رضا اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه رشد فزاینده توسعه و در پی آن نیازهای روز افزون بشر به منابع طبیعی از جمله منابع آب سبب نبود تعادل بین عرضه و تقاضای آب به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک شده است، اظهار داشت: این ناپایداری‌ها همراه با نوسانات اقلیمی مشتمل بر کاهش بارش‌ها و افزایش دما تشدید شده و آنچه شدت آسیب‌پذیری این تغییرات را دوچندان کرده نبود آمادگی، برنامه‌ریزی و مدیریت جامع در مواجه با آن است.
وی افزود: استان اصفهان به ویژه حوضه آبریز زاینده‌رود که بخش استراتژیک آن‌را به لحاظ وجود منابع آب، تمرکز جمعیت، صنعت و کشاورزی و همچنین فرهنگ و تاریخ و جاذبه‌های زیست محیطی تشکیل می‌دهد و از سوی دیگر تنها رودخانه دائمی فلات مرکزی در آن جاری بوده، اکنون دچار تنش آبی تمام عیار است که نه تنها مصرف‌کنندگان آب از جمله شرب، صنعت و کشاورزی را به طور جدی تهدید و در مناطقی نابود کرده، بلکه در رأس آن پایداری اکولوژیکی رودخانه و تالاب بین‌المللی گاوخونی را نشانه رفته است.
خشک شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی فاجعه زیست‌محیطی جهانی است
مدیرکل زمین شناسی اصفهان با بیان اینکه خشک شدن زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی فاجعه زیست‌محیطی ملی و جهانی است، تصریح کرد: بخشی از این مسائل ناشی از نوسانات اقلیمی است و دلایل عمده دیگر آن بارگذاری بیش از حد ملی و همچنین گسسته‌سازی مدیریت حوضه آبریز زاینده‌رود از حالت یکپارچگی آن است.
وی ابراز داشت: حوضه آبریز زاینده‌رود در بخش میانی فلات مرکزی ایران واقع شده و قلمرو وسیعی را شامل می‌شود که ۴۰ درصد از این حوضه کوهستانی و مرتع و ۶۰ درصد مابقی کوهپایه و دشت است و اقلیم حوضه زاینده‌رود بر اساس تقسیمات اقلیمی در سیستم طبقه‌بندی اقلیم در کمربند خشک قرار گرفته است.
اسلامی با اشاره به اینکه وسعت حوضه زاینده‌رود در حدود ۲۷ هزار کیلومتر مربع است، گفت: ۹۳ درصد مساحت حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود در استان اصفهان بالغ بر یک چهارم از کل مساحت استان و هفت درصد آن در محدوده استان چهارمحال و بختیاری است.
وی یادآور شد: کاهش میانگین حجم آورد سالانه رودخانه از ۱۷۵۰ میلیون مترمکعب در دهه ۷۰ به یک میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب در دهه ۸۰ و در نهایت به کمتر از ۹۰۰ میلیون متر مکعب در مدت پنج سال گذشته، باعث برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی در این دوره منجر به کاهش بیش از ۳۸۰۰ میلیون متر مکعبی از ذخیره استاتیک و غیرقابل احیای آب‌های زیرزمینی و به دنبال آن نابودی کشاورزی و فرونشست دشت‌های این حوضه آبریز شده است.
۲۷ دشت اصفهان ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی هستند
این مقام مسئول با بیان اینکه از مجموع ۳۵ دشت استان ۲۷ دشت ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی هستند، از آن به عنوان زنگ خطری برای استان یاد کرد و افزود: متأسفانه اوضاع در دشت‌های گلپایگان، نجف‌آباد، مهیار شمالی، مهیار جنوبی-دشت آسمان، اردستان، اصفهان-برخوار، بادرود-خالدآباد، مورچه‌خورت و دامنه- داران از بحران نیز فراتر رفته است.
اسلامی، ضمن خطرناک توصیف کردن اعداد اعلام شده از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با استفاده از داده‌های حاصل از پردازش تصاویر رادار در سال‌های ۹۵ تا ۹۹، تصریح کرد: می‌توان به منطقه مشکات و سن‌سن با نرخ ۹ تا هشت، ابوزیدآباد با نرخ ۱۴، رهنان اصفهان ۵/۱۸، خوراسگان اصفهان ۱۷، حبیب‌آباد ۱۶، مهیار اصفهان ۱۲، نجف‌آباد ۱۲، گلپایگان ۱۹، دامنه–داران ۱۰ تا ۹ سانتی‌متر در سال اشاره کرد و این در حالی‌ست که در دنیا نرخ نزدیک به ۱ سانتی‌متر در سال بحرانی است.
به گفته وی در این میان بارگذاری‌های ملی نظیر صنایع مادر آهن و فولاد، سیمان، پالایشگاهی، شیمیایی، پتروشیمی، نیروگاهی و نظامی در این عرصه با موقعیت جغرافیایی استراتژیک باعث وارد شدن تنش آبی بیشتر به حوضه شده است.
مدیرکل زمین‌شناسی مرکز اصفهان با بیان اینکه این استان با دارا بودن ۶ درصد مساحت و جمعیت کشور تنها سه درصد منابع تجدید پذیر را در شرایط نرمال بارندگی در اختیار دارد، افزود: با وجود این ۷۰ درصد سنگ ساختمانی (۲۲۵۱ واحد سنگبری)، ۶۸ درصد آهن و فولاد کشور، بیش از ۵۰ درصد لبنیات کشور، ۲۶ درصد فرآورده‌ای نفتی، ۱۲ درصد سیمان، ۹ درصد برق کشور، وجود ۲۳۰۰ واحد صنعتی فعال و عمده تجهیزات نظامی و هسته‌ای کشور را تولید می‌کند.
پیشتازی اصفهان در انواع سرطان، نازایی، ام‌اس و بیماری‌های تنفسی در کشور
اسلامی خاطرنشان کرد: آمار نشان می‌دهد که آب مصرفی در این منطقه به طور فزاینده با تولید محصولات صنعتی به خارج از حوضه منتقل شده و از یک طرف تنها آلودگی این صنایع برای مردم و نسل‌های آینده باقی می‌ماند به نحوی که استان اصفهان در رتبه‌های سرطان پروستات، نازایی، بیماری ام‌اس و بیمارهای تنفسی‌و …در کشور پیشتاز است.
وی با تاکید بر اینکه از سوی دیگر حتی نیروی کار این صنایع و نقش اشتغالزایی آنها فرااستانی بوده و باعث مهاجرپذیری از مناطق مجاور شده که خود به طور مضاعف بر تنش آبی این حوضه می‌افزاید، گفت: جمعیت در حوضه زاینده‌رود تا پایان سال ۱۴۰۰ به پنج میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و کل آب مورد نیاز شرب به ۴۸۰ میلیون متر مکعب در سال خواهد رسید و پیشرفت بسیار سریع فرونشست به سمت مراکز بزرگ جمعیتی استان از جمله کاشان، اردستان، شاهین‌شهر و شهر اصفهان به عنوان خطری با تهدید بسیار جدی برای استان محسوب می‌شود.
بالغ بر ۱۰ درصد استان اصفهان به صورت خطرناک درگیر فرونشست است
وی ضمن اشاره به انتشار اطلس ملی فروشست کشور در سال ۹۵ از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور گفت: در سال ۹۵ تنها دو درصد مساحت استان بالغ بر دو هزار و ۹۰۰ کیلومتر مربع درگیر فرونشست بود در حالی که متأسفانه با توجه به آخرین مطالعات صورت گرفته حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع استان بالغ بر تقریباً ۱۰ درصد به صورت بسیار جدی و خطرناک درگیر فرونشست شده است.
به گفته مدیرکل زمین‌شناسی مرکز اصفهان فرونشست تنها مخاطره جبران‌ناپذیر است زیرا به دلیل برداشت بیش از حد از آبخوان
فضای بین ذرات خاک بر اثر وزن طبقات بالایی از بین رفته که متأسفانه به هیچ عنوان این فضا را به‌طور مجدد نمی‌توان احیا کرد و از سویی بارگذاری‌های بیش از حد بر روی رودخانه زاینده‌رود و همچنین عدم بارش‌های مناسب در طول این سال‌ها باعث تشدید این بحران شده است.
وی تاکید کرد: اگر به زودی فکری به حال آبخوان نشود زمانی که مرگ سفره اتفاق بیافتد اگر حتی اقیانوس آرام هم در زاینده‌رود جاری شود هیچ سودی برای آبخوان ندارد.
باید به زاینده‌رود همانند دریاچه ارومیه به دید میراث جهانی توجه شود
اسلامی تاکید کرد: تا فرصت باقی است و زاینده رود می‌تواند حوضه‌های نزدیک خود را تغذیه کند باید آنچه کل حقابه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی است (۱۳ متر مکعب بر ثانیه) بدون آنکه در بالادست و پایین دست تعرضی به آن داشته باشند به طور مداوم داده شود و باید به زاینده‌رود همانند دریاچه ارومیه به دید یک میراث جهانی با نگاه ملی توجه کرد.
وی با بیان اینکه طرح‌های انتقال آب از خلیج‌فارس به استان اصفهان تنها منجر به توسعه صنعت و کشاورزی شده و باعث افزایش جمعیت، شدیدتر شدن بحران آب و آلودگی هوا در آینده خواهد شد، تصریح کرد: هزینه‌های تمام شده هر متر مکعب شیرین‌سازی آب بین ۱.۵ تا ۳ دلار (۶۰ تا ۸۰ هزار تومان) برآورد می‌شود که بر همین اساس این طرح اصلاً مقرون به صرفه نخواهد بود.
این مقام مسئول تصریح کرد: اگر برای جبران کسری موجود در حوضه زاینده‌رود قرار بر انتقال آب است باید آب‌های خارج شده استان مثل خروج آب از سمیرم اصفهان برای انتقال به کرمان و یزد و یا انتقال آب از حوضه بن به بروجن جلوگیری و جایگزین انتقال آب از خلیج‌فارس شود.
مدیرکل زمین‌شناسی مرکز اصفهان با بیان اینکه به جای سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت و ایجاد جاذبه‌های صنعتی در استان باید در حوزه گردشگری و توریسم سرمایه‌گذاری کنیم، تصریح کرد: استان اصفهان با داشتن بیشترین تنوع جاذبه ژئوتوریسمی در کشور از جمله کویر مصر، مرنجاب، تالاب گاو خونی، کویر ورزنه، مناطق حفاظت شده عباس‌آباد، منطقه معدنی انارک و … هنوز یک ژئوپارک در سطح ملی و جهانی ندارد.
وی با تاکید بر اینکه افزایش بهره‌برداری از چاه‌ها برای مصارف مختلف به ویژه کشاورزی باعث بروز پدیده فرونشست زمین در گذر زمان شده، گفت: ابتدا باید از توسعه کشاورزی و کارگری شدن استان جلوگیری شود و سعی کنیم شرایط را برای کشاورزان اصفهانی در سایر استان‌هایی دارای وضعیت آب مناسب و مستعد برای کشاورزی فراهم کنیم و از سویی کشاورزی را باید منطبق بر فن‌آوری روز دنیا جلو ببریم.
ضرورت ایجاد کارگروه احیای زاینده‌رود در کشور
اسلامی با اشاره به اینکه کمبود آب و خشکسالی فقط مختص ایران نیست و باید از کشورهای پیشرفته در این زمینه الگوبرداری کرد، ابراز داشت: تغییر الگوی کشت بسیار مهم است که فقط با شعار دادن تغییر الگو انجام نخواهد شد در کنار آموزش و فرهنگ سازی باید قدرتمندانه از آن دفاع کرد.
مدیرکل زمین‌شناسی مرکز اصفهان ضمن ارائه پیشنهاد ایجاد کارگروهی جهت احیای زاینده‌رود در کشور گفت: مسئولان استانی نیز باید در این کارگروه حضور داشته باشند و ذیل آن هم کارگروه فرونشست استان اصفهان با محوریت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تشکیل شود و با تخصیص اعتبارات لازم جهت پایش‌های مداوم فرونشست در استان به خصوص در مناطق مهم شهری رصد شود.
نظر شما