داشت که آن هم تالاب بود. خمیر، طولانی‌ترین ساحل تالابی را دارد و تنها شهر حاشیه بزرگترین تالاب دریایی یعنی تالاب خورخوران است که ۵۰ سال پیش جهانی شد.
در واقع تالاب خورخوران تا چند سال پیش بین مردم به نام جنگل حرا و خور شناخته می‌شد اما حالا همه مردم با واژه تالاب و زندگی در کنار تالاب آشنا شده و حافظان آن هستند حتی اگر گردشگران به منطقه آسیب بزنند، آنها جلویشان را می‌گیرند. این اتفاق میسر نمی‌شد مگر با همراهی شهردارش. جواد محمودی شهردار جوانی است که بر خلاف خیلی از شهرداران دیگر به دنبال آمار و درآمد نرفته بلکه به دلیل علاقه‌اش به محیط زیست و فرهنگ جامعه بومی؛ تلاش می‌کند تا گردشگری پایدار در شهر وجود داشته باشد و از گردشگری انبوه به دلیل آسیب‌های آن دوری کند. او نگرانی‌هایی هم برای این موضوع دارد. با جواد محمودی شهردار ۳۹ ساله شهر خمیر در خانه سنچه یکی از خانه‌های تاریخی شهر، گفتگو کردیم.
* چه چیزی باعث شد تا بندر خمیر به سمت ایجاد جاذبه و پیدا کردن هویتش برود؟
یک زمانی بود که اهالی خمیر نمی‌دانستند چه ظرفیت‌هایی دارند. آنها شهرهای کنگ و بستک را می‌دیدند و احساس می‌کردند شهرشان خالی از ظرفیت است. ولی الان می‌توانم بگویم سرشان با افتخار بالاست چون به داشته‌های خودشان پی برده‌اند.
* شما چطور متوجه این موضوع شدید؟
من بین آنها زندگی می‌کردم و متوجه می‌شدم. شاید به همین دلیل فعالیت‌هایم را شروع کردم و می‌گشتم به دنبال اینکه شهر چه چیزی دارد که مردم به آن افتخار کنند.
* پس فعالیت‌های شما از یک جرقه و از یک نقطه‌ای آغاز شده که به این فکر افتادید مردم را با داشته‌هایشان آشنا کنید آن نقطه شروع و جرقه چطوری زده شد؟
یک روز آقای شیرخانی که مؤسسه آموزشی مشق آفرینش را دارد و از قبل هم با او آشنا بودم گفت که قرار است روستاهایی در استان هرمزگان به نام شهر تالابی معرفی شوند در حالی که آنها شهر نیستند و شهردار هم ندارند. از او پرسیدم شهر تالابی چیست. فهمیدم اگر قرار باشد در کشور، شهر تالابی هم داشته باشیم آن شهر باید بندر خمیر باشد. به همین دلیل شروع به کار کرده و برند سازی و فرهنگ سازی کردیم. مردم با ظرفیت‌های جامعه خودشان و اهمیت تالاب و وجود شهر تالابی آشنا شدند.
* چطور بندر خمیر عنوان شهر یادگیرنده را به دست آورد؟
کنوانسیون تالاب‌های رامسر اوایل تنها تالاب‌ها را ثبت می‌کرد اما بعدها به این موضوع رسید که باید شهرها را ثبت کند چون مردم شهرها، حافظان تالاب‌ها هستند هزاران سال مردم کنار این تالاب‌ها زندگی کرده و آن را حفظ کرده‌اند اگر هم که تالابی از بین رفته مردم از بین برده‌اند. ما کاندید شدیم و روی این موضوع کار کردیم. این تالاب حدود ۲۰ درصد پوشش جنگلی حرا دارد. روی این موضوع برای برند سازی شهر کار کردیم. در واقع تنها شهری بودیم که به سمت گرفتن این عنوان رفته بود. در کشور هم حمایت خوبی شد. خمیر سال ۹۷ اولین شهر تالابی ملی شد و الان هم کاندید شهر تالابی در کنوانسیون جهانی رامسر هستیم. پرونده آن را ۵ ماه پیش به ژنو فرستادیم و اوایل اسفند ماه مشخص می‌شود که جهانی می‌شود یا نه. آگاهی مردم را در این زمینه بالا برده‌ایم. سال گذشته که مدیران کمیسیون ملی یونسکو به خمیر آمدند گفتند شهر خمیر پتانسیل این را دارد که در فهرست شهرهای یادگیرنده و خلاق یونسکو نیز ثبت شود اما از آنجا که شهرهای خلاق بالای ۲۰۰ هزار نفر باید باشند ما می‌توانستیم تنها عنوان شهر یادگیرنده را بگیریم. این اتفاق افتاد و خمیر امسال به عنوان شهر یادگیرنده در کنار اصفهان و تهران ثبت شد.
*شهرداری‌ها معمولاً به دنبال کسب درآمد از محل ساخت و سازها و اتفاقات عمرانی در شهر هستند. اما شما در شهر کوچک بندر خمیر دست روی اتفاقی گذاشتید که نه تنها نیازمند فرهنگ سازی طولانی مدت بود، بلکه نه درآمدی دارد و نه می‌تواند به شما در آمارسازی ها کمک کند. چرا فکر کردید باید هم مدیریت شهر را به عهده بگیرید و هم به این سمت بروید؟
معتقدم که جامعه به روحیه یادگیری نیاز دارد. خود من هم در دوره‌های آموزشی زیادی شرکت می‌کنم و یاد می‌گیرم. وقتی به شهرداری آمدم می‌خواستم این شهر الگویی برای شهرهای دیگر شود. خمیر شهر کوچکی بود. هر چند که درآمد کمی دارد و کار کردن در شهر کوچک سخت هست و می‌بایست برای کسب عنوان جهانی هزینه می‌کردیم. اما با وجود اینکه اوایل عده‌ای مخالفت می‌کردند و می‌گفتند چرا وقتی کوچه‌ها خاکی است شما به دنبال عنوان جهانی هستید، اما بالاخره انجام شد. هدف من فرهنگ سازی بود خانه‌های قدیمی را بازسازی کردیم و از فعالان شهر خواستیم تا چرخه گردشگری شهر را تکمیل کنیم ولی پایه ما در حوزه گردشگری طبیعی بود. آمارها برای من مهم نیستند. من به این باور دارم که برای ساختن یک جامعه؛ توجه به زیربناها مهم است نه آمار. اگر می‌خواهیم شهر را بسازیم نباید به دنبال آمار باشیم.
* برنامه شما این است که گردشگر پایدار داشته باشید نه انبوه. این موضوع معمولاً به مزاج برخی از شهرداران شهرهای گردشگری خوش نمی‌آید.
ما این فرهنگ سازی ها را برای مردم شهر انجام می‌دهیم. گرایش مردم به سمت گردشگری زیاد است. سفره خانه و رستوران‌های زیادی به تازگی ایجاد شده است و مردم به سمت ایجاد بوم گردی رفته‌اند ولی حواسمان هست که شبیه به هرمز نشویم. آنجا گردشگر انبوه دارد. گردشگری انبوه در دنیا رد شده است چون فقط به شهر آسیب می‌زند و شهر را کثیف می‌کند درحالیکه شهر خمیر یک اکولوژ بوده و کل ساحل حفاظت شده است. پس مدیریت کردن آن هم سخت هست. ممکن است از لحاظ فرهنگی نیز شوکی به مردم وارد شود و هزاران دلیل که گردشگری انبوه رد می‌شود. ما هدفمان گردشگری محدود اما با کیفیت است.
* این موضوع را چطور مدیریت می‌کنید چون همه می‌خواهند این شهر و تالاب را ببینند و از یک مدتی به بعد تعداد گردشگران شهر زیاد می‌شود.
سعی می‌کنیم مدیریت شود. کسی که می‌خواهد خمیر را ببیند تنها با هدف دیدن این شهر باید بیاید؛ نه اینکه در کنار شهرهای دیگر، سری هم به اینجا بزند. ما این نوع گردشگر را لازم نداریم. این افراد نان و پنیرشان را هم از خانه شأن می‌آورند. ولی گردشگر به خاطر مفهوم دیگری به خمیر می‌آید و ما می‌خواهیم این افراد را جذب کنیم.
* در این مدت متوجه شدم تبلیغاتی برای شهر خمیر انجام نمی‌شود این موضوع در راستای جلوگیری از روند گردشگری انبوه است؟
ما برای شهر یادگیرنده هم خبرسازی نکردیم. خیلی وقت‌ها در ایران حاشیه‌ها به ضرر ما تمام می‌شود. باید به نتیجه برسی بعد اعلام کنی. من شاید برای شهرداری ساخته نشدم. ولی چون اینجا شهر خودم هست خواستم فعالیت کنم.
* از چهار سال پیش که همزمان با نشستن شما روی صندلی شهرداری شده، شاهد اتفاقاتی در حوزه گردشگری پایدار بندر خمیر هستیم اما شما فکر می‌کنید تا چه زمانی این روند ادامه داشته باشد در واقع شما تا کی روی این صندلی می‌نشینید؟ چقدر تضمین می‌دهید بعد از رفتن شما این همه فعالیت شهرداری و همراهی فعالان گردشگری و محیط زیست ادامه داشته باشد؟ ضمن اینکه می‌دانیم لزوماً هر کسی به جای شما روی این صندلی بنشیند حتماً دوستدار گردشگری و محیط زیست نخواهد بود.
اگر من هم نباشم دوستان فعال محیط زیست و گردشگری و صنایع دستی به فعالیت‌ها ادامه می‌دهند. ما به مردم سعی کردیم بفهمانیم که آدم‌های خاصی هستید. ما عنوان شهر تالابی و یادگیرنده را گرفته‌ایم، شهردار بعدی مجبور است این عنوان را نگه دارد. خود به خود شهردار بعدی در این مسیر افتاده است. شاید عمر فعالیتم در شهرداری به زمان بهره برداری از این عناوین نرسید ولی حتماً خمیر در سال ۱۴۰۰ شکوفا می‌شود چون در سال ۹۹ دو عنوان جهانی گرفت و سال ۱۴۰۰ باید از آنها بهره برداری شود.
* شما برای فعالیت‌هایتان در مسیر فرهنگ سازی و گردشگری پایدار، مخالفت با گردشگری انبوه، جلوگیری از ساخت و ساز در بافت تاریخی خمیر و تخریب بادگیرها چه موانعی داشتید و چه افرادی مخالف حرکت شما بودند؟
همیشه چنین حرکت‌هایی، مخالفانی دارد اما خوشبختانه مشارکت مردم بندر خوب است. در شهرداری این روحیه خیلی به من کمک کرد. اما بحث مالی برای ما یکی از مهمترین فشارهاست. با این حال بدهی کمتری داریم ولی این وضعیت شکننده است. سعی می‌کنیم از خود مردم پول بگیریم چون این طوری مردم خودشان روی این هزینه‌ها حساس‌تر شده و قدرش را بیشتر می‌دانند. مانع چندانی جلوی خودم برای فعالیت‌ها نمی بی نم. شاید بزرگترین شانس من همراهی مردم بود.
نظر شما