در نظری اجمالی چنین نتیجه می گیریم که انگیزه بعثت و اهداف آن در دو پایه خلاصه میشود: نفی معبودهای باطل و عوامل سقوط و پیمودن راههای تکامل که اساس آن اعتقاد به یکتایی و بیهمتایی خدا است.
ولی در پرتو تجزیه و تحلیل آیات و روایات، میتوان به ده انگیزه و هدف دیگر برای بعثت رسید:
1- اتمام حجت؛ چنان که در آیه 165 سوره نساء میخوانیم: « رسلا مبشرین و منذرین لئلا یکون للناس علَی الله حجة بعد الرسل، پیامبرانی که بشارت دهنده و بیم دهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجتی برای مردم بر خدا باقی نماند .
2 ـ رفع اختلاف؛ در آیه 213 سوره بقره میخوانیم: « کان الناس امة واحدة فبعث الله النبیین مبشرین و منذرین و انزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختَلفوا فیه، مردم در آغاز یک دسته بودند و تضادی در میانشان وجود نداشت، به تدریج جوامع و طبقات پدید آمد و اختلافات و تضادهایی در میان آنها رخ داد در این حال خداوند پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و بیم دهند و کتاب آسمانی که به سوی خود دعوت میکرد، با آنها نازل نمود، تا در میان مردم در آنچه اختلاف داشتند، داوری کند.
3- قیام به عدالت؛ در آیه 25 حدید آمده است: « لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط، ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند.»
4- آزادی و آزادگی؛ و رهایی از امور بیهوده و خرافات، چنان که در آیه 157 سوره اعراف میخوانیم: « الذین یتبِعون الرسول النبِی ... و یضع عنهم اصرهم و الاغلال التی کانت علیهم، کسانی که از فرستاده خدا پیروی میکنند ... پیامبری که بارهای سنگین و زنجیرهایی را که بر آنها بود از دوش و گردنشان برمیدارد. ( منظور از زنجیر در اینجا عبارت است از: زنجیر جهل و نادانی، بتپرستی و خرافات، انواع تبعیضات و بیعدالتیها، قوانین نادرست، و اسارت و استبداد در چنگال طاغوتها است.)
5 ـ هدایت؛ امر به معروف و نهی از منکر و رهایی از ظلمتها و هدایت انسانها به سوی نور. در آیات 1 و 5 ابراهیم و 16 مائده و 175 اعراف بر این نکته تأکید شده است . از جمله در آیه یک سوره ابراهیم میخوانیم: « الـر* کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور، این کتابی است که بر تو ای پیامبر نازل کردیم، تا مردم را از تاریکیهای (شرک و ظلم و جهل) به سوی روشنایی (ایمان، عدل و آگاهی) به فرمان پروردگارشان درآوری.»
6 ـ آموزش کتاب و حکمت؛ چنان که در آیه 2 سوره جمعه میخوانیم: « هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علَیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمة، خداوند کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده، رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها میخواند، و آنها را تزکیه میکند، و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت میآموزد.»
7 ـ تهذیب و پاکسازی؛ در آیه 2 جمعه در کنار آموزش کتاب و حکمت به این مسئله نیز اشاره شده است .
8 ـ آزادی انسانها از زیر یوغ طاغوتها و استکبار؛ در آیه36 نحل آمده است: « و لقد بعثنا فی کل امة رسولا ان اعبدوالله واجتَنبوا الطاغوت، ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید.»
9ـ تقویت و ارتقاء تفکر و اندیشه صحیح و والا؛ امام کاظم فرمود: « مابعث الله انبیائه و رسله الی عباده الا لیعقلوا عن الله ... واکملهم عقلا ارفعهم درجة فی الدنیا والآخرة، خداوند پیامبران و رسولان را به سوی بندگانش مبعوث نکرد، مگر اینکه از جانب خدا تعقل کنند و بیندیشند و از این سو، بر معلومات و ارتقاء فکری خود بیفزایند.»
10- تکمیل و ارتقاء ارزشهای اخلاقی؛ رسول اکرم فرمود: « انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق، همانا به پیامبری برانگیخته شدهام تا ارزشهای اخلاقی را به کمال برسانم.»
نظر شما