وقتی سیستم بانکی از بحران نقدینگی می نالد و رئیس بانک مرکزی 140 هزار میلیارد تومان نقدینگی جامعه را هشدار دهنده می داند و از آنطرف بازارسکه ، سکه می شود. این به معنی بازسازی سیستم مالی تاریخی ما و واریز نقدینگی ها به خمره های پر از سکه است!
ظاهرا من و شما مثل همیشه دیربه فکرافتاده ایم. خیلی ها حالا دل وجگر دادوستد شمش های یک کیلویی طلا هم پیدا کرده اند. می گویید نه، به خود زحمتی بدهید وسری از بازار "سبزه میدان" یا بانک کارگشایی و یا حتی بازار کریم خان زند و چهارراه استانبول بزنید. می دانید قیمت سکه به کجا رسیده است؟
خوب که دقت کنید می بینید، بزرگترین خریدوفروش کنندگان سهام دربورس تهران، مثل پرنده های تالابی مدتی ازبورس دور مانده اند تا اوضاع کمی مساعد شود. پرنده های مهاجر عادت دیرینه ای دارند. آنها زمستان بورس را ترک می کنند تا به بهار بازارهای موازی کوچ کنند. برای آنها فرقی نمی کند. هرکجا بشود" نوسان گیری" کرد، بهار همان جاست. و اکنون بهار نقدینگی مردم، بازار سکه و بازار شمش است.
سکه ، کالایی برای همه فصول
اگر از سال 1364، از میان گزینههای سرمایهگذاری، بازار سکه را انتخاب کردهاید، با وجود فرازونشیبهای فراوان این بازار، تا 15 آبانماه سال 1386، به طور متوسط 17/18 درصد سود کردهاید. سکه در طول 23 سال گذشته اگرچه گاهی زیانهای 5 درصدی به صاحبان خود تحمیل کرده است اما بیشتر مایه سود بوده است تا زیان.
در طول 23 سال گذشته، که اقتصاد ایران فرازونشیبهای فراوانی را پشت سر گذاشته است، سرمایهگذاران بازار سکه سود 84 درصدی را هم تجربه کردهاند، در حالی که بیشترین زیانی که متحمل شدهاند، به طور متوسط 6 درصد بوده است. اگرچه اقبال عمومی به بازار سکه گاهی کمرنگ شده و گاهی بسیار پررنگ نشان داده است اما بازدهی متوسط 18 درصدی نشان میدهد سکه همواره گزینه مناسبی برای سرمایهگذاری به شمار میرفته است.
بررسی روند قیمتها که اطلاعات و آمار آن از نماگرهای بانک مرکزی استخراج شده است، نشان میدهد قیمت سکه از رقم 4 هزار و 418 تومان در سال 1364، به 177 هزار و 161 تومان در سال 1386 رسیده است. نوسان میان این دو عدد، از سرمایهگذاری معتدلی حکایت دارد. این طور نیست؟
سکه در میدان جنگ
نظریه ای وجود دارد که میگوید: " ارزش کالاهای سرمایهای قابل حمل، زمانی که بحرانها جدی میشود، بیشتر از کالاهای سرمایهای غیرقابل حمل، افزایش مییابد." شاید به همین دلیل بوده است که قیمت سکه در سال 1364 با 15/47 درصد رشد مواجه شده و پس از آن، رشد 12/73 درصدی را هم تجربه کرده است.
اگر به روند افزایش قیمت سکه دردهه 60 نگاه کنید، شاهد قطع روند افزایشی قیمت سکه در سال 1367 هستید. یعنی سالی که زمزمههایی در مورد پایان جنگ و پذیرش قطعنامه صلح توسط طرفین درگیر به گوش رسید. ایران سرانجام قطعنامه 598 را پذیرفت تا گذشته از ایجاد تغییرات بنیادین در فضای سیاسی و امنیتی، دریچههای جدیدی هم به روی اقتصاد ایران باز شود.
پس از آن بازار سکه برای نخستینبار پس از انقلاب نوسان منفی را تجربه کرد. شاید سرمایهها راههای دیگری به غیر از بازار سکه یافته بودند؛ بازارهایی که بوی سود کلان از آنها استشمام میشد. روند منفی و رکود بازار سکه پس از پذیرش قطعنامه 598، عمری به اندازه دولت اول هاشمیرفسنجانی داشت اما پس از آن و زمانی که سیاستهای پولی و بانکی دستخوش تحولات تازهای شد، برق سکه در میان دیگر فرصتهای سرمایهگذاری درخشید تا افزایش قیمتها در این بازار، رکوردی شگفت بر جای گذارد؛ رکوردی که بعدها نه در دولت محمد خاتمی و نه در دولت احمدینژاد، دست نخورده باقی ماند.
آنها که در سال 1372 یک قطعه سکه بهار آزادی (طرح قدیم) را به قیمت 16 هزار و 437 تومان خریده بودند، در سال 1372، 84 درصد و در سال 74، 44 درصد سود کردند؛ سودی که تا آن زمان تکرار نشده بود. در سال 1375 و همزمان با داغ شدن فضای انتخاباتی که با بروز ابهاماتی در فضای سیاسی ایران همراه بود، سکه با 6 درصد افت، بیشترین میزان کاهش قیمت را در سالهای پس از انقلاب تجربه کرد. تجربهای که بعدها نیز تکرار نشد تا پرونده بیشترین افزایش و بیشترین کاهش قیمت سکه با بسته شدن پرونده دولت هاشمی، به نام سازندگی بسته شود.
یک سال پس از آن و زمانی که قیمت نفت به پایینترین حد رسیده بود، سکه در میان دیگر فرصتهای کمرنگ سرمایهگذاری درخشید و در سال 1377، 4/16 درصد و پس از آن 30 درصد سود نصیب صاحبان خود کرد.در سال 1379 باز هم شاهد کند شدن روند افزایش قیمت سکه بودیم و این روند تا سال 1381 که اقبال، مجددا به بازار طلایی آن بازگشت، ادامه یافت. در سال 1381، سکه فقط چند گام جلوتر از نرخ تورم حرکت کرد. حرکتی آرام اما مطمئن، که تا سال 1385 ادامه داشت. طی دو سال اخیر نیز بازار سکه با فرا و نشیب هایی همراه بوده است .
دوهفته پیش آژیر قیمت ها دربازار سکه به صدا درآمد تا مردم دوباره به سکه به عنوان کالایی برای سرمایه گذاری نگاه کنند. دراین مدت قیمتها به اوج خود رسید وهمزمان با تپش جهانی قلب بازار طلا، قیمت سکه نیز درایران به بالاترین حد رسید. بااین حال تمهیدات بانک کارگشایی درتنظیم بازار موثر افتاد وامروز پس از گذشت 15 روز از اوج نوسان بازار سکه، شاهد بازگشت آرامش به بازار هستیم. درهمین زمینه گفتگویی با علی عادلی رئیس بانک کارگشایی انجام داده ایم تا اقدامات دولت درزمینه تنظیم بازار سکه را بازخوانی کرده باشیم.
* خبرگزاری مهر- گروه اقتصادی : به تاریخچه بانک کارگشایی که نگاه می کنیم، کارکرد متفاوتی با فعالیت این روزهای آن می بینیم.از ابتدا قرار بود کاراصلی این بانک، دادن وام های قرض الحسنه با وثیقه اموال منقول به مردمی باشد که بنیه مالی ضعیفی دارند اما درحال حاضر بانک کارگشایی به بازوی دولت برای تنظیم بازار سکه تبدیل شده است. چه اتفاقی درروند فعالیت های این بانک رخ داده است؟
- علی عادلی: برای بازشدن بحث، ابتدا اجازه بدهید به تاریخچه طولانی فعالیت بانک کارگشایی اشاره کنیم. می دانید که این بانک قدمتی طولانی تر از بانک ملی دارد وفعالیت های آن ریشه درتاریخ بانکداری کشور دارد.نطفه این بانک درمجلسی گذاشته شده که شهید مدرس نماینده آن بوده است.ازشهید مدرس به عنوان یکی از پیشنهاد کنندگان اصلی راه اندازی بانک کارگشایی یاد می کنند.
براساس آن چه درتاریخچه این بانک عنوان شده است، مجلس در تاریخ 10آبان ماه 1305 به پیشنهاد نمایندگانی هم چون مرحوم مدرس رای به تشکیل بانکی داد که وظیفه اش حمایت از مردم تهی دست بود. نمایندگان مجلس نام"موسسه رهنی دولتی" راپیشنهاد کردند ودولت موظف شد از محل صندوق ذخیره بازنشستگان کشوری،منابع مورد نیاز برای راه اندازی این بانک را تامین کند.
درآبان ماه سال 1305، یعنی دوهفته پس ازموافقت نمایندگان،دولت آیین نامه اجرایی ونظام نامه این بانک را نوشت واندکی بعد،فعالیت رسمی "موسسه رهنی دولتی" آغازشد.
دولت چند شعبه ازاین بانک را به شهرهای مختلف منتقل کرد تا مجری سیاست های مورد نظر نمایندگان مجلس مبنی بر حمایت مالی از مردم باشد. دوسال پس از آغاز فعالیت موسسه رهنی دولتی، بانک ملی هم به صورت رسمی آغاز به کارکرد واندکی پس ازآن، بانک دیگری راه اندازی شد به نام "بانک رهنی" که ما درحال حاضر به عنوان بانک مسکن می شناسیمش درهمین زمان، بانک کارگشایی به عنوان زیرمجموعه بانک ملی معرفی شد.
بعداز تشکیل بانک رهنی، به دلیل تشابه اسمی، موسسه رهنی دولتی، به "بانک کارگشایی" تغییر نام داد. همان گونه که اشاره کردید، ازهمان ابتدا به این بانک ماموریت داده شد تا ازطریق پذیرش اموال منقول مثل فرش،گلیم،طلا وزیورآلات به عنوان وثیقه،به متقاضیان وام اعطا کند. آن روزها مردم فرش یا گلیم خود یا دارایی های دیگری مثل جواهرات خودرا به عنوان وثیقه به بانک کارگشایی می دادند وبانک هم تا سقف 400 تومان به آنها وام می داد.
این روند ادامه پیدا کرد ودرطول سال های متمادی،مردمان زیادی از بانک کارگشایی وام گرفتند وبه جای وثیقه های رایج بانکی،اموالشان را گرو گذاشتند تا وام خودرا پس دهند.
درطول این همه سال متاسفانه تعداد شعب بانک کارگشایی هیچ گاه از 13شعبه فراتر نرفت ودولت ها بدون توجه به کارکردمثبتی که این بانک می تواند داشته باشد،ازکنارآن گذاشتند تا هیچ گاه شاهد رشد وتوسعه این بانک نباشیم.
* درحال حاضر هم فرش وگلیم واموال غیر منقول را به عنوان وثیقه می پذیرید؟
- درحال حاضر فقط طلا وجواهرات را به عنوان وثیقه می پذیریم. محدود شدن وثیقه های بانک کارگشایی از 10سال پیش دراثر بازنگری بخشی از فعالیت های این بانک صورت گرفت که طی آن بانک ملی به دلیل موجه نبودن وثیقه فرش وگلیم ومشکلاتی که این گونه کالا ها به عنوان وثیقه داشتند، دستورالعملی صادرکرد که بانک کارگشایی فقط می تواند ازطلا وزیورآلات برای وثیقه استفاده کند.
* ازچه منابعی برای تامین مالی وام های بانک کارگشایی استفاده می شود؟
- به صورت کامل از منابعی که بانک ملی دراختیار ما می گذارد،استفاده می کنیم.درحال حاضر 675میلیارد ریال منابع مالی دراختیار داریم وهرسال منابع جدیدی هم به ذخیره بانک اضافه می شود.بانک کارگشایی استعداد خوبی برای بزرگ شدن دارد ودرصورت تمایل دولت، می تواند نقش مهمی درانتقال وجوه به مردم تنگ دست داشته باشد اما متاسفانه درطول سال های گذشته به این بانک بی توجهی شده است به گونه ای که از50سال پیش،تعداد شعب این بانک هرگز افزایش پیدا نکرده است.درعین حال با روی کارآمدن دولت جدید وتوجه وتاکید بر احیای سنت قرض الحسنه، به نظر می رسد دوره تازه ای برای فعالیت های این بانک آغاز خواهد شد.
* نحوه فعالیت های فعلی بانک کارگشایی چگونه است؟
- درحال حاضر بانک کارگشایی دووظیفه برعهده دارد.یکی وظیفه تاریخی وبسیار قدیمی اعطای وام های کم بهره با وثیقه اموال غیرمنقول است ودیگری تنظیم بازار سکه وطلا .
درحال حاضر بانک کارگشایی بابت هر 200گرم طلا، 500هزارتومان تسهیلات اعطا می کند.سقف تسهیلات این بانک،600هزارتومان است ومتقاضیان می توانند درعرض 15 دقیقه،با وثیقه قرار دادن طلا وزیورآلات خود، تاسقف 600هزارتومان وام کم بهره دریافت کنند.وثیقه مردم نزد بانک کارگشایی به صورت امانت باقی می ماند وتسهیلات اعطا شده با قابلیت یک بارتمدید،می تواند دوسال دراختیارمتقاضیان قرار گیرد.
ازاین نظر،بانک کارگشایی کم ترین میزان بروکراسی را درمیان بانک های ایرانی دارد وبه دلیل بهره 9 درصدی شامل 5/4 درصد کارمزد و5/4 درصد حق الحفاظه اموال امانتی که بهره پایینی محسوب می شود، همواره با تقاضای مضاعفی مواجه است. جالب است بدانید که بانک کارگشایی هیچ گونه مطالبه مشکوک الوصولی ندارد.
* سیاست تنظیم بازار سکه واستفاده از بانک کارگشایی به عنوان بازوی اجرایی دولت ازچه زمانی مورد توجه قرار گرفت؟
- در آیین نامه قدیمی بانک کارگشایی، اشاره ای به وظیفه تنظیم بازار سکه وطلا نشده وچنین کارکردی از سال 1381 درحیطه وظایف بانک کارگشایی گنجانده شده است.
ازسال 1381 به این طرف که سکه هم نقش مهمی درسبد سرمایه گذاری مردم قرار گرفت، دولت به این نتیجه رسید که بازار سکه را باید کنترل کند.این وظیفه به بانک ملی سپرده شد وبانک ملی هم این وظیفه را به بانک کارگشایی واگذارکرد.
* عرضه شمش طلا چطور؟
- عرضه شمش طلا هم جزو وظایف بانک کارگشایی است.ما درطول سال های گذشته شمش هم عرضه کرده ایم اما به دلیل عوارض 4درصدی ناشی از اجرای قانون تجمیع عوارض که به شمش طلای وارداتی تعلق می گیرد، شمش عرضه شده، گران ترازطلاهای موجود دربازارقیمت گذاری می شود وبه همین دلیل،خریدارندارد.
* پس طلای مورد نیاز از کجا تامین می شود؟
- نمی دانم.شاید ازراه قاچاق،شاید ازراه واردات.درهرصورت به نظر نمی رسد طلای موجود دربازار را بانک مرکزی تهیه کرده باشد.این موضوع مورد اعتراض اتحادیه طلا وجواهر قرار دارد وماهم درمورد آن موضع داریم.
البته پیشنهادهای مختلفی دراین زمینه به مجلس ودولت ارایه شده است وماامیدواریم تحول مثبتی دراین زمینه صورت گیرد تا طلای عرضه شده توسط دولت گران تراز طلای قاچاق نباشد ودرنتیجه، شاهد کاهش قاچاق آن باشیم. در هرصورت،بانک کارگشایی هم چنان شمش ارایه شده ازسوی بانک مرکزی را عرضه می کن هرچند خریداری نداشته باشد.
* شمش تولید داخل چطور؟
عرضه شمش تولید داخل داریم که به آن شمش موته می گوییم. این نوع شمش به این دلیل که مشمول 4درصد عوارض گمرکی نمی شود، مشتری زیادی دارد وما آن را معمولا نیم درصد زیر قیمت بازار می فروشیم.
واما می پردازیم به سکه.به نظر می رسد سکه این روزها به دلیل مشکلاتی که دردیگر بازارهای سرمایه ای وجود دارد، به کالایی مهم وقابل توجه برای کسب سود بیشتر تبدیل شده است. تحلیل شما ازشرایط سکه وسرمایه گذاری درآن چیست؟
سکه درطول سال های گذشته همیشه گزینه مهمی برای سرمایه گذاری بوده است.طلا همیشه برای ایرانی ها درزمره بهترین فرصت های سرمایه گذاری قرار داشته وبه دلیل مقبولیت تاریخی که دارد،هنوز هم مورد توجه سرمایه گذاران است.
بازار سکه درایران،این روزها نزدیکی زیادی به بازار جهانی طلا پیدا کرده است.درگذشته کم تر شاهد این بودیم که نوسان جهانی اونس،تاثیرزیادی بر بازارداخلی ایران داشته باشد اما این نزدیکی ،امسال بیشتر ازگذشته احساس می شود. درط ول چندسال گذشته،بازدهی بازار سکه مناسب بوده وخیلی ها باوجود بازارسهام،مسکن وخودرو، سرمایه ودارایی خودرا به بازار سکه منتقل کرده وسود خوبی هم برده اند.خوبی سرمایه گذاری درسکه،نقدشوندگی سریع آن است.بازدهی خوب راهم به این ویژگی اضافه کنید.پس دلیلی وجود ندارد که سکه نخرید.
* تحلیل شما درمورد نوسان جهانی قیمت طلا چیست؟
- قیمت جهانی طلا تحت تاثیر دلایلی هم چون افزایش قیمت نفت،تنش های سیاسی ودیگرعوامل اقتصادی، هم چنان درحال رشد است وبه تبع آن درایران هم قیمت طلا وسکه ومصنوعات طلایی،تحت تاثیر بازارهای جهانی،رشد خواهد کرد.
باتوجه به این که افزایش قیمت ها درایران تحلیل های اقتصادی درپی ندارد وبه صورت عمده،تحلیل های سیاسی ارایه می شود، فکر می کنید دولت چگونه می تواند بازار سکه را آرام نگه دارد؟
دراین شرایط حتی عرضه زیاد هم نمی تواند کنترل کننده بازار باشد.درحالی که قیمت جهانی طلا روبه افزایش است، طبیعی وآشکاراست که قیمت طلا درایران هم افزایش پیدا کند.بااین حال بانک مرکزی چندروز پیش بخشنامه ای صادرکرد که برمبنای آن،بانک کارگشایی موظف شد روزهای عرضه سکه را افزایش دهد.بنابراین ما هرروز عرضه سکه داریم والبته این سیاست، فعلا تاثیر گذاربوده وتاحدودی از عطش افزایش قیمت ها کاسته است.
زمانی که سیاست جدید بانک مرکزی اعلام شد، شاهد تاثیر محسوس عرضه بودیم اما دوباره، بازار تحت تاثیر بهای جهانی طلا قرار گرفت وقیمت ها رشد کرد. یک روزکاری،پیش ازاین که بانک مرکزی سیاست تشدید عرضه را اعلام کند،قیمت سکه تمام بهارآزادی(طرح جدید) 193هزار تومان اعلام شد اما پس ازاعلام سیاست ها، قیمت به 184 هزارتومان کاهش پیدا کرد.
درحال حاضر بانک کارگشایی هرروز از ساعت 15،به مدت 4ساعت، سکه به مزایده می گذارد تا ازطریق افزایش عرضه، بازار را آرام نگه دارد.درنظر داشته باشید که اگر عرضه سکه توسط بانک کارگشایی،به مدت یک جلسه دچار اختلال شود، قیمت سکه رکورد خواهد شکست.به عنوان مثال،سال گذشته که چندروزی رابه عنوان آلودگی هوا تعطیل اعلام کردند،قیمت سکه به شدت افزایش یافت.
* قیمت پایه چگونه محاسبه می شود؟
- بانک مرکزی با درنظر گرفتن قیمت جهانی اونس طلا ومحاسبه هزینه ضرب سکه،قیمت پایه را یک ساعت پیش از آغازمزایده های روزانه دراختیاربانک کارگشایی قرار می دهد.سکه های قابل عرضه دربسته های 100تایی قرار گرفته وما نمی توانیم درهربار مزایده،کمتراز100 سکه عرضه کنیم.به روش همه مزایده های دنیا،ارایه کننده بالاترین پیشنهاد،برنده مزایده خواهد بود.
* وضعیت بازارامسال را درمقایسه با سال گذشته چگونه ارزیابی می کنید؟
- شرایط امسال،خیلی متفاوت ازسال گذشته است. پیش بینی بازار درشرایط فعلی دشوارشده وتحلیل گران نمی توانند به درستی،آینده را تحلیل کنند.به طور مثال،ازابتدای امسال خریداری وجود نداشت اما درطول چند روزگذشته،بازار به اصطلاح تکان خورده است.
* باتوجه به این که شما طرف عرضه هستید، شرایط تقاضا برای ربع سکه بهارآزادی را چگونه ارزیابی می کنید؟
- ربع سکه ازنظر تقاضا،حالتی متعادل پیدا کرده است.تفاوت قیمت پایه وقیمت بازار ربع سکه هرچند زیاد نیست اما به دلیل وجود تقاضا،درطول 9روزکاری بانک کارگشایی،265 بسته 100تایی ربع سکه عرضه کرده ایم.قیمت پایه ربع سکه از تاریخ 28/7 تا امروز(چهارشنبه 16آبان) بین 43هزارتا 46 هزارتومان نوسان داشته است.
* نیم سکه چطور؟
- درطول مدت زمان مورد اشاره، 277 بسته نیم سکه به حراج گذاشته ایم که قیمت پایه این تعداد سکه، بین 867هزار تا927 هزارریال نوسان داشته است.دراین مدت، شاهد رشد محسوس قیمت نیم سکه بهارآزادی بوده ایم.
* ویک سکه تمام بهار(طرح جدید) چطور؟
- بیشترین تقاضا برای سکه تمام بهارآزادی وجود داشته است.از تاریخ 28 مهرماه تا تاریخ 16 آبان ماه،470 بسته سکه تمام بهار به فروش رفت که بانک مرکزی قیمت پایه آن را از 173 هزار تا 185 هزارتومان اعلام کرده بود.درحال حاضر تقاضا برای این نوع سکه زیاد است اما بانک مرکزی وبانک کارگشایی ظرفیت تشدید عرضه را متناسب با تقاضا دارند ودرصورت نیاز،آن را اعمال خواهندکرد.
* چندماهی می شود که شاهد ورود بانک رفاه کارگران به بازار سکه هستیم. با توجه به حساست بازار،شما نقش این بانک را درشکل گرفتن قیمت های جدید چگونه ارزیابی می کنید؟
- به هرصورت ورود بانک رفاه کارگران، تحولاتی را دربازار سکه رقم زده است. به طور مثال، درشرایطی که قیمت سکه افزایش پیدا کرده است، سپرده گذاران این بانک، سکه های ذخیره خودرا به امید کسب سود بیشتر به بازارتزریق کرده اند که باید این رفتار را مورد مطالعه قرار دهیم وببینیم می شود ارزیابی مثبت ازآن داشت یا خیر.گذشته ازآن بانک رفاه کارگران با اعلام این سیاست که سال ضرب سکه را درمعادلات خودگنجانده است، باعث شکل گیری قیمت های بالا در سکه هایی شد که پس از سال 1380 ضرب شده اند.من به این سیاست انتقاد دارم ومعتقدم سال ضرب سکه نباید مورد توجه قرار گیرد.البته این موضوع اخیرا مورد بحث قرار گرفته و بانک مرکزی اعلام کرده است که ازاین به بعد،سال ضرب،برسکه ها حک نخواهد شد.
* وبه عنوان آخرین سئوال، فکر می کنید بازار به چه سمتی خواهد رفت؟
- رئیس بانک کارگشایی در انتهای گفتگو با مهر افزود: درحال حاضر شاهد تداوم افزایش همزمان قیمت ها دربازارهای نفت وطلا هستیم که این روند به طور قطع بر بازار ایران هم تاثیر گذارخواهد بود. این روزها نوسان گیری دربازار طلا وسکه ایران خیلی به نوسان جهانی قیمت ها وابسته شده ونمی توان شرایطی جدا ازهم برای این بازارها متصورشد.به جز افزایش قیمت نفت وطلا، می شود از افزایش تقاضا به دلیل نزدیک شدن به پایان سال مسیحی هستیم که جشن های آغازسال جدید می تواند بر میزان تقاضای جهانی بیافزاید. درایران هم به سمت پایان سال 1386 وآغازسال جدید می رویم که می شود ازآن به عنوان یکی از دلایل افزایش تقاضا درایران یاد کرد .درمجموع نمی شود تحلیل دقیقی از بازار ارایه کرد.همه چیز به مسابقه دوی سرعت قیمت نفت وطلا بستگی دارد.
نظر شما