محمد آفریده: فیلم مستند باید وارد چرخه عرضه و تقاضا شود

مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی درباره انگیزه اصلی برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران "سینما حقیقت" به خبرنگار مهر گفت: "یکی از راههایی که از طریق آن سینمای مستند وارد چرخه عرضه و تقاضا می شود شناسایی و نمایش مستندهای شاخص در سینماهاست. راه دیگر، همین برگزاری جشنواره فیلم مستند است که از این طریق امکان برقراری ارتباط میان سینماگران فراهم می شود و آثار شاخص مستند از سراسر جهان در یک مراسم گرد هم می آیند."

محمد آفریده خاطرنشان ساخت: "اکنون در سینمای داستانی جریان سوژه یابی و تولید از حالت عادی خود خارج شده، به این خاطر که وقتی سینماگر فیلمی می سازد که خوب می فروشد یا در جشنواره های جهانی مورد توجه قرار می گیرد از محله و بطن مردم جامعه جدا می شود و با تغییر محل زندگی و قطع ارتباط مردمی دست به تولید آثاری می زند که دیگر دغدغه عمومی جامعه نیست."

این مدیر سینمایی با مقایسه سینمای مستند و داستانی گفت: "در عرصه سینمای داستانی که به صورت حرفه ای تولید و اکران می شود، مشکل دیگر مربوط به میزان دانش دست اندرکاران این بخش است. از سوی دیگر، بسیاری از فعالان این بخش خود را بی نیاز از هر مشورت یا تحقیق می دانند. همین مسائل باعث شده در طولانی مدت سینمای حرفه ای ما ارتباط خود را با جامعه قطع کند و آثاری به تولید برسند که بازتاب کامل شرایط اجتماع امروز ما محسوب نمی شود."

آفریده با اشاره به ویژگی های قابل توجه سینمای مستند یادآور شد: "سینماگران عرصه مستند همواره در بطن جامعه هستند. چون فیلمساز ناچار است همواره با اطرافش ارتباط داشته باشد و سوژه خود را از اجتماع بگیرد. این ارتباط بی واسطه با مسائل روز گاه روح و جسم یک سینماگر را درگیر می کند. از سویی سینمای مستند باعث دادن ایده به فیلمسازان عرصه داستانی می شود و از این طریق این بخش را نیز تحت تاثیر قرار می دهد."

وی با بیان اینکه مستندسازی با اخلاق نیز ارتباط دارد، افزود: "به عقیده من سینمای مستند با مسائل اعتقادی نیز ارتباط برقرار می کند. یعنی می تواند راهی برای انجام نهی از منکر باشد. این گونه سینمایی آگاهی بخش است و می تواند بسیاری از حقایق پنهان و جاری را به نحوی بیان کند که مورد توجه و استفاده عموم مخاطبان قرار بگیرد. برای نمونه ما تعدادی فیلم مستند داریم که به نقد سیاست های آمریکا می پردازد و فعالیت دولتمردان این کشور را زیر سئوال می برد."

مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی درباره نحوه اکران بسیار محدود فیلم های مستند گفت: "متاسفانه هنوز جنس سینمای مستند از سوی سیاستگذاران فرهنگی شناخته نشده و این آثار به تعریف مکانیزمی مشخص و متفاوت برای نمایش نیاز دارند. بسیاری از آثار مستند برای مخاطب عام ساخته نمی شوند. برای نمونه گاهی درباره سرطانی ها فیلمی ساخته می شود که فقط مناسب پزشکان یا والدین بیماران است."

وی در توضیح دلیل اینکه مستندهای تولیدشده در معاونت سینمایی نیز اکران نمی شوند، اعلام کرد: "اکران در سینمای ما با مسائل زیادی همراه است. حتی سالن های سینمایی که به دولت تعلق دارند، به طور کامل در کنترل دولت نیستند. از طرف دیگر، اکران آثار مستند برای سینمادار هم جذابیت چندانی ندارد و اگر این کار را انجام بدهد به سختی و برخورد نامناسب است."

آفریده با اشاره به راههای امتحان شده قبلی در زمینه ورود آثار مستند به عرصه نمایش خانگی برای جذب مخاطب بیشتر توضیح داد: "یک دوره بودجه ای در اختیار موسسه رسانه های تصویری قرار گرفت تا فیلم های مستند را وارد شبکه نمایش خانگی کند. اما فروشندگان این فیلم ها را در کنار سایر آثار تجاری خود قرار می دادند که به هیچ وجه مورد توجه مخاطب قرار نمی گرفت. در نهایت نیز یک نسخه از همان آثار پرفروش را روی سی دی فیلم های مستند کپی می کردند."

این مدیر فرهنگی درباره دیگر فعالیت های خود در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی گفت: "ما سعی کرده ایم به جذب مخاطب خاص این نوع سینما توجه نشان بدهیم. به همین دلیل یک سالن 100 نفره راه اندازی کرده ایم که با برنامه ریزی دقیق و اعلام قبلی آثار شاخص این عرصه را به نمایش می گذارد. زمانی هم سعی کردیم با اختصاص نوبت اکران ساعت 10 صبح سینما فلسطین به روند نمایش این نوع آثار کمک کنیم."

وی ادامه داد: "ما بر اساس بضاعت مان در عرصه تولید فیلم مستند بلند می توانیم در خصوص اکران عمومی آثار فعالیت کنیم. برای نمونه دو سال قبل در عرصه مستند چهار مستند بلند تولید شده بود که این تعداد سال گذشته به 9 فیلم رسید. البته ما برای رسیدن آثار مستند به اکران با سالن شماره 2 سینما جمهوری به توافق رسیده ایم. هر چند به طور کلی سینمای مستند نیازمند سالن هایی است که از ظرفیت جذب تماشاگر بالایی برخوردار باشد تا بتواند خود را بشناساند."

آفریده با تاکید بر اینکه سینمای مستند می تواند به تغییر ذائقه مخاطب منجر شود، گفت: "به عقیده من، فیلم مستند می تواند جامعه را تزکیه کند. این گونه آثار می توانند حقایقی را فاش کنند که در نهایت به مبارزه با فساد در جامعه منجر شود. اصولا سینمای مستند همواره دنبال بیان حقیقتی است که گاه برخی به شکل های مختلف جلو انتشار آن را می گیرند و برخی مواقع آنها که از همین طریق توانایی شناخت حقایق را ندارند، جلوی گسترش این سینما را می گیرند."