خبرگزاری مهر - گروه استانها، ریحانه شهبازی: ایران به لحاظ موقعیت فرهنگی و مذهبی از دیرباز در بین کشورهای اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده که می‌توان گفت جوهره فکری مردم ایران بر پایه دین و مذهب شکل گرفته‌است. از این رو بحث گردشگری مذهبی ظرفیت رشد و توسعه را در کشور دارد و درواقع این نوع گردشگری پاسخی به نیازهای فرهنگی و معنوی مردم است. اصفهان نیز به عنوان پایتخت فرهنگی از دیرباز دارالمومنین گردشگران بوده و با پیشینه غنی و برخورداری از مساجد بزرگ و مطرح از پایگاه‌های مهم شیعه در دنیا به حساب می‌آید؛ با این وجود باید دید که جایگاه گردشگری مذهبی در کشور ما به ویژه در استان‌هایی که پتانسیل این نوع از گردشگری را دارند، جایی میان برنامه‌ریزی‌های مسئولان ذی ربط دارد؟
راهنما و مدرس تور گردشگری مذهبی در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: متأسفانه آمار درست و دقیقی در حوزه گردشگری در کشورمان وجود ندارد و به همین دلیل نمی‌توان میزان و درصدی از گردشگری مذهبی و یا گردشگری تاریخی و فرهنگی به تفکیک ارائه داد.
طاهره زارعی با بیان اینکه مهم‌ترین مراکز گردشگری مذهبی در کشورمان آستان قدس رضوی، حرم معصومه (ع) و شاهچراغ (ع) در شیراز است، تصریح می‌کند: امامزاده‌های بسیاری هم وجود دارد؛ با این وجود صرفاً مکان‌های مذهبی در این دسته قرار نمی‌گیرند، بلکه عبادت‌گاه‌های غیر اسلامی به دلیل اینکه آنها نیز پیرو یک دین و مذهبی هستند، در این زمره قرار می‌گیرند.
هدف و انگیزه مبنای گردشگری مذهبی
وی معتقد است که اماکن، رویدادها، مناسک، انجام اعمال و شخصیت‌های مذهبی می‌توانند انگیزه‌های سفر یک گردشگر مذهبی باشد. به عبارتی در دنیای امروز نمی‌توان گردشگری را بر اساس موقعیت مکانی تقسیم بندی کرد بلکه بر اساس هدف و انگیزه گردشگر باید تقسیم‌بندی صورت گیرد.
این مدرس گردشگری ادامه می‌دهد: البته باید گفت که پتانسیل گردشگری و منبع گردشگری متفاوت است که در کشور ما بیشتر منبع گردشگری وجود دارد و نه جاذبه گردشگری، زیرا جاذبه‌های گردشگری همه شرایط، معیارها و امکانات را برای یک گردشگر دارد. به عنوان نمونه برخی موقعیت‌ها به عنوان جاذبه گردشگری شناخته می‌شوند، مانند مسجد جامع عتیق، مسجد عباسی که گردشگران با دیدگاه‌های مختلفی به بازدید این مساجد می‌آیند.
این راهنما و مدرس تور گردشگری مذهبی البته اصل گردشگری مذهبی را اصولاً فصلی می‌داند که بیشتر با مناسبت‌ها و رویدادهای مذهبی تغییر می‌کند برای مثال جمعه دوم مهرماه برای قالی‌شویی مشهد اردهال مقرر شده و یا بزرگ‌ترین رویداد گردشگری مذهبی برای مسلمانان حج است که در ماه ذی الحجه رخ می‌دهد.
کمبود برنامه‌ریزی و مدیریت واحد در حوزه گردشگری مذهبی
بنابراین گردشگری مذهبی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین اشکال گردشگری و با توجه به سابقه دیرینه آن باید مورد توجه واقع شود که البته مشاهده می‌شود بناهای مذهبی مدیریت واحدی ندارد و بعضاً با کمبود برنامه‌ریزی در این حوزه مواجه هستیم.
زارعی با تأیید این موضوع می‌گوید: معمولاً این حوزه دو الی سه ذی نفع دارند، یک گروه آن، افراد مذهبی است، دوم عرضه کنندگان خدمات گردشگری و سوم مردم محلی هستند، به همین خاطر برای مدیریت به دیدگاه متعال و مناسبی نرسیده‌اند که گردشگری مذهبی را به عنوان نوعی از گردشگری بپذیرند تا آن را توسعه و مدیریت کنند، اگر به هماهنگی در این عرصه برسند حتی علاوه بر منافع اقتصادی، توسعه محله نیز محقق می‌شود.
در واقع با توجه به شواهد موجود بخش خصوصی و مردمی توانسته به خوبی در امور مختلف فرهنگی و اجتماعی نقش ایفا کند، از این رو واگذاری‌ها برای کشور یک ضرورت است و دولت باید تسهیلگر باشد و نه اینکه تصدی‌گری کند
وی در ادامه به نبود هماهنگی میان متولیان امور مذهبی و امور گردشگری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: نه تنها به دیدگاه و مدیریت مشترکی دست پیدا نکرده‌اند بلکه مقابل یکدیگر هم قرار گرفته‌اند، یکی از راهکارهای رفع اختلافات، تعریف کدهای اخلاق گردشگری در بناهای مذهبی است که حتی این عنوان در سایت‌های معتبر گردشگری جهانی نیز تعبیه شده است؛ یکی از این کدها این است که به فرهنگی که بر آن محل حاکم است احترام بگذارند و بایدها و نبایدهای آن را بپذیرید و در واقع این یک اخلاق جهانی برای گردشگران به حساب می‌آید، از سویی دیگر می‌توانند زمان بازدید کنندگان را محدود کنند و در مواقع برگزاری نماز امکان بازدید محدود شود که احترام به عقاید در مکان‌های مذهبی در بسیاری از کشورها اعمال شده است.
وی اما ضعف دیگر این حوزه را همکاری نهادهای مربوطه در آموزش دو موضوع مهم «چطور گردشگر خوبی باشیم و چگونه میزبان خوبی برای گردشگران باشیم» می‌داند که باید در مناطق گردشگر پذیر و کلان‌شهرها مورد توجه قرار گیرد.
نقش واگذاری‌ها در اقدامات فرهنگی و مذهبی
حال آنکه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان یکی از اقدامات تأثیرگذار در گردشگری مذهبی را از بعد کلان و کشوری و دولت می‌انگارد که راه حل آن واگذاری است و به خبرنگار مهر می‌گوید: در واقع با توجه به شواهد موجود بخش خصوصی و مردمی توانسته به خوبی در امور مختلف فرهنگی و اجتماعی نقش ایفا کند، از این رو واگذاری‌ها برای کشور یک ضرورت است و دولت باید تسهیلگر باشد و نه اینکه تصدی‌گری کند.
حجت الاسلام رمضانعلی معتمدی با بیان اینکه مراکز گردشگری مذهبی، مستعد فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی نیز هستند، تصریح می‌کند: باید از ظرفیت نخبگانی مکان‌هایی که پتانسیل گردشگری مذهبی دارند و همچنین باید در حوزه‌های قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه غافل نشویم و بتوانیم فعالیت‌هایی در سطح کشوری و بین‌المللی حتی برای جذب گردشگر بهره ببریم، البته امروزه ضرورت اقدام برای آموزش در هر محفلی از حضرت صاحب الزمان (عج) و مهدویت بیش از قبل احساس می‌شود.
ظرفیت بالای گردشگری معنوی حرم حضرت زینب (س) در اصفهان
مدیر حرم حضرت زینب (س) در اصفهان نیز با اشاره به اقدامات صورت گرفته و ظرفیت‌های این حرم و منطقه اظهار می‌کند: فعالیت آستان زینبیه (س) براساس سند راهبردی تبیین شده و همچنین کارگروه‌های علمی و فعالیت‌ها بر اساس خرد جمعی و تجربه شهری تنظیم و طراحی می‌شود.
وی می‌افزاید: قبل از انقلاب اسلامی حرم حضرت زینب (س) به عنوان جایگاه معنوی شهر اصفهان شناخته می‌شد و همچنان این جایگاه حفظ شده است و در حوزه کشوری هم مخاطبین قابل توجهی دارد که کاروان‌های متعددی برای زیارت حرم زینب (س) سفر می‌کنند. در حوزه بین الملل نیز اینجا ظرفیت کم نظیری دارد به صورتی که از سال‌های گذشته بیش از ۲۰۰ زائر خارجی به این مکان می‌آمدند و برای کشورهای اسلامی و غیر اسلامی یک وعده‌گاه معنوی به حساب می‌آید.
استان اصفهان دارای ظرفیت‌های بالای گردشگری و زیرساخت‌های مناسب برای توسعه این نوع گردشگری است، حال آنکه آنچه برآورد می‌شود حاکی از آن است که برنامه منسجم و تدوین شده‌ای از سوی مسئولان امر برای توسعه گردشگری مذهبی در این استان وجود ندارد و مسئولان باید بیش از گذشته به این ظرفیت توجه داشته باشند.
نظر شما