به گزارش خبرنگار مهر، در بخش پایانی نشست نقد کتاب "زنده میری"، کامیار عابدی - منتقد ادبی - با تقسیم بندی اشعار خرمشاهی در این اثر گفت: من این کتاب را در سه مرحله جایگاه کتاب، شعرهای سنتی و نوسنتی و شعرهای نو خرمشاهی بررسی می کنم. درمجموع ذهنیت یا ساختار شعری خرمشاهی صرف نظر از استثناها تکیه بر اخوانیه گویی است که در بخشی از تحلیل های ادبی اش این موضوع هست. اشارات و فضایی که در این اشعار هست نوعی اخوانیه گویی به شمار می رود.
وی افزود: البته این موضوع سبب نمی شود درونمایه هایی که در شعر او وجود دارد یا جزو دغدغه های اوست در اخوانیات انعکاس نیابد؛ حال ممکن است بازتاب اینها به شکل طنز یا بین طنز و جد در نوسان باشد. فکر می کنم مرگ و زندگی و هستی مهم ترین دغدغه های شاعر در این کتاب است. هرچند در بعضی از اشعار یک نوع ذهنیت انتزاعی هم گهگاه سرک می کشد که تعداد آن درمجموع زیاد نیست. به هر تقدیر "زنده میری" خرمشاهی را می توانم در کنار اثری مانند "تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم" سروده اخوان ثالث قرار دهم؛ زمانی که اخوان در دوره پایانی عمرش دیگر از شعر نو و مدرنیست ادبی تا حد زیادی کناره گیری کرده بود و احوالات شخصی آشکار و کمتر پنهان را به علاوه اخوانیات در شعرش بازتاب می داد.
کامیار عابدی تصریح کرد: در این کتاب فردی فرهیخته به نام خرمشاهی حاصل نیم قرن ذوق ورزی های ادبی خود را گرد آورده است که جاهایی می تواند با مخاطب روشنفکر و خاص ارتباط برقرار کند ولی بیش از آن می تواند مخاطب سنتی تر را جذب کند. بنا به گفته خرمشاهی - که خود را شاعر نمی داند - باید اذعان کرد برخی فضلای قدیمی و نیز متاخر به این ذوق ورزی ادبی گرایش داشتند که محمدعلی همایون کاتوزیان، تقی پورنامداریان و میرجلال الدین کزازی هرکدام یک یا حتی چند دفتر شعر از بدایع ذهنی خویش منتشر کرده اند؛ با این حال هیچ یک دوست ندارند به عنوان شاعر شناخته شوند چون در درجه اول یک پژوهشگر هستند.
این منتقد در ادامه به ویژگی های فرمی کتاب اشاره و خاطرنشان کرد: این کتاب می تواند ساختار بهتری داشته باشد. هرچند ساختار کتاب به این شکل هم بد نیست ولی اگر به لحاظ تاریخی، تاریخ سروده شدن و ترتیب آنها حفظ می شد و شعرهای نیمایی و سپید یکجا و اشعار سنتی هم در یکجا می آمد در این صورت داوری و تحلیل درباره اثر آسان ترمی شد و کتاب ساختاری بهتر به خود می گرفت.
وی درباره اشعار سنتی خرمشاهی گفت: شعرهای خرمشاهی را در بخش سنتی می توان به دو قسمت کلی تقسیم کرد؛ یک گروه اشعاری که احساس می کنم در آن تاثیر سنت های ادبی چشمگیر بوده است. بخشی از اشعار سنتی با نوعی توانایی سخنورانه آغاز می شود ولی آن کشفی که در سطور اول آنها رخ داده، در ادامه چندان تکرار نمی شود. این مساله باعث شده تا قسمت هایی که جوهره شعری در آن وجود دارد در کنار بخش هایی قرار گیرد که نوعی سخنوری و نظم به حساب می آید و نمی توان از آن انتظار کارکرد شعری را داشت.
عابدی ادامه داد: به هرحال این سنت ها دست وپاگیر است. چون سنت اساسا دو بخش است؛ بخشی که می تواند به شکل ارگانیک وارد شود و در دوره معاصر جذب و هضم شود و بخشی که نظیر همان شکل قدیم، باعث می شوند صدای شاعر به گوش مخاطب نرسد. بالزاک هم عقیده دارد که سنت در ادبیات به منزله الفباست و ارزش دیگری ندارد. این قسمت از شعرها به کند شدن شعر کمک می کند. گاهی اوقات هم سنت های ادبی حضور دارد ولی قرار است در آن یک نوگرایی هم صورت بگیرد که در پاره ای از این اشعار نوگرایی نتوانسته درون آن سنت هضم و جذب شود.
وی به بیتی از خرمشاهی شامل "رودبارش مثل رکن آباد جاری از جنان / جویبارش مثل اقیانوس دلفین پرور است" اشاره کرد و ادامه داد: رودبار، رکن آباد و جنان در مصرع اول ما را با جهان شعر سنتی پیوند می دهد ولی دلفین که در زبان معاصر وارد فارسی شده، با سه عنصر دیگر همخوانی ندارد. با این حال خرمشاهی در جاهایی که نوگرایی را در متن قرار داده توفیق نیز داشته است.
عابدی در پایان به ارائه توضیح درباره قطعات طنز بهاءالدین خرمشاهی پرداخت و گفت: باید گفت بخشی از این اشعار الزاما طنز به معنای دقیق نیست. درمجموع خرمشاهی با اینکه جاهایی از شعر حسین منزوی استقبال کرده ولی به جریان های ادبی در شعر ما دلبستگی ندارد. دفتر او ارتباطی با آنچه ما به عنوان شعر معاصر می شناسیم ندارد و اتفاقا فکر می کنم این حسنی است که خرمشاهی با وجود آشنایی به جریانات ادبی به ندای دل خود گوش داده است.
نظر شما