خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: وقتی صحبت از بازنمایی روایی یک واقعه تاریخی در قالب فیلم، سریال یا رمان به میان می‌آید، کار نویسنده سخت می‌شود. اغلب، مخاطب انتهای ماجرا را می‌داند و تقریباً با اوج و فرودهای میانه آن آشناست؛ اما تجربه ثابت کرده چیره‌دستی نویسنده در این زمینه می‌تواند سریال‌های تاریخی ماندگاری همچون «امام علی» و «یوسف پیامبر» خلق کند که با وجود پیش‌آگاهی از بسیاری وقایع، بیننده آن را دنبال کرده و از دیدنش لذت برده است.
«سر بر دامن ماه» آخرین رمان «فاطمه دولتی» هم از جمله بازروایت‌های اتفاقات تاریخی به حساب می‌آید که علیرغم آشنایی حدودی جامعه هدف با مسیر داستان، مخاطب را با خود همراه می‌کند.
کم وبیش همه ما ماجرای باردار شدن همسر امام حسن عسکری (ع) بدون ظاهر شدن علائم ظاهری و جانشین شدن فرزند «نرجس خاتون» به عنوان امام عصر را شنیده‌ایم و اگر بخواهیم داستانی در این باره بخوانیم شاید پیش خود فکر کنیم تکرار مکررات است و درست همین‌جاست که زیرکی نویسنده نمایان می‌شود.
او در این کتاب که به همت «نشر کتاب جمکران» منتشر شده، با محوریت قراردادن شخصیت کمترشناخته‌شده بانو «حُدیث»، مادر امام حسن عسکری و تنها همسر امام هادی (ع) مسیر روایت را آغاز می‌کند و به سوی تولد امام زمان (عج) و سپس به امامت رسیدن ایشان نزدیک می‌شود.
دولتی که نویسنده‌ای جوان و در عین حال پرکار است و پیش از این آثاری همچون «من برمی‌گردم»، «شب چهلم» و «راز سربند» را منتشر کرده است، در مقدمه آخرین اثرش، کتاب را عرض ارادتی ناقابل می‌داند به بانویی که زینب زمانه خودش بود!
بدیهی است با توجه به محدودیت منابع موجود تاریخی تبدیل آنها به فرمی روایی با دشواری‌هایی روبروست. نویسنده ناگزیر است برای پیش‌برد داستان، بخشی از گفت‌وگوها و احساسات و کنش شخصیت‌ها را با توجه به تخیل خود بازآفرینی کند یا حتی دست به خلق شخصیت‌های جدید بزند. دولتی در مقدمه، اسامی شخصیت‌هایی که نام و قصه‌شان در تاریخ اسلام ذکر شده را فهرست کرده و خاطرنشان کرده که از واقعیت‌های تاریخی خُرد برای بیان واقعه‌ای کلان استفاده کرده است. این همان خصیصه‌ای است که جایش در بسیاری از آثار مشابه خالی است؛ یعنی «میزان پایبندی اثر به واقعیت»! نویسنده در مقدمه کتابش می‌نویسد: «چگونگی گره‌خوردن زندگی بانو حُدیث با این افراد، برخی از حوادث فرعی، گفت‌وگوها و توصیف کردار و رفتار شخصیت‌ها زاییده تخیل نویسنده است.»
نثر گیرای «سر بر دامن ماه»، نقطه قوت این اثر است که کتاب را برای علاقمندان به حیطه ادبیات و صنعت‌های ادبی جذاب می‌کند. نویسنده پژوهش گسترده‌ای برای نگارش انجام داده که نمود آن را در فهرست منابع انتهای کتاب آمده است. البته کار به همین جا ختم نشده و دولتی با پیوند زدن تسلط خود بر فنون نویسندگی، دل‌نشینی کتاب را دوچندان کرده است.
انتخاب روند رفت‌وبرگشت زمانی بین اتفاقات به جای روایت خطی که در آن از صفر تا صد داستان قدم‌به‌قدم و به ترتیب برای مخاطب تعریف شود، تکنیک نویسنده است که از طریق آن بین گذشته و حال پل زده و اثر تاریخی خود را از سبک رئالیستی فاصله داده و به سوی سبک مدرن کشانده است.
شخصیت‌های «سر بر دامن ماه» سیاه و سفید نیستند. حتی شخصیت «جعفر»، برادر امام زمان، که داعیه جانشینی پدر دارد و به‌اصطلاح شخصیت «ضدقهرمان» داستان است نیز گاهی به رحم می‌آید و بُعدی انسانی از خود بروز می‌دهد؛ بنابراین دولتی قدم مثبتی در جهت باورپذیری شخصیت‌ها برای خواننده برداشته است؛ شخصیت‌های معصومی که در این کتاب به سه امام آخر شیعیان ختم می‌شود.
نویسنده انگار راه‌رفتن روی بند را در این اثر تجربه کرده است. نزدیک شدن به زندگی و ابعاد شخصیتی چهره‌های معصوم تشیع، آن هم از دل رفتارهای فرعی و گفت‌وگوهایشان، کاری به غایت دشوار به نظر می‌رسد. با این حال، حفظ شأن امام معصوم در کنار روایت معتبر از اعمال آنها، کاری است که دولتی در جای‌جای این کتاب ۲۶۷ صفحه‌ای به آن متعهد بوده و به‌درستی از عهده آن برآمده است.
«سر بر دامن ماه» اثری است که با ورود به برشی کمتر دیده‌شده از تاریخ یعنی زندگی امام هادی (ع)، قدم به روایت غیبت امام زمان (عج) می‌گذارد و در این میان به معرفی شخصیت کلیدی بانو حُدیث، مادربزرگ حضرت مهدی (ع) می‌پردازد.
فاطمه‌سادات شه‌روش
نظر شما