اگر مسجد پاسخگوی نیازهای جامعه نباشد به هیچ وجه نمی تواند جایگاه مقدس خود را در میان اقشار مردم حفظ کند . از ساخت نخستین عبادتگاه مسلمانان تاکنون بیش از 1400 سال می گذرد، در طول این مدت مسجد در دوره های مختلف حکومتهای اسلامی در عربستان و ایران در مناسبات سیاسی و تصمیم گیری های عمومی جامعه نقش اساسی و زیر بنایی ایفا کرده است .
طی این مدت تمام امور مربوط به جامعه اسلامی در مسجد مورد بررسی قرار می گرفت و حتی محل درس و مدرسه در روزگار پس از ظهور اسلام با دوران حکومت بنی امیه عبارت از مساجد و برخی از اماکن عمومی و خصوصی بوده است . علما و دانشمندان در مسجد نبوی و مسجد الحرام و سایر مساجد، علوم دینی و ادبی آموزش می دادند و حتی مراکزی که بعدها به عنوان مدارس پیشرفته در کشورهای اسلامی تأسیس شد ، از نظر معماری ، تحت تأثیر شکل و فرم بود .
تأسیس حلقه های مساجد برای تعلیم و تعلم از ابتکارهای فرهنگ غنی اسلامی است، به گونه ای که این شیوه کار در هیچ یک از فرهنگها و تمدنهای موجود ، همزمان با ظهور اسلام نبوده است .
تمامی این مساجد با سادگی خاص خود به وجود آمده و به هیچ وجه اثری از معماری معابد و کلیساهای ایران و مصر و روم در آن به چشم نمی خورد . در زمان پیامبر اسلام و دوره بعد، مساجد به عنوان پایگاه تعلیم و تعلم و آموزش معارف اسلامی بوده است و هدف اساسی مساجد، تعلیمات دینی و تفسیر قرآن و تدریس حدیث بود، معلمان آن جلوس می کردند و برای شاگردان کلاس ها ، فقه و حدیث و تفسیر تدریس می کردند .
در مسجد نبوی و مساجد اولیه اسلام، در کنار اجتماع دینی و مذهبی، حلقه های علمی دایر می شد، نخستین کسی که در مسجد نبوی قصه های آموزنده به مردم تعلیم می داد، سخنور گویا و فصیح و صحابی پیامبر گرامی اسلام، " تمیم داری " بود . بعدها در مساجد، مانند مدارس، حجره هایی برای طلاب و دانشجویان ساخته شد که هنوز نمونه بسیاری از این گونه مساجد در ایران و سایر کشورهای اسلامی به چشم می خورد .
با توجه به این سابقه، مدرسه و مسجد به رغم اختلاف در مفهوم لغوی، از نظر مصداق مترادف بوده اند ، حتی مراکز علمی مانند جامع الازهر مصر از جهت مذهبی عبادی و علمی به صورت کانون عظیمی برای تعلیم و تعلم شناخته شد و متقالبا مدارس نیز دارای مسجدی بود که نماز جماعت در آن اقامه می شد و به هر حال صبغه و رنگ مذهبی و عبادی خود را حفظ می کرد .
شک نیست چنانچه جایگاه مساجد به درستی شناخته شده و با کارشناسیهای دقیق، این پایگاههای فرهنگی و عبادی به خوبی مورد استفاده قرار گیرند، در دنیای امروز نیز به رغم تمام پیشرفتهای ارتباطی و آموزشی، مساجد جایگاه خود را حفظ کرده و نقش ارزشمند و سازنده ای در سازندگی فکر و اندیشه اقشار مختلف جامعه، به ویژه نوجوانان و جوانان که آینده سازان هستند، خواهند داشت .
نظر شما